Co to jest pokrzywka?
Pokrzywka (łac. urticaria) jest chorobą skóry o zróżnicowanym podłożu, cechującą się występowaniem bąbli na ciele, którym często towarzyszy świąd lub pieczenie. W wielu przypadkach objawia się także poprzez obrzęk naczynioruchowy.
Może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej cierpią na nią dzieci oraz młodzi dorośli, a także kobiety w ciąży.
Pokrzywka u ludzi jest schorzeniem powszechnym. Wedle różnych szacunków, choć raz w życiu choruje na nią 20-25 procent osób (C.Grattan; R.J. Nowifcki).
Nazwa choroby, zarówno polska, jak też łacińska, pochodzi od pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica), bowiem to, jak pokrzywka wygląda na skórze, w dużej mierze jest zbieżne z objawami oparzeń powodowanych przez tę roślinę.
W międzynarodowej klasyfikacji ICD-10 różne postaci schorzenia są oznaczone kodami od L50.0 do L.50.9, zaś w nowszej wersji zestawienia ICD-11 – od EB00 do EB05.
To, jak długo trwa pokrzywka, zależy od postaci, jaką przyjmuje. W formie ostrej trwa do 6 tygodni, natomiast przewlekłej – powyżej 1,5 miesiąca.
Czy jest niebezpieczna? Zazwyczaj nie, są jednak sytuacje, gdy może stanowić nawet zagrożenie życia. Tak jest w przypadku, gdy obrzęk obejmuje język, gardło lub krtań, efektem czego są poważne zaburzeniami oddychania, a nawet groźba uduszenia.
U niewielkiego odsetka pacjentów może też w przebiegu choroby wystąpić wstrząs anafilaktyczny – ciężka uogólniona reakcja organizmu, charakteryzująca się między innymi znacznym spadkiem ciśnienia.
Reklama
Rodzaje pokrzywek
Istnieją liczne odmiany choroby, zróżnicowane pod względem czasu trwania, objawów klinicznych oraz podłoża, na którym występują.
Jeśli chodzi o długość utrzymywania się objawów, wyróżnić można dwie podstawowe postaci:
- ostrą,
- przewlekłą.
Kolejnym podział dotyczy mechanizmów prowadzących do powstania bąbli i innych objawów. Na tym tle wyróżniane są pokrzywki:
- spontaniczna, czyli powstająca samoistnie, bez udziału czynnika zewnętrznego, w tym:
- o ustalonym podłożu, związanym na przykład z alergią, agresją autoimmunologiczną czy chorobą,
- idiopatyczna, czyli nieznanego pochodzenia.
- indukowana, wywoływana przez różnego rodzaju czynniki zewnętrzne, w tym między innymi:
- demograficzna,
- uciskowa,
- cieplna,
- z zimna,
- świetlna,
- słoneczna,
- wodna,
- cholinergiczna,
- stresowa, nerwicowa,
- wysiłkowa,
- polekowa,
- pokarmowa,
- wibracyjna,
- hormonalna.
Do tego należy dodać podziały ze względu na wielkość i charakter zmiany. Wyróżnia się pokrzywki:
- zwykłe i
- ogromne (gdy bąble mają wielkość nawet do kilkunastu centymetrów),
a także:
- łączne (gdy wykwity zlewają się, tworząc większe całości) oraz
- wędrujące (zmiany przemieszczają się).
Pokrzywka idiopatyczna ostra i przewlekła
Większość diagnozowanych przypadków (wedle dostępnych źródeł naukowych – nawet 80 procent) klasyfikowanych jest jako pokrzywka idiopatyczna, przy czym zdecydowanie częściej ostra, niż przewlekła.
Rozpoznanie to odnosi się do wszystkich sytuacji, w których lekarze nie są w stanie jednoznacznie rozpoznać czynnika stanowiącego źródło powstawania wykwitów.
Potencjalnych przyczyn jest bowiem bardzo wiele, nie zawsze jednak są one znane lub dają się bezsprzecznie powiązać z występującymi objawami.
Wymienić w tym kontekście można praktycznie wszystkie czynniki alergiczne, autoimmunologiczne, chorobowe, kontaktowe itd. (więcej na ten temat w dalszej części artykułu).
