Jakie są najczęstsze przyczyny porażenia prądem?
Porażenie prądem elektrycznym to sytuacja, gdy przez organizm człowieka przepływa prąd elektryczny. Tego typu wypadki mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia - wiele zależy tu od napięcia, czasu i częstotliwości oddziaływania. W Polsce - według informacji przedstawionych przez Michała Czosnykę i Bogumiłę Wnukowską - najczęściej dochodzi do porażeń prądem przemiennym o częstotliwości 50 Hz i napięciem 230 V, która stanowi równowartość napięcia w gniazdku elektrycznym.
Dwie podstawowe kategorie porażeń to te powstałe w wyniku dotyku:
- pośredniego - zagrożenie pojawia się, gdy w konsekwencji uszkodzenia urządzenia dochodzi do pojawienia się potencjału elektrycznego na częściach izolowanych, np. na przerwanych kablach;
- bezpośredniego - zagrożenie będące wynikiem kontaktu z urządzeniem znajdującym się napięciem, m.in. na skutek roztargnienia, niewiedzy, ciekawości, np. dziecko może zostać porażone prądem poprzez włożenie palca do gniazdka.
Do kontaktu z prądem może dojść w przestrzeni domowej, m.in. poprzez dotknięcie wadliwej instalacji elektrycznej, ale także poza nim, np. w pracy. Według CIOPB-PIB porażenie prądem stanowi ok. 3% wszystkich wypadków związanych z wykonywaniem obowiązków zawodowych, m.in. w charakterze budowlańca, elektryka czy w zakładach produkcyjnych.
Reklama
Objawy porażenia prądem
Symptomy związane z negatywnym działaniem prądu na organizm człowieka zależą m.in. od:
- jego napięcia,
- jego natężenia,
- jego rodzaju
- jego czasu oddziaływania,
- drogi, w jakiej przepływa przez organizm,
- indywidualnych cech osoby rażonej, np. wilgotność jej skóry, choroby.
Lekkie porażenie ma miejsce, gdy napięcie wynosi poniżej 1000 V. Jeżeli napięcie prądu ma wartość mniejszą niż 100 V, wówczas z reguły nie występuje żadna reakcja organizmu. Wraz ze wzrostem napięcia zaczynają ujawniać się objawy towarzyszące, w tym np.:
- zaburzenia neurologiczne, np. uczucie "kopnięcia" w rękę,
- oparzenia przypominające te termiczne.
Porażenia prądem powyżej 1000 V stwarzają ryzyko poważnych konsekwencji - ze śmiercią włącznie. W przypadku wartości wyższych niż 1000 V wytwarza się tak wysoka temperatura, że wywołuje ona spalenie tkanek i ich rozległe zniszczenie. Bardzo niebezpieczna jest też sytuacja, gdy prąd przepływa od ręki lewej do prawej - po drodze mija serce, co może przyczynić się do jego zatrzymania.
Klasyczne objawy porażenia wiążą się m.in. z:
- utratą przytomności - od krótkotrwałej po śpiączkę,
- amnezją,
- drgawkami,
- afazji,
- zaburzeniami krążenia,
- zaburzeń czucia w kończynach,
- bezdechem,
- zakrzepicą,
- krwiakiem śródczaszkowym,
- silnymi skurczami mięśni,
- uszkodzeniami układu kostno-stawowego,
- bólem.
Oparzenia powstałe na skutek działania prądu mogą mieć jedną z trzech form:
- urazu kontaktowego,
- oparzenia łukiem elektrycznym,
- oparzenia termicznego w konsekwencji zapalenia odzieży.
Określając objawy porażenia, należy uwzględnić rodzaj prądu - choć zarówno stały, jak i przemienny prowadzą do oparzeń, to ten pierwszy wywołuje przede wszystkim skurcze mięśni, a ten drugi - migotanie komór.
Reklama
Co robić w przypadku porażenia prądem? Pierwsza pomoc
W pierwszej kolejności należy zatroszczyć się o własne bezpieczeństwo i ocenić sytuację. Nie wolno dotykać osoby porażonej prądem nim nie odłączy się jej od źródła prądu - w tym celu trzeba:
- wyłączyć bezpieczniki,
- wyciągnąć wtyczkę z gniazdka,
- odsunąć kabel od poszkodowanego używając do tego przedmiotu wykonanego z materiału nieprzewodzącego prądu, np. drewnianego kija.
