Co to jest osteoporoza?
To choroba, w wyniku której dochodzi do stopniowego zaniku tkanki kostnej. Obniżenie jakości kości sprawia, że pacjenci są bardziej podatni na złamania samoistne oraz tzw. niskoenergetyczne, czyli takie, które pojawiają się przy niedużych urazach. Do złamań tego typu może dojść np. pod wpływem:
- upadku z niewielkiej wysokości,
- podczas wykonywania codziennych czynności,
- wchodzenia po schodach, klękania,
- podczas kaszlu czy kichania.
Mówi się, że osteoporoza – podobnie jak choroby krążenia czy nowotwory – to jedna z chorób cywilizacyjnych. O tym, że zagrożenie związane z osteoporozą zostało dostrzeżone, świadczy chociażby fakt, że lata 2001-2010, a więc pierwsza dekada XXI wieku, została ogłoszona przez WHO Dekadą Kości i Stawów.
Osteoporoza to najczęściej występująca choroba metaboliczna kości. Na świecie cierpi z jej powodu około 200 milionów osób.
Na osteoporozę najczęściej chorują kobiety w okresie menopauzy, a także starsi mężczyźni. Choroba dotyka jednak także dzieci.
Rodzaje osteoporozy można zaklasyfikować ze względu na pochodzenie oraz umiejscowienie.
Do pierwszej grupy należy zaliczyć:
- osteoporozę pierwotną – w przypadku kobiet jej rozwój przypada na czas menopauzy, u mężczyzn pojawia się w starszym wieku. Ten typ osteoporozy dotyka ok. 70 proc. chorych;
- osteoporozę wtórną – to konsekwencja innych chorób, a także efekt przyjmowania niektórych leków. Osteoporoza wtórna to problem ok. 30 proc. chorujących.
Podział osteoporozy ze względu na lokalizację jest następujący:
- osteoporoza uogólniona – dotyczy całego układu kostnego, w tym wypadku choroba dotyka struktury szkieletu.
- osteoporoza miejscowa – odnosi się do konkretnego miejsca w układzie kostnym, który jest pod wpływem działania czynników chorobotwórczych.
Szczególnie niebezpiecznym rodzajem tej choroby jest osteoporoza kręgosłupa, która powoduje odwapnienie kręgów. Najsłabszy z nich zostaje zmiażdżony przez sąsiednie. Taki uraz zmienia posturę człowieka i prowadzi do wystąpienia tzw. wdowiego garbu.
Osteoporoza jest chorobą polegającą na stopniowym zaniku tkanki kostnej. Jej rozwój jest rozłożony w czasie, dlatego będąc w grupie ryzyka warto badać się na bieżąco.
Reklama
Przyczyny osteoporozy
Można wyróżnić kilka grup czynników mających wpływ na wystąpienie osteoporozy. Wskazuje się na:
- przyczyny związane z aspektami demograficznymi i genetycznymi – bardziej podatne na zachorowanie są osoby: rasy białej i żółtej, z wątłą budową ciała, kobiety. Większe ryzyko wystąpienia osteoporozy pojawia się u córek matek, u których doszło do złamania;
- nieodpowiedni styl życia i dieta – osteoporoza jest skutkiem niedoboru wapnia w diecie, a także witaminy D. Choroba może pojawić się również wtedy, gdy podaż fosforu jest zbyt mała lub zbyt duża. Na większe ryzyko zachorowania na osteoporozę może mieć wpływ regularne spożywanie alkoholu, a także nadmierne picie kawy. Brak ruchu to kolejny czynnik mający wpływ na osłabienie kości. Wśród przyczyn związanych z nieodpowiednim stylem życia należy wymienić także palenie tytoniu, które może przyczyniać się do większego wydalania wapnia z organizmu czy wcześniejszej menopauzy;
- choroby towarzyszące – pojawieniu się osteoporozy wtórnej sprzyjają zaburzenia hormonalne, choroby nerek, zaburzenia trawienia i wchłaniania, celiakia, choroby nowotworowe, reumatoidalne zapalenie stawów, choroby układu oddechowego;
- przyjmowanie niektórych leków – leki, które sprzyjają pojawieniu się osteoporozy wtórnej to m.in. leki przeciwpadaczkowe, heparyna, cyklosporyna A, tamoksifen, metotrekast czy glikokortykosterydy.
Jedną z głównych przyczyn rozwoju osteoporozy u dorosłych, a także u dzieci jest zbyt mała ilość wapnia w diecie. W populacji polskiej zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi odpowiednio:
- 800 mg/dobę – u dzieci do 10. roku życia,
- 1000 mg/dobę – u nastolatków i dorosłych,
- 1500 mg/dobę – u kobiet w ciąży, karmiących i w czasie menopauzy.