Pokrzywka cieplna, słoneczna, z zimna
Takie rodzaje pokrzywek, jak:
- cieplna, słoneczna (świetlna),
- z zimna,
- opóźniona z ucisku,
- obrzęk naczynioruchowy wibracyjny oraz
- objawowy dermografizm
są przykładami schorzenia o charakterze kontaktowym.
W każdym z wymienionych przypadków, źródło problemu stanowi bezpośrednia styczność z czynnikiem uwalniającym niepożądane reakcje organizmu.
Pokrzywka cieplna jest efektem nagrzania skóry powyżej 40 stopni Celsjusza, świetlna zaś – ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe, czyli de facto powstaje od słońca.
Demograficzna stanowi reakcję występującą po drapaniu skóry, a uciskowa, jak sama nazwa mówi, jest konsekwencją presji wywieranej na skórę.
Pokrzywka cholinergiczna – stresowa bądź wysiłkowa i z przegrzania
Ten rodzaj pokrzywki jest efektem nadwrażliwości skóry na pot, a mówiąc dokładniej, na zawartą w nim acetylocholinę (ester choliny i kwasu octowego).
Schorzenie to jest typowe w szczególności dla młodych mężczyzn, intensywnie pocących się pod wpływem stresu, ale też po wysiłku, czy w wyniku przegrzania na słońcu, w ciepłym pomieszczeniu i gorącej kąpieli.
Warto w tym miejscu dodać, że stres sam w sobie także może być przyczyną pokrzywki, stanowi bowiem czynnik stymulujący produkcję prozapalnych cytokin.
Reklama
Przyczyny pokrzywki
Bezpośrednią, można powiedzieć, techniczną przyczyną występowania objawów choroby jest zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych. Stanowi to efekt działania mediatorów prozapalnych (histaminy, leukotrieny i prostaglandyny), które uwalniają się z tzw. komórek tucznych (mastocytów, komórek tkanki łącznej i błon śluzowych zaangażowanych w działanie układu odpornościowego).
Różne natomiast (i nie zawsze ustalone) jest podłoże tego patomechanizmu. Niektóre czynniki ryzyka zostały już opisane wyżej, jednak jest ich znacznie więcej.
Jakie są inne najważniejsze przyczyny pokrzywki?
Pokrzywka jako objaw alergii pokarmowej, wziewnej, kontaktowej
Pokrzywkę może powodować alergia pokarmowa. Pod pojęciem tym rozumie się nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego na kontakt z substancją powodującą uczulenie.
Angażowane są wówczas przeciwciała klasy IgE, co w konsekwencji prowadzi do uwalniania mediatorów reakcji zapalnej i wystąpienia różnego rodzaju objawów, w tym skórnych.
W przypadku alergii pokarmowych są to przede wszystkim substancje białkowe zawarte w takich produktach, jak: mleko, jaja, czekolada, orzechy, soja, pieczywo pszenne czy truskawki. Wykwity na ciele mogą się pojawić w krótkim czasie po jedzeniu.
Pokrzywka może też być efektem uczulenia na białka znajdujące się w pyłkach kwitnących roślin (traw i drzew) – wówczas pojawia się sezonowo, zwłaszcza późną wiosną i latem.
Problem może też mieć charakter całoroczny, gdy przyczyną są unoszące się w powietrzu roztocza kurzu domowego.
Pokrzywka alergiczna bywa też reakcją na bezpośredni kontakt skóry z uczulającym materiałem – najczęściej jest to lateks, z którego wykonuje się m.in. rękawiczki medyczne oraz prezerwatywy.
Pokrzywka po antybiotyku
Częstym przypadkiem spotykanym w praktyce klinicznej jest pokrzywka po antybiotyku. Reakcja ta może mieć charakter typowo alergiczny (występuje wówczas w krótkim czasie po ekspozycji na działanie substancji uczulającej), ale też przebiegający bez angażowania przeciwciał IgE.
W pierwszym z wymienionych przypadków występuje pokrzywka z silnym świądem, w drugim wykwity opóźnione typu III.
Do najczęściej uczulających antybiotyków należą beta-laktamy, w tym cefalosporyny i amoksycylina.
