Co to jest owsik?
Owsik to mały nicień barwy białej, pasożytujący w jelicie człowieka i żywiący się treścią jelitową. Jak wszystkie pasożyty ludzkie jelitowe charakteryzuje się uproszczoną budową, bytuje bowiem w środowisku bogatym w substancje odżywcze i w związku z tym nie musi wykształcać skomplikowanego układu trawiennego i wydalniczego, narządów zmysłów i układu nerwowego.
Ciała samic są trzykrotnie większe od ciał samców i są one liczniejsze. Samiec ma 3 do 5 mm długości i średnicę 0,1-0,2 mm. Samice natomiast mają długość 9-12 mm i średnicę 0,3-0,5 mm.
Choroba ta wiąże się przede wszystkim z określonymi środowiskami tj.:
- przedszkole,
- szkoła,
- dom dziecka, gdzie odsetek zarażeń może osiągać nawet 100%.
Wiąże się to również ze stopniem przestrzegania higieny w placówkach. Należy pamiętać o częstym myciu rąk (szczególnie dzieci np. po zabawie w piaskownicy), gdyż jedzenie brudnymi rękami również sprzyja szerzeniu się infekcji. Należy unikać siadania na toalecie oraz korzystania z wanien w miejscach publicznych (lepiej korzystać z prysznica). Istotna jest także częsta zmiana bielizny osobistej i pościelowej, a także wycieranie kurzu.
Reklama
Czym jest owsica?
Owsica (enterobioza), to choroba wywołana przez małego nicienia o nazwie owsik (łac. Enterobius vermicularis). Jest to pasożyt jelita grubego, występujący zarówno u dzieci jak i u osób dorosłych.
Owsica jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych, rozpowszechnioną na całym świecie, szczególnie w klimacie umiarkowanym.
Choroba ta występuje najczęściej u dzieci w wieku 3-14 lat, dorośli zarażają się tym pasożytem znacznie rzadziej. Szerzenie się owsicy wiąże się głównie się z określonym środowiskiem (przedszkola, szkoły), a przede wszystkim z brakiem higieny.
Reklama
Zarażenie owsikami - jak do tego dochodzi?
Do zarażenia dochodzi poprzez połknięcie zapłodnionych jaj, z których wylęgają się larwy owsika. Larwy wędrują do jelita grubego i po trzykrotnym linieniu osiągają postać osobników dojrzałych.
Po odbytej kopulacji samice przytwierdzone do ściany jelita grubego żyją około 4-12 tygodni, a samce prawdopodobnie giną. W ciele samicy w miarę dojrzewania jaj i rozrastania się macicy dochodzi do spadku ciśnienia ujemnego, dzięki któremu samica przysysa się do ściany jelita, odrywa się ona i wędruje w stronę odbytu.
Samice wydostają się przez odbyt najczęściej w godzinach wieczornych i nocnych. Tam składają jaja w fałdach skóry, proces ten trwa około godziny. Podrażnienie spowodowane obecnością samic owsika na granicy śluzówki i skóry właściwej okolic odbytu powoduje uczucie swędzenia i wywołuje odruch drapania się.
Drapanie, jak i czynny ruch pasożyta sprawia, że samica owsika na ogół pęka uwalniając jaja w okolicy krocza. Jaja powleczone są kleistą substancją ułatwiającą przytwierdzanie się do skóry okolic odbytu, palców, bielizny i przedmiotów, których dotyka chory.
Świeżo złożone jajo z zarodkiem nicienia zostaje przeniesione do ust poprzez brudne ręce, rzadziej poprzez skażone jedzenie. Ponieważ jaja owsika zachowują zdolność do inwazji w stanie podeschniętym możliwa jest również inhalacyjna droga zakażenia. Podeschnięte jaja pozbawione są kleistej substancji i z łatwością unoszą się i wraz z kurzem (strzepywanie pościeli zarażonej osoby) i przenoszą po całym otoczeniu.
W przypadku owsicy często zachodzi zjawisko tzw. autoegzoinwazji, czyli samozakażenie poprzez przeniesienie jaj z okolic odbytu do ust. Jest to możliwe gdyż przy znacznej wilgotności w okolicy odbytu i w odpowiedniej temperaturze (30-36˚C) następuje szybki rozwój larwy i w ciągu 6–8 godzin jajo staje się inwazyjne. Krótki czas rozwoju larwy umożliwia samozakażenie, nawet w czasie tej samej nocy.
Uważa się też, że część rozwiniętych z jaj larw może z okolic odbytu ponownie przemieścić się do jelita grubego. Mówimy wówczas o retroinwazji. Retroinwazja i wylęganie się larw w okolicy odbytu na ogół stwierdzane jest u osób z uciążliwą i przewlekłą owsicą powodująca zasadowy odczyn rejonu okołoodbytniczego.
Reklama
Przebieg i objawy owsicy
Choroba często przebiega bezobjawowo, a w efekcie trwania inwazji prowadzi do rozwoju szeregu powikłań ze strony układu pokarmowego (m.in. zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelit z powikłaniem bakteryjnym), układu rozrodczego kobiet (zapalenie pochwy, macicy, jajników) i mężczyzn (zapalenie cewki moczowej, gruczołu krokowego).
Owsica ma często charakter choroby przewlekłej, nawracającej, bardzo rzadko ostrej.