Teraz można sprawdzić stan poszkodowanego, m.in. czy oddycha, czy jest przytomny, czy ma dodatkowe obrażenia. Postępowanie powinno być dostosowane do sytuacji.
W przypadku osoby przytomnej wystarczy wezwać pogotowie i pozostać z poszkodowanym do momentu przyjazdu karetki. Najlepiej okryć porażonego ciepłym kocem i w miarę możliwości okazać wsparcie emocjonalne oraz pilnować, by nie zasypiał.
Nieprzytomnego człowieka trzeba ułożyć w pozycji bocznej i monitorować oddech. Gdy okaże się, że ofiara działania prądu przestała oddychać, konieczne jest podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej i wykonanie kolejno 30 uciśnięć klatki piersiowej i dwóch oddechów. Reanimację należy prowadzić aż do momentu przyjazdu karetki.
Reklama
Jakie są skutki porażenia prądem?
Powikłania po oddziaływaniu prądu są widoczne również po dłuższym czasie. Bardziej poważne oddziaływanie prądu prowadzi do skutków, z którymi konkretna osoba będzie mierzyć się nawet przez resztę życia. Opóźnione konsekwencje to m.in.:
- przykurcze mięśni,
- zaburzenia rytmu serca,
- amnezja,
- napady padaczkowe,
- drętwienie kończyn,
- problemy ze słuchem oraz wzrokiem,
- dolegliwości natury psychicznej, np. zespół stresu pourazowego.
Po tym trudnym doświadczeniu należy udać się na badania, by ocenić ogólny stan organizmu. Pacjentowi może doskwierać przewlekły ból.
Reklama
Jak chronić się przed porażeniem prądem?
Sposób zabezpieczenia przed porażeniem nieco inaczej wygląda w domu, a inaczej w pracy - w tej pierwszej przestrzeni ochrona zwykle jest bardziej intuicyjna, natomiast w tej drugiej rozplanowana i obwarowana przepisami i wytycznymi.
Jednak bez względu na miejsce, gdzie potencjalnie może dojść do wypadku, trzeba zadbać o to, by:
- nie korzystać z urządzeń, których kable są przerwane,
- nie wyrywać wtyczki z gniazdka, ale wyciągać ją ostrożnie przytrzymując jedną ręką kabel, a drugą gniazdko,
- nie stosować urządzeń elektronicznych w bliskim sąsiedztwie wody, np. nie suszyć włosów jednocześnie kąpiąc się w wannie, nie korzystać ze sprzętów mając mokre dłonie. Woda to dobry przewodnik prądu, przez co ryzyko porażenia rośnie.
Ostrożność należy zachować również wtedy, gdy wykorzystuje się prąd w celach higienicznych, kosmetycznych czy też seksualnych. Przypadek śmiertelnego porażenia prądem mężczyzny podczas praktyk autoerotycznych opisali Piotr Arkuszewski, Ewa Meissner i Stefan Szram z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Samotnie mieszkający 53-latek zmarł podczas użytkowania aparatu skonstruowanego w taki sposób, by poprzez przepływ prądu wzbudzać doznania seksualne - do jego prącia były przymocowane elektrody przewodzące prąd.
W przestrzeni zawodowej dostępne są bardziej systemowe rozwiązania, które pomagają zapobiegać opisywanemu tu zagrożeniu. Można wyróżnić środki ochrony przed porażeniem prądem o charakterze:
- technicznym - zastosowanie tzw. ochrony podstawowej, czyli zabezpieczenie użytkownika urządzenia przed dotknięciem części czynnych, które mogą wywołać porażenie. Polega to na izolowaniu elementów, które są potencjalnie niebezpieczne w pełni nieprzewodzącym materiałem. Z kolei wśród środków ochrony przed dotykiem pośrednim wymienić można:
- opcję samoczynnego wyłączania zasilania,
- izolowane stanowiska - takie stanowiska są dodatkowo okrywane warstwą materiału izolacyjnego,
- separację elektryczną,
- użytkowanie urządzeń w II klasie ochronności - czyli takich, w których stosuje się izolację wzmocnioną, a więc podstawową i dodatkową.
- nietechnicznym - związane są z poszerzaniem wiedzy na temat bezpiecznego korzystania z energii elektrycznej, szkoleń dotyczących użytkowania urządzeń, dbałości o przestrzeganie narzuconych zasad BHP w pracy.