Badania na dzieciach wykazały, że odpowiadają one za 42,9 procent wszystkich reakcji polekowych (dane: M. Krawiec).
Rzadziej przyczyną wystąpienia objawów skórnych są antybiotyki makrolidowe.
Reklama
Objawy pokrzywki
Jak wygląda pokrzywka? Jakie są objawy choroby? Czy swędzi? Najbardziej typowym symptomem jest charakterystyczna wysypka, a właściwie bąble, przypominające ślady po oparzeniu pokrzywą lub gorącym przedmiotem.
Są one lekko wyniesione ponad powierzchnię skóry. Mają kolor różowy lub porcelanowo biały. Może je otaczać ciemniejszy rumień alergiczny.
Ich wielkość waha się od kilku milimetrów do nawet kilkunastu centymetrów. Mogą się łączyć w dużo większe całości, obejmując wówczas znaczne powierzchnie ciała.
Jednocześnie wciąż mogą się tworzyć nowe bąble, w innych miejscach. Co więcej, bąble na skórze, wyglądające jak ślady po oparzeniu, mają tendencję do łączenia się w większe całości, zajmując duże powierzchnie ciała.
Pojedyncze zmiany utrzymują się na skórze do 24 godzin, po czym zanikają, wciąż jednak mogą pojawiać się nowe.
W przypadku pokrzywki przewlekłej, proces ten często trwa latami.
Czy pokrzywka swędzi?
Jednym z najczęściej zadawanych pytań przez osoby obserwujące na swoim ciele charakterystyczne bąble jest to, czy pokrzywka swędzi? Odpowiedź jest twierdząca. Świąd nie występuje zawsze, ale jest jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów choroby.
Występuje zwłaszcza w postaci przewlekłej choroby. Obserwuje się też nasilanie jego natężania wieczorem. Dla wielu osób może to stanowić istotny czynnik utrudniający zasypianie.
W takiej sytuacji choroba istotnie wpływa na pogorszenie jakości życia. Tym bardziej, że oprócz świądu, część pacjentów odczuwa także bolesne pieczenie.
Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy
U około 50 procent pacjentów występuje klasyczny zestaw objawów pokrzywki, na który składają się bąble i obrzęk naczynioruchowy, związany z rozszerzaniem się naczyń krwionośnych i zwiększeniem ich przepuszczalności. W pozostałych 40 procentach pojawiają się wyłącznie bąble, zaś w 10 proc. – tylko obrzęk (dane: I. Skwara).
Opuchlizna najczęściej objawia się w takich miejscach, jak: powieki, wargi, nos, jama ustna, krtań i narządy płciowe.
W szczególności należy uważać, gdy puchnąć zaczyna gardło i krtań. Istnieje wówczas ryzyko odcięcia przepływu powietrza i uduszenia się. Jest to stan zagrożenia dla życia, wymagający natychmiastowej interwencji medycznej.
Wstrząs anafilaktyczny przy pokrzywce
Innym zagrożeniem najwyższego rzędu jest wstrząs anafilaktyczny, który choć występuje rzadko, może się pojawić razem z pokrzywką. Jest to gwałtowna i szybko się rozprzestrzeniająca reakcja organizmu, wynikająca z jego wyjątkowej nadwrażliwości na jakiś czynnik.
Objawia się między innymi poprzez: gwałtowny spadek ciśnienia, zaburzenia rytmu serca, biegunkę i wymioty. W takiej sytuacji chory powinien niezwłocznie trafić na szpitalny oddział ratunkowy. Wstrząs postępuje w błyskawicznym tempie, dlatego kluczowe dla rokowań mogą być dosłownie minuty.
Reklama
Pokrzywka na ciele - w jakich miejscach może występować?
Pokrzywka jest chorobą, której symptomy mogą się pojawić na całym ciele, a więc między innymi:
- na głowie, twarzy (brodzie, czole, powiekach, języku, ustach i wokół ust), za uszami i na szyi;
- na piersiach, dekolcie, plecach, brzuchu, pod pachami;
- na nogach (udach, stopach) i rękach (przedramieniu, łokciach, dłoni)
- na penisie u mężczyzn i w okolicach sromu u kobiet.