Objawami owsicy są:
- utrata apetytu i związany z tym spadek masy ciała,
- bladość skóry i cienie pod oczami,
- osłabienie,
- zaburzenia snu (bezsenność, koszmary nocne),
- wzmożona pobudliwość nerwowa,
- silny świąd okolic odbytu nasilający się w nocy,
- bóle głowy.
U dzieci stwierdza się pobudzenie nerwowe i trudności w koncentracji, zgrzytanie zębami, obgryzanie paznokci, czasem dzieci zaczynają się moczyć w łóżku. Zakażeniu mogą ulec również inni członkowie rodziny i osoby stykające się z chorym, dlatego często leczeniu poddawane są wszystkie osoby przebywające w jednym gospodarstwie domowym.
Objawy choroby zależą od wrażliwości osobniczej oraz od intensywności inwazji. Owsica może utrzymywać się długo, a jej objawy mogą nasilać się wskutek ciągłego samo zarażania się.
Reklama
Badania przy owsicy
W przypadku zaobserwowania opisanych objawów u siebie, lub innych członków rodziny, należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza rodzinnego i poprosić o skierowanie na badania parazytologiczne.
Diagnostyka owsicy opiera się na wykryciu owsików w kale lub wykryciu jaj owsików w okolicy odbytu. Ponieważ samice składają jaja w nocy, wymazy pobiera się rano, przed wypróżnieniem i umyciem. Do tego celu służy specjalny zestaw składający się ze szklanej bagietki owiniętej na końcu celofanem, oraz pojemniczek.
Wymazuje się pocierając delikatnie fałdy odbytu zakończeniem bagietki z celofanem (celofanu nie ściąga się!).
Tak wykonany wymaz wkłada się do pojemniczka, nie dotykając jego ścianek. Zestawy do pobierania wymazów można otrzymać w laboratorium diagnostyki parazytologicznej. W przypadku wyniku ujemnego zalecane jest wykonanie kolejnych dwóch prób w odstępach 3-4-dniowych.
Po zakończeniu leczenia należy wykonać badanie kontrolne pięciokrotne w odstępach 3 tygodniowych
Reklama
Leczenie owsicy - sposoby na owsiki
W inwazjach rodzinnych konieczne jest jednoczesne leczenie wszystkich członków rodziny oraz ustalenie reżimu sanitarno-higienicznego zwiększającego skuteczność terapii.
Z doświadczeń w wielu ośrodkach wynika, że poza leczeniem parazytologicznym należy wykonać badanie mykologiczne kału, gdyż w przypadkach stwierdzenia obecności w kale grzybów z rodzaju Enterobius, Candida, czy Geotrichum konieczne jest równoczesne zastosowanie terapii przeciwgrzybicznej.
W zwalczaniu tej choroby największe znaczenie ma higiena osobista i utrzymywanie czystości w mieszkaniu. W przypadku zarażenia owsikiem ludzkim należy przynajmniej przez okres 1-3 miesięcy podmywać się dokładnie po każdym wypróżnieniu, spać w obcisłych majtkach, bieliznę należy prać po każdym spaniu, a następnie prasować gorącym żelazkiem.
Nie strzepywać pościeli, najlepiej codziennie ją przeprasować gorącym żelazkiem. Bardzo istotne, ale zarazem najtrudniejsze, szczególnie dla dzieci, jest opanowanie odruchu drapania i eliminacja złych nawyków tj. wkładanie palców do ust, obgryzanie ołówka, obgryzania paznokci.
Reklama
Leki na owsiki
Według najnowszych zaleceń w leczeniu owsicy stosuje się leki: Albendazol lub Melbendazol (doustnie 1 dawka powtórzona po 2 tygodniach), ewentualnie pamoanian pirantelu (doustnie 1 dawka przez 3 kolejne dni dawka powtórzona 2 tygodniach).
Albendazol posiada silne właściwości teratogenne dlatego absolutnie nie można stosować go w czasie ciąży i karmienia. Lek może powodować działania niepożądane tj. ból brzucha, nudności, wymioty, czasem łysienie, wzrost parametrów krwi (wzrost stężenia transaminaz), rzadko leukopenia.
Mebendazol również jest przeciwwskazany w ciąży i dla dzieci poniżej 2 roku życia. Może powodować nudności, biegunkę, ból brzucha.
Pamoanian pirantelu stosowany jest w każdym wieku, rzadko wywołuje objawy uboczne ze strony przewodu pokarmowego. Może powodować zawroty głowy, ból głowy, wysypkę.
Owsica - domowe sposoby leczenia
Nie istnieją domowe sposoby leczenia owsicy. Leczenie farmakologiczne można natomiast wspomóc stosowaniem diety na owsiki polegającej na:
- ograniczeniu spożycia cukru,
- jedzeniu dużych ilości owoców i warzyw bogatych w błonnik, a także czosnku i cebuli, czy pestek z dyni.
Powikłania po owsicy
Obecność owsików w jelicie grubym może prowadzić u dziewcząt do zakażeń narządów płciowych i wywołać stany zapalne pochwy, macicy lub jajników. Opisano przypadki występowania owsików i ich jaj u mężczyzn w ścianie moczowodu oraz w gruczole krokowym.
W obfitych inwazjach owsiki przyczepiające się do ściany jelita wywołują stany zapalne jelita grubego, nie wyłączając zapalenia wyrostka robaczkowego, powikłane czasem zakażeniem bakteryjnym.