Tymczasem przeciętne spożycie wapnia spełnia jedynie 50-60 proc. dziennego zapotrzebowania.
Reklama
Objawy osteoporozy
Osteoporoza to jedna z chorób, które nie dają objawów klinicznych. Dlatego często do jej wykrycia dochodzi dopiero, gdy pojawi się złamanie, któremu towarzyszą specyficzne dolegliwości.
Czy osteoporoza boli? Nierzadko po złamaniu wywołanym osteoporozą pojawiają się objawy bólowe o różnym stopniu nasilenia. Może to być jedynie dyskomfort, ale może to być dokuczliwy ból, np. nóg i ograniczenie w poruszaniu się.
W wyniku złamania spowodowanego osteoporozą może dojść do zmiany postawy, ale też zmniejszenia wzrostu o 2-4 cm. Osteoporoza w zaawansowanym stadium prowadzi do kifozy, a także do problemów z układem krążenia, oddechowym czy pokarmowym.
Złamania związane z osteoporozą, które niosą za sobą najpoważniejsze konsekwencje, dotyczą bliższego końca kości. Zwiększają one ryzyko takich powikłań jak: uszkodzenie układu naczyniowo-sercowego, trwała niepełnosprawność albo zgon.
Jak można przeczytać w raporcie NFZ - „NFZ o zdrowiu: Osteoporoza”: ,,W 2017 r. śmierć w wyniku złamania spowodowanego osteoporozą poniosło niemal 30 proc. osób”.
Reklama
Profilaktyka osteoporozy
Osteoporoza jest zwykle kojarzona z podeszłym wiekiem. Tymczasem choroba może dotyczyć również dzieci. Dlatego działania w ramach profilaktyki osteoporozy należy prowadzić już od najmłodszych lat.
Jak zapobiegać osteoporozie? Przede wszystkim trzeba zadbać o dietę bogatą w wapń oraz stałą aktywność fizyczną.
Źródłem wapnia jest m.in. mleko. Jeżeli z różnych powodów nie można pić tego napoju, warto przyjmować wapń w profilaktyce osteoporozy spożywając produkty zawierające ten pierwiastek, np. zielone warzywa liściaste, a także stosując różnorodne suplementy diety.
Warto sięgnąć także po zioła na osteoporozę, np. skrzyp polny. Roślina dzięki obecności krzemu zmniejsza podatność na złamania. Powinna być również stosowana w przypadku problemów z wchłanianiem wapnia z pokarmu.
Reklama
Badanie na osteoporozę
Współcześnie możliwe jest nie tylko rozpoznanie osteoporozy na podstawie złamania, ale również poprzez przeprowadzenie diagnostyki w fazie bezobjawowej.
Metodami, które pozwalają na mierzenie gęstości mineralnej kości są w pełni bezpieczne i bezbolesne badania densytometryczne. Densytometria jest rodzajem badania rtg, które może pomóc w diagnozie osteoporozy. Wykonuje się ją z wykorzystaniem aparatu rentgenowskiego, który emituje niewielką ilość promieniowania.
Jak odczytać wynik z badania osteoporozy? Wyniki densytomerii często przedstawiane są w formie graficznej i opierają się na dwóch wskaźnikach: T-score oraz Z-score. Wskaźnik T-score oznacza odchylenie od normy w porównaniu do szczytowej masy kostnej w wieku 20-29 lat.
Wskaźnik Z-score mówi o odchyleniu masy kostnej pacjenta dla jego wieku oraz płci. Wskaźnik Z-score mniejszy niż 0 może świadczyć o tym, że przyczyną osteoporozy nie jest wiek. Natomiast wskaźnik T-score niższy albo równy -2,5 może mówić o osteoporozie.
Osteoporozę można wykryć również poprzez ilościowe badanie ultradźwiękowe czy absorpcjometrię dwóch energii promieni X.
Badanie gęstości kości w jednej lokalizacji, np. w kręgosłupie, to koszt minimum kilkudziesięciu złotych.
Badanie na osteoporozę z krwi to kolejny sposób rozpoznania choroby. Analiza krwi pozwala na ustalenie, czy istnieją w organizmie choroby, które mogłyby sprzyjać pojawieniu się osteoporozy, a także pomaga ustalić poziom wapnia czy fosforu. Cena takiego badania to około 100 zł.
Badania na osteoporozę można wykonać także bezpłatnie, w ramach dofinansowania z NFZ.