W sytuacji, gdy choroba ma charakter idiopatyczny, a także związany z: alergią pokarmową i wziewną, agresją autoimmunologiczną, zażywaniem leków czy chorobami ogólnoustrojowymi, lokalizacja wykwitów może być przypadkowa.
Są jednak sytuacje, gdy bąble powstają w konkretnym miejscu. Tak jest w przypadku pokrzywki demograficznej i uciskowej – bąble tworzą się w pobliżu miejsc zadrapania lub ugniatania skóry.
Podobnie rzecz wygląda przy pokrzywce cieplnej, słonecznej, z zimna – generalnie wszystkich, które mają związek z bezpośrednią ekspozycją skóry na kontakt z czynnikiem drażniącym.
Reklama
Czy pokrzywka jest zaraźliwa?
Rozległe bąble i obrzęk naczynioruchowy mogą u wielu osób budzić obawę, tym bardziej, że choroba – mimo powszechności występowania – jest stosunkowo słabo znana.
Stąd też częste pytanie – czy pokrzywką można się zarazić? Interesuje to między innymi rodziców, których dzieci uczęszczają do żłobka, przedszkola i szkoły, gdzie stykają się z kolegami i koleżankami dotkniętymi tym schorzeniem.
Odpowiedź na powyższe pytanie jest zdecydowanie przecząca. Pokrzywka nie jest wywoływana przez bakterie, wirusy ani grzyby, nie istnieje zatem możliwość przenoszenia jej w jakikolwiek sposób między ludźmi, ani drogą kropelkową, ani przez bezpośredni kontakt.
Reklama
Diagnoza pokrzywki
Jakie badania należy wykonać, by rozpoznać pokrzywkę i skutecznie różnicować ją z innymi schorzeniami?
Wedle zaleceń Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (Roman J. Nowicki i inni), choroba w postaci ostrej nie wymaga żadnych działań, poza naoczną oceną zmian skórnych przez lekarza.
Wyjątek stanowi podejrzenie pokrzywki spowodowanej przez takie czynniki, jak:
- alergia pokarmowa, z typowym dla niej patomechanizmem IgE-zależnym,
- działanie niektórych środków farmakologicznych, na przykład niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
- użądlenie przez owady błonkoskrzydłe.
Wymagane jest wówczas wykonanie testów alergologicznych i na tej podstawie opracowanie dalszego schematu postępowania.
Bardziej skomplikowana jest diagnostyka pokrzywki przewlekłej. Wymaga ona:
- odkrycia czynników powodujących lub zaostrzających chorobę,
- określenia wpływu objawów na poziom życia pacjenta,
- oceny skuteczności leczenia.
Należy też wykluczyć istnienie chorób, które mogłyby powodować tworzenie się bąbli i obrzęków z przyczyn innych, aniżeli działanie mediatorów prozapalnych produkowanych przez komórki tuczne.
W tym celu rekomendowane jest wykonanie następujących działań diagnostycznych:
- Wywiad lekarski obejmujący takie elementy, jak:
- częstotliwość i okoliczności ujawniania się symptomów,
- morfologia wykwitów skórnych i towarzyszących im objawów, takich jak świąd i pieczenie,
- istnienie czynników potencjalnie prowokujących występowanie bąbli i obrzęków, w tym bodźców fizycznych, leków, składników diety, infekcji, chorób współwystępujących etc.
- Podstawowe badania laboratoryjne – morfologia, OB lub CRP;
- Rozszerzone testy laboratoryjne - w zależności od potrzeb mogą to być na przykład badania hormonów tarczycy oraz oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych, badania w kierunku wirusowego zapalenia wątroby czy zakażenia Helicobacter Pylori;
- Podstawowe badania obrazowe, w tym RTG klatki piersiowej i USG jamy brzusznej;
- Specjalistyczne konsultacje mające na celu znalezienie ognisk infekcji, która może stanowić praprzyczynę infekcji – stomatologiczne, laryngologiczne, ginekologiczne, urologiczne;
- Badania alergologiczne, w tym punktowe testy skórne oraz oznaczenie stężenia swoistych przeciwciał klasy IgE u pacjentów z podejrzeniem typowej alergii;
- Testy fizykalne, w tym TempTest, FricTest, dermografometr, test wysiłkowy, próby klockowa, paskowa, cylindrowa, ciepłą wodą i świetlna;
- Test skórny z autologiczną surowicą (ASST), przydatny w przypadku choroby autoimmunologicznej;
- Dieta eliminacyjna oraz prowokacyjna, gdy istnieje podejrzenie pokrzywki wywoływanej przez alergię na białka pokarmu. Pierwsza z nich polega na eliminowaniu produktów podejrzewanych o sprawstwo niepożądanych odczynów. Istotą drugiej jest radykalne ograniczenie menu do kilku podstawowych produktów, a następnie stopniowe wprowadzanie kolejnych i obserwacja reakcji organizmu.
