Co to są osteofity?
Osteofity są kostnymi wyroślami, tworzącymi się na krawędziach stawów lub kręgów kręgosłupa, na skutek procesu zwyrodnieniowego. Powstają w wyniku fizjologicznego procesu naprawczego. Najpierw na skutek choroby zwyrodnieniowej tworzą się ubytki w tkance chrzęstnej, następnie dochodzi do sklerotyzacji, czyli stwardnienia podchrzęstnej warstwy kostnej, a potem do budowy kostnych wyrośli. Razem z osteofitami mogą tworzyć się geody, czyli torbiele podchrzęstne.
Choroba zwyrodnieniowa stawów, będącą przyczyną tworzenia się osteofitów, jest najczęstszym schorzeniem stawów, które dotyka większość osób powyżej 65 roku życia, jednakże nie zawsze daje objawy chorobowe.
Reklama
Objawy osteofitów
Osteofity są dostrzegalne na badaniu rentgenowskim. Do oceny ich wielkości w badaniu RTG wykorzystywana jest pięciostopniowa skala Kellgrena-Lawrence’a, zgodnie z którą:
- Stopień O oznacza stan prawidłowy;
- Stopień I oznacza możliwość występowania niewielkich osteofitów na krawędziach powierzchni stawowych;
- Stopień II charakteryzuje się występowaniem niewielkich osteofitów na krawędziach powierzchni stawowych oraz nieznacznym zwężeniem szpary stawowej;
- Stopień III charakteryzuje się występowaniem widocznym wyrośli kostnych, sklerotyzacją kości podchrzęstnej oraz zaburzeniem osi stawu na skutek wyraźnego zwężenia szpary stawowej;
- Stopień IV to znaczne zwężenie lub całkowite zrośnięcie szpary stawowej, wyraźne, duże wyrośla kostne na krawędziach stawów, sklerotyzacja i torbiele w kości podchrzęstnej.
Osteofity same w sobie są objawem choroby zwyrodnieniowej, ale zwykle towarzyszą im takie dolegliwości jak:
- ból stawów,
- bolesność uciskowa,
- ograniczona ruchomość stawów,
- trzeszczenie w stawie,
- stan zapalny o różnym nasileniu bez objawów ogólnoustrojowych.
Reklama
Gdzie występują osteofity?
Osteofity tworzą się głównie w obrębie kręgów oraz stawów kręgosłupa (staw krzyżowo-biodrowy i lędźwiowo-krzyżowy), ale także na stawie biodrowym, kolanowym, barkowym, łokciowym, nadgarstkowym, skokowym oraz w obrębie drobnych stawów dłoni czy palców.
Powstają najczęściej się na przednich i bocznych krawędziach trzonów kręgów kręgosłupa. Głównie w miejscach największej ruchomości, czyli w obrębie kręgów C5, Th8 i L3. Osteofity w tych miejscach często prowadzą do rozwoju stenozy, czyli zwężenia kanału kręgowego.
Drugą najczęstszą lokalizacją kostnych wyrośli jest panewka stawu biodrowego. Ulokowane w tym miejscu są przyczyną znacznego ograniczenia ruchomości stawu biodrowego, głównie w zakresie ruchów odwodzenia i rotacji.
Natomiast osteofity w obrębie stawu kolanowego zwykle tworzą się na bocznych krawędziach kłykci oraz na powierzchni stawowej rzepki.
Reklama
Osteofity kręgosłupa i stawów w przebiegu ChZS
Choroba zwyrodnieniowa stawów może być pierwotna lub wtórna. Pierwotną diagnozuje się wtedy, kiedy trudno ustalić przyczynę procesu chorobowego w obrębie stawów. Wtórna choroba zwyrodnieniowa z kolei jest efektem uszkodzenia lub nieprawidłowej budowy stawów. Może być także objawem innej choroby ogólnoustrojowej.
Wśród czynników ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawów wymienia się przede wszystkim:
- wiek powyżej 40 lat,
- nadwagę,
- czynniki genetyczne (głównie mutację genu COL2A1),
- czynniki mechaniczne (uprawianie sportów wyczynowych w przeszłości, osłabienie siły mięśni okołostawowych),
- duża gęstość mineralną kości.
Z badań epidemiologicznych wynika, że na chorobę zwyrodnieniową częściej chorują kobiety, co ma związek z niedoborem hormonów płciowych w okresie pomenopauzalnym.
Reklama
Osteofity a nowotwór
Wielu pacjentów zastanawia się,czy osteofity to nowotwór. Nowotworem można nazwać każdą nowopowstałą zmianę, która fizjologicznie nie występuje w organizmie, a zatem także osteofity, które powstają z tkanki kostnej i nie występują u osób zdrowych.
Jednakże powstanie kostnych narośli na stawach nie jest równoznaczne z chorobą nowotworową, którą diagnozuje się w przypadku pojawienia się nowotworu złośliwego, do którego bez wątpienia nie zalicza się osteofitów.
Są one zmianami zwyrodnieniowymi i nie wymagają leczenia onkologicznego.
Reklama
Jak „rozpuścić” osteofity?
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest schorzeniem przewlekłym i postępującym, niezależnie od zastosowanego leczenia. Już powstałych zmian zwyrodnieniowym nie da się cofnąć. Można je jedynie usunąć operacyjne.
Leczenie choroby zwyrodnieniowej polega w dużej mierze na łagodzeniu objawów, takich jak ból i sztywność stawów za pomocą środków farmakologicznych oraz rehabilitacji. Do rehabilitacji należy zaliczyć ćwiczenia wzmacniające mięśnie i zapobiegające ograniczeniom w ruchomości stawów, zabiegi fizykalne oraz kinezyterapię.
Jeżeli chodzi o środki farmakologiczne zastosowanie znajduje głównie paracetamol, który łagodzi dolegliwości bólowe. Jeśli paracetamol jest nieskuteczny pacjenci przyjmują niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). W razie bardzo silnego bólu stosuje się niekiedy leki opioidowe. Co warto podkreślić, zarówno opioidów, jak i NLPZ nie powinno się stosować długotrwale. Pierwsze są silnie uzależniające, zaś drugie wiążą się z wysokim ryzykiem powikłań gastroenterologicznych.
Jeżeli chodzi o leczenie operacyjne, zastosowanie znajdują następujące metody:
- osteotomia korekcyjna
- patellektomia
- artrodeza
- endoprotezoplastyka.