Gdzie zrobić badanie na osteoporozę? Możesz je wykonać w wybranych placówkach medycznych.
Reklama
Czy osteoporoza jest wyleczalna?
Niemożliwe jest wyleczenie osteoporozy pierwotnej. Dlatego, aby uniknąć tej choroby w podeszłym wieku należy wdrożyć odpowiednie działania profilaktyczne w młodości.Na stan swoich kości pracuje się całe życie, warto o tym pamiętać.
Natomiast w przypadku osteoporozy wtórnej jak najbardziej możliwe jest jej wyleczenie. Należy wówczas zadbać o właściwe leczenie choroby podstawowej, która spowodowała osteoporozę albo zmienić leki, predysponujące do jej wystąpienia.
Jak leczyć osteoporozę? Przede wszystkim będąc w grupie ryzyka należy regularnie się badać, stosować się do zaleceń lekarzy z poradni leczenia osteoporozy, z której korzystamy np. na NFZ.
Reklama
Leki na osteoporozę
Najpopularniejsze leki na osteoporozę to parathormon, ranelinian strontu, jak również denosumab. Lekami na osteoporozę bez recepty są bisfosfoniany. Te leki stosuje się do leczenia osteoporozy, ponieważ zmniejszają ryzyko złamania szyjki kości udowej.
W zależności od tego, jaki sposób leczenia ustali lekarz leki czy tabletki na osteoporozę mogą być przyjmowane z różną częstotliwością, np. raz w miesiącu.
W wykazie leków na osteoporozę znajdują się też wybiórcze modulatory receptorów estrogenowych, np. bezedoksyfen czy raloksyfen.
Leki występują w różnych formach, np. tabletek czy zastrzyków na osteoporozę.
Dieta przy osteoporozie
Aby łagodzić objawy osteoporozy oprócz leczenia farmakologicznego niezbędna jest dieta bogata w wapń. Wśród produktów zalecanych przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej znalazły się:
- mleko krowie, owcze oraz kozie,
- kefir,
- jogurt,
- sery twarogowe,
- ryby morskie takie jak: łosoś, makrela, szprotki, halibut, pstrąg,
- owoce morza: ślimaki, małże, kałamarnice, krewetki,
- świeże i suszone owoce
- świeże oraz gotowane warzywa liściaste, brokuły, kapusta, cukinia, dynia, fasolka szparagowa, groszek zielony, pomidor, kiełki kukurydza,
- chude mięso, np. drób, cielęcina, wieprzowina,
- jajka,
- pieczywo razowe,
- oleje roślinne,
- herbaty ziołowe, mleko sojowe, orkiszowe, soki bez cukru,
- kurkuma, curry, koncentrat pomidorowy.
Owocem, które zasługuje na wyróżnienie jest banan - ważny składnik pożywienia w diecie przeciwko osteoporozie.
Innym sposobem na osteoporozę jest zjadanie skorupek jajek. Według przepisu skorupki powinny zostać umyte, a następnie gotowane przez około 10 minut. Na kolejne 10 minut należy wstawić je do piekarnika. Taka obróbka pozwala je zmielić, a następnie dodawać np. do zupy czy koktajlu. Skorupki jajka zawierają duże ilości wapnia, selenu czy cynku, składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu i zmniejszenia ryzyka osteoporozy.
W trakcie leczenia osteoporozy pokarmami, których należy unikać są: ryby wędzone z dużą zawartością soli, pasty rybne, paprykarz, tłuste serki typu fromage, warzywa, w których znajdują się szczawiany, np. buraki, szpinak, rabarbar, a także mięsa konserwowane fosforanami, słodkie wyroby cukiernicze, kakao, czekolada.
Kto leczy osteoporozę?
Lekarzem od osteoporozy jest reumatolog. Skierowanie do tego specjalisty uzyskasz od lekarza rodzinnego. Chcąc zbadać stan kości nie trzeba mieć skierowania. Wówczas niezbędne jest jednak zapłacenie za usługę.
Jeżeli takie badania chcesz wykonać w ramach dofinansowania NFZ, będziesz potrzebować skierowania na badanie osteoporozy, które wydaje specjalista z poradni leczenia osteoporozy. Lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej nie ma uprawnień do kierowania na badanie osteoporozy.
Leczenie osteoporozy to istotny temat, ponieważ z wiekiem zwiększa się ryzyko wystąpienia tej choroby. Warto wiedzieć, co robić, by uniknąć zachorowania.
Odpowiednia profilaktyka może uchronić przed osteoporozą. Przede wszystkim należy dbać o dietę bogatą w wapń oraz eliminować produkty, które mogą szkodzić.