- Odstawienie leków, które potencjalnie mogą odpowiadać za wykwity i obrzęki – najczęściej chodzi o kwas acetylosalicylowy (główny czynnik sprawczy tzw. pokrzywki aspirynowej), a także niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz tzw. inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE). Można też wykonywać działania przeciwstawne, czyli prowokowane próby z wykorzystaniem wspomnianych środków farmakologicznych;
- Pobranie wycinka do badań histopatologicznych, zwłaszcza jeśli bąble utrzymują się w jednym miejscu dłużej, niż przez dobę, bądź ustępują pozostawiając ślady, co nie jest zgodne z typowym obrazem klinicznym pokrzywki.
Z czym można pomylić pokrzywkę?
Mimo, iż objawy pokrzywki są charakterystyczne, można je pomylić z symptomami innych schorzeń. Dlatego niezbędne jest różnicowanie ze wszystkimi jednostkami chorobowymi, w których występują bąble i obrzęki, przy których inny jednak jest mechanizm ich powstawania. A należą do nich między innymi:
- mastocytoza – rzadki nowotwór mieloproliferacyjny, w wyniku którego w organizmie dochodzi do nadmiernego, niekontrolowanego namnażania się komórek tucznych. Istnieją różne postaci kliniczne tej choroby, jedną z nich jest pokrzywka barwnikowa, charakteryzująca się występowaniem plamisto-grudkowych zmian na skórze.
- pokrzywka naczyniowa (mimo podobnej nazwy i objawów, jest to schorzenie innego typu, będące rodzajem zapalenia naczyń)
Oprócz tego, różnicując pokrzywkę, można też brać pod uwagę między innymi atopowe zapalenie skóry (AZS), w przebiegu którego również niekiedy mogą się pojawiać bąble, a także świerzb, zwłaszcza w początkowym stadium.
Leczenie pokrzywki
Czy z pokrzywką trzeba iść do lekarza? Zdecydowanie tak, zwłaszcza jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas lub obejmują rozległe partie skóry.
Specjalistą właściwym do rozpoznania choroby i rozpisania terapii jest dermatolog, aczkolwiek tak jak zostało wspomniane wcześniej, niezbędne mogą być też konsultacje z innych dziedzin.
Jak pozbyć się pokrzywki alergicznej? Jak leczyć chorobę – przyczynowo, czy skutkowo? Pierwszym i podstawowym zaleceniem jest próba identyfikacji, a następnie eliminacji czynnika sprawczego, odpowiadającego za występowanie objawów.
Co nie zawsze jest łatwe – należy pamiętać, że zdecydowana większość przypadków zostaje sklasyfikowana jako pokrzywka idiopatyczna, czyli niewiadomego pochodzenia.
Istotne jest też, by leczyć wszystkie choroby współwystępujące, potencjalnie mogące stanowić źródło zmian skórnych. W praktyce jednak wielu pacjentom zostaje leczenie farmakologiczne.
Skuteczny lek na pokrzywkę
Do skutecznych leków na pokrzywkę należą:
- leki przeciwhistaminowe II generacji, które hamują działanie hormonu histaminy, uczestniczącego w procesach zapalnych. Należą do nich preparaty zawierające takie substancje czynne, jak: bilastyna, cetyryzyna; desloratadyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna, loratadyna i rupatadyna.
- omalizumab – nowatorski lek biologiczny z grupy przeciwciał monoklonalnych anty-IgE, wcześniej stosowany w leczeniu astmy alergicznej, z którym w ostatnich latach wiązane są bardzo duże nadzieje w kontekście pokrzywki. Okazuje się bowiem, że przynosi on bardzo dobre efekty w terapii przewlekłych postaci choroby;
- cyklosporyna A - lek immunosupresyjny, oddziałujący na układ odpornościowy, blokujący mechanizm uwalniania mediatorów komórek tucznych. Zwłaszcza w połączeniu z lekami antyhistaminowymi skuteczny, ale przeznaczony do krótkotrwałego stosowania ze względu na możliwe skutki uboczne;
- glikokortykosteroidy – hormony steroidowe, które mogą być doraźnie używane w sytuacji zaostrzenia choroby, jednak niewskazane w dłuższym okresie – także i one mogą oddziaływać na organizm w sposób niepożądany.
Leczenie szpitalne pokrzywki alergicznej
Większość przypadków pokrzywki nie wymaga leczenia szpitalnego – zazwyczaj objawy ustępują bowiem samoistnie, bądź dobrze poddają się standardowemu leczeniu za pomocą wspomnianych wyżej substancji.
Istnieje jednak kilka sytuacji będących wskazaniem do hospitalizacji, często w trybie nagłym. Natychmiastowa i zaawansowana opieka medyczna jest niezbędna u pacjentów ze wstrząsem anafilaktycznym, który w ciągu kilku, kilkunastu godzin może doprowadzić do śmierci. Interwencja jest też potrzeba w sytuacji, gdy obrzęk naczynioruchowy uniemożliwia oddychanie.
Także leczenie pokrzywki alergicznej może się wiązać z kilkudniowym pobytem w szpitalu, gdy niezbędne jest wykonanie testów prowokacyjnych, polegających na podawaniu ściśle kontrolowanych dawek substancji potencjalnie uczulających.
Leki na pokrzywkę bez recepty
W aptekach dostępne są również leki na pokrzywkę bez recepty. W pierwszej kolejności należy sięgać po leki antyhistaminowe – słabsze z nich można kupić bez przepisu lekarza.
Warto jednak mieć na uwadze kilka zastrzeżeń. Po pierwsze – należy wybierać substancje należące do II generacji, takie jak loratadyna czy lewocetyryzyna. W odróżnieniu od specyfików starszych, pierwszej generacji, są one mniej obciążające dla organizmu i nie powodują senności.
Po drugie – środki te są przeznaczone do długotrwałego stosowania, zatem kilkudniowa terapia może się okazać nieskuteczna.
Po trzecie, nawet kupując maść lub tabletki na pokrzywkę bez recepty, warto się wcześniej skonsultować z lekarzem, aby określić, czy są to wystarczające i adekwatne środki zaradcze.
Jakie leki na pokrzywkę można kupić ponadto?
W lżejszych przypadkach rozwiązaniem może być na przykład maść z chłodzącym mentolem, bądź znieczulającą benzokainą.
Nawet w przypadku znacznej bolesności, nie powinno się natomiast stosować niesteroidowych leków przeciwzapalnych - zamiast pomóc, mogą one bowiem zaognić sytuację.
Domowe leczenie pokrzywki
Pacjenci, którzy nie chcą korzystać z pomocy lekarskiej, często pytają, czym smarować swędzące bąble, jak łagodzić objawy obrzęku itd.
Warto więc wiedzieć, że domowe sposoby na pokrzywkę nie są rekomendowane w specjalistycznych zaleceniach.
Leczenie ziołami, wapnem czy za pomocą odpowiednio skomponowanej diety może wpływać kojąco w przypadku objawów takich, jak swędzenie czy pieczenie. Nie powinno się jednak stosować tych metod alternatywnie wobec profesjonalnej farmakoterapii.
To samo dotyczy innych naturalnych sposobów, takich jak okłady z cebuli, czy zimnej wody. Nie należy też podejmować prób samoleczenia bez konsultacji ze specjalistą, w szczególności w przypadku pokrzywki przewlekłej, której podłoże może stanowić poważna choroba.
Szczególną ostrożność warto też zachować w przypadku małych dzieci oraz kobiet w ciąży.
Pokrzywka u dorosłego
Urticaria jest chorobą, która nie zna ograniczeń wiekowych, może się pojawić zarówno u niemowląt, jak też u seniorów. Nie mniej dostrzega się, że w postaci ostrej najczęściej występuje u dzieci oraz młodych dorosłych obojga płci, w przewlekłej natomiast – u kobiet w wieku 20-40 lat (dane: M. Świerczyńska-Krępa).
Pokrzywka u dorosłego mężczyzny w wieku 35+ jest zjawiskiem stosunkowo rzadkim.
W obrazie klinicznym nie zauważa się istotnych różnic – to jak wyglądają objawy u dorosłego zależy nie od wieku, a od postaci choroby.
Przyczyną choroby mogą być wszystkie niemal wymienione wyżej czynniki, takie jak: agresja autoimmunologiczna, oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego, ciepła, zimna, dotyk, zadrapanie, itd.
Pokrzywka u dorosłych występuje także na tle alergicznym (reakcja na białka zawarte w określonych pokarmach oraz pyłkach roślinnych, kurzu etc.). Przy czym należy poczynić zastrzeżenie, że sytuacja taka ma miejsce rzadziej, niż u dzieci.
Większość alergii objawia się bowiem i przyjmuje największe natężenie w młodszym wieku.
Pokrzywka u dzieci
Objawy pokrzywki u dzieci nie różnią się szczególnie od tych, które występują u osób dorosłych. Zwraca się jednak uwagę na podłoże choroby.
Istnieje bowiem kilka typowych schorzeń i zaburzeń, za sprawą których pojawia się pokrzywka u noworodka, niemowlaka i starszego dziecka. Najbardziej charakterystyczne sytuacje, to:
- pokrzywka alergiczna u dzieci w różnym wieku, w szczególności związana z uczuleniem na pokarm,
- pokrzywka występująca przy infekcji, często ukrytej, nie manifestującej się w sposób oczywisty.
Co ważne, wiele przypadków jest klasyfikowanych jako idiopatyczne, a więc o nieustalonym podłożu.
Czy choroba jest niebezpieczna? Tak jak u starszych pacjentów – same bąble nie stanowią żadnego zagrożenia, a towarzyszący im świąd jest bardzo uciążliwy, ale nie wiąże się z poważniejszymi konsekwencjami.
Zaniepokojeni rodzice często pytają - kiedy należy z dzieckiem pojechać do szpitala? Bezwzględnie w sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie wstrząsu anafilaktycznego, a także gdy obrzęk obejmuje jamę ustną i krtań, generując ryzyko uduszenia.
Z pomocy medycznej należy też korzystać w sytuacjach budzących wątpliwości, gdy objawy są silne, a do tego szybko się rozprzestrzeniają.
Pokrzywka alergiczna u dzieci
Powszechnym zjawiskiem jest pokrzywka alergiczna u dzieci, co ma związek z tym, że właśnie w owym okresie (zazwyczaj w wieku 1-5 lat), występują pierwsze symptomy uczulenia na różne substancje.
Bardzo często są to alergeny pokarmowe, na które dziecko reaguje po wprowadzeniu określonych produktów do diety, w miejsce matczynego mleka.
Najczęściej działanie takie mają białka zawarte w
mleku, jajkach, czekoladzie, orzechach i orzeszkach, soi, białym pieczywie, truskawkach i innych owocach.
Należy wówczas wykonać testy skórne, w celu ustalenia, który konkretnie składnik prowokuje reakcje alergiczne. Po jego wykryciu, głównym i skutecznym remedium jest jego eliminacja z menu.
Zdarza się też, że źródłem problemu są pyłki kwitnących roślin oraz traw, a także roztocza kurzu domowego. Postępowanie jest zbliżone do opisanego wyżej, aczkolwiek w tym przypadku ograniczenie ekspozycji na alergeny jest znacznie trudniejsze – pyłki czy kurz są bowiem wszechobecne.
Pokrzywka u dziecka przy infekcji
Druga typowa sytuacja, to pokrzywka u dziecka przy infekcji. Często przez dłuższy czas jej przyczyny pozostają nieznane, ma zatem charakter idiopatyczny.
Co więcej, jej objawy pojawiają się i znikają.
W terminologii medycznej istnieje pojęcie tzw. ognisk siejących. Są to zlokalizowane w różnych miejscach epicentra schorzeń przewlekłych, toczących organizm, ale często ukrytych, nie manifestujących się w sposób ostry i jednoznaczny.
Przyczyną może być na przykład długotrwałe zapalenie migdałków, bądź próchnica. Stąd konieczność konsultacji laryngologicznych czy stomatologicznych (D. Jenerowicz, A.Polańska). Podłoże problemu może też stanowić ząbkowanie, którego efektem jest stan zapalny.
Pokrzywka w ciąży
Pokrzywka ciążowa może wystąpić na skutek zmian hormonalnych, które wpływają na działanie całego organizmu, w tym na układ naczyniowy i skórę (pokrzywka hormonalna może też ujawnić się po porodzie).
Zdarza się również, że pojawienie się charakterystycznych bąbli w tym właśnie okresie jest zwykłą koincydencją – wykwity manifestują się w ciąży, ale nie mają z nią nic wspólnego, lecz spowodowane są działaniem innych czynników, takich jak: alergia, stosowanie leków czy kontakt z substancja drażniącą.
Szczególnym przypadkiem wymagającym osobnego omówienia i znajdującym odzwierciedlenie w nomenklaturze medycznej, jest PUPPP - Pruritic Urticarial Papules And Plaques Of Pregnancy.
Jest to odrębna jednostka chorobowa, dla której charakterystyczne jest występowaniem swędzących grudek oraz ognisk pokrzywkowych. Przyczyny schorzenia nie są znane, ale wiadomo, iż zapadają na nie kobiety w trzecim trymestrze ciąży, w szczególności te, które będą rodzić po raz pierwszy.
Symptomy choroby ustępują samoistnie po porodzie, nie zostawiając śladów, nie implikując powikłań i nie nawracając w późniejszym czasie, w tym w kolejnych ciążach.
Pokrzywkę ciężarnych leczy się objawowo, stosując przez krótki czas glikokortykosteroidy – miejscowo w maści lub ogólnoustrojowo w tabletkach.
Zdecydowanie rzadziej lekarze przepisują leki antyhistaminowe, które na krótką metę wykazują się mniejszą skutecznością.
Co ważne, kobieta będąca pod opieką specjalistyczną i stosująca się do zaleceń, nie powinna się obawiać terapii – jeśli nie jest ona długotrwała, nie zagraża ciąży i zdrowiu noszonego w brzuchu dziecka.
Wiele młodych mam pyta, czy pokrzywka uniemożliwia karmienie piersią. W większości przypadków nie.
Choroba nie jest zaraźliwa, sama w sobie nie stanowi więc zagrożenia dla malucha. Także stosowane preparaty antyhistaminowe uznawane są za bezpieczne, pod warunkiem, że należą do drugiej generacji.
Przeciwwskazania przy pokrzywce
Czy z pokrzywką można wychodzić na dwór? Czy można dziecko z objawami wysłać do szkoły? Jakie są przeciwwskazania przy pokrzywce? Odpowiedź na tak zadane pytania nie zawsze jest prosta.
Kluczowe znaczenie ma bowiem przyczyna występujących dolegliwości, ta zaś w wielu przypadkach jest niemożliwa do ustalenia. Nie mniej, pamiętając, iż unikanie czynników prowokujących pokrzywkę jest pierwszym z elementów terapii, nie należy ustawać w dążeniu do ich rozpoznania.
Niekiedy odbywa się to metodą prób i błędów, w innych przypadkach – z pomocą testów alergologicznych, przy wykorzystaniu diet eliminacyjnych i prowokacyjnych, czy badań laboratoryjnych.
Jak to się może przełożyć na praktykę? Przykładowo, po ustaleniu alergii na pyłki konkretnego drzewa, brzozy czy lipy, faktycznie warto ograniczyć czas przebywania poza domem do niezbędnego minimum, szczególnie, gdy ich kwitnienie jest najbardziej intensywne. Dobrze jest przy tym posiłkować się kalendarzem pyleń.
Co ważne, nie ma żadnych przeciwwskazań dotyczących kontaktu z innymi osobami – pokrzywką nie można zarażać, ani zostać zarażonym.
