Próchnica zębów - wszystkie rodzaje, badania i przyczyny

Próchnica jest choroba zakaźną, transmisyjną, wywołaną przez specyficzne gatunki bakterii chorobotwórczych. Te drobnoustroje, gdy dostarczyć im substancji odżywczych (węglowodanów), produkują kwasy, które demineralizują substancje nieorganiczne zęba, powodując jednocześnie destrukcję części organicznej.

Atakowi podlegają zmineralizowane tkanki zęba - szkliwo, zębina i cement.

Przyczyny powstawania próchnicy

Próchnica jest choroba zakaźną, transmisyjną (czyli taką, która może się przenosić z chorego na chorego), wywołaną przez specyficzne gatunki bakterii chorobotwórczych. Te drobnoustroje, gdy dostarczyć im substancji odżywczych (węglowodanów), produkują kwasy, które demineralizują substancje nieorganiczne zęba, powodując jednocześnie destrukcję części organicznej.

Początek treści sponsorowanej

Dbając o właściwą higienę jamy ustnej, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na najmłodszych. Aby ochronić dzieci przed demineralizacją, warto już od 3. roku życia podawać im codziennie suplement diety wspierający zdrowie zębów. Preparat jest dostępny w postaci tabletek do ssania o smaku truskawkowym. Tabletka dzięki unikalnemu połączeniu opatentowanego, inaktywowanego termicznie liofilizatu bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus salivarius HM6 Paradens z ksylitolem i witaminą D, obniża ryzyko wystąpienia próchnicy zębów. Kliknij tutaj aby dowiedzieć się jak chronić zęby u dzieci.

Atakowi podlegają zmineralizowane tkanki zęba:

• szkliwo,
• zębina,
• cement.

Próchnica jest chorobą wieloprzyczynową, na która wpływają m.in. czynniki środowiska, socjalno-ekonomiczne, świadomość, zwyczaje żywieniowe i dostępność do opieki stomatologicznej. 

Z ciekawostek warto przytoczyć wyniki badań naukowców w Rochester (USA), którzy udowodnili, że palenie papierosów przez matkę podczas ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia próchnicy u dziecka.

Poważną konsekwencją nieleczonej próchnicy jest:

• rozszerzanie się patologicznego procesu,
• destrukcja tkanek,
• obumarcie miazgi,
• zakażenie tkanek okołowierzchołkowych.

Pamiętać należy również, że ząb będący żywym tworem, wypełniony świetnie unaczynioną miazgą, jest jakby „wrotami” do całego organizmu.

Reklama

Rodzaje próchnicy

Istnieje wiele podziałów próchnicy. Cześć z nich uwzględnia:

• umiejscowienie (próchnica bruzd, powierzchni żujących, itp.),
• zaawansowanie (powierzchowna, zaawansowana itp.),
• przebieg (ostra, przewlekła),
• charakter i wiele, wiele innych czynników.

Omówmy jednak najważniejsze przypadki.Oto one:

1. Próchnica bruzd - bywa bardzo zdradliwa. Ubytek, który z zewnątrz wygląda zaledwie jak zaciemnienie bruzd, może penetrować daleko w głąb zęba przybierając kształt butelki (jej „wąska, niepozorna” szyjka znajduje się w bruździe i kryje duży, stopniowo rozszerzający się ku dołowi ubytek ).
    
2. Próchnica ostra, wilgotna (caries acuta, humida) - występuje najczęściej u osób młodych, charakteryzując się szybkim przebiegiem. Przybiera barwy żółte, jasnobrązowe, a w konsystencji jest miękka oraz kleista. Zwykle towarzyszy jej znaczna bolesność.
    
3. Próchnica przewlekła, sucha (caries chronica, sicca) - z kolei dotyka częściej osoby dorosłe oraz w podeszłym wieku. Jej zwiększone występowanie w tych okresach życia wynika z naturalnej zmiany budowy zębiny wraz z wiekiem (światła kanalików zmniejszają się, odkładają się nowe warstwy zębiny, a to utrudnia penetrację bakteriom). Próchnica przewlekła stanowi zwykle twarde zmiany o ciemnej barwie, rzadziej dające dolegliwości bólowe.
    
4. Próchnica zatrzymana, nieaktywna (caries stationaria) - to zmiana, która w pewnym momencie uległa zatrzymaniu i nie powiększa się. Dzieje się tak zwykle, gdy warunki jamy ustnej zmienią się na niekorzystne dla bakterii próchnicotwórczych (np. poprawia się higiena, zwiększa dostarczanie fluoru, zmniejsza spożycie węglowodanów itp.).
    
5. Próchnica wtórna (caries secundaria) - to próchnica, która powstaje wokół już istniejącego wypełnienia. Może być ona wywołana niedokładnym oczyszczeniem ubytku, odłamaniem fragmentu wypełniania, złą jakością materiału wypełniającego. Jest widoczna jako ciemne przebarwienie wokół wypełnienia (ale nie każde takie przebarwienie musi oznaczać próchnicę wtórną; zaciemnienia pojawiają się również np. u osób palących papierosy i pijących duże ilości kawy).
    
6. Próchnica ukryta - toczy się w zębie wizualnie zdrowym, pod warstwą niezmienionego szkliwa. Często bywa wykrywana przypadkowo podczas analizy zdjęć rentgenowskich wykonanych z powodu zupełnie innych wskazań.
    
7. Próchnica kwitnąca (caries florida) - dotyka nagle dużej ilości zębów. Pojawia się w miejscach, będących rzadko w innych przypadkach atakowanych przez zmiany próchnicowe (np. gładkie powierzchnie zębów, łatwo dostępne do czyszczenia). Może być wywołana częstym spożywaniem dużych ilości słodyczy oraz kserostomią (spadkiem produkcji śliny).
    
8. Próchnica butelkowa - dotyczy niemowląt i małych dzieci, które mają zwyczaj zasypiać z butelką ze słodkim napojem, smoczkiem posmarowanym np. miodem itp. lub są przyzwyczajone do przedłużonego karmienia piersią na żądanie. Dotyka naraz wielu zębów, a destrukcja postępuje bardzo szybko.

Reklama

Próchnica zębów – co ją powoduje?

Aby proces próchnicowy mógł „zaatakować” zęby, potrzebne są cztery czynniki:

• płytka nazębna,
• węglowodany,
• podatność powierzchni zęba,
• czas

Płytka nazębna

Płytka nazębna zaczyna się tworzyć już tuż po umyciu zębów i szybko jest zasiedlana przez bakterie próchnicotwórcze (które mogą stanowić aż do 70% jej objętości). Szczególnie groźne są bakterie o nazwie Streptococcus mutans, Lactobacillus i Actinomyces. Należy pamiętać, że tylko dokładne szczotkowanie zębów usuwa płytkę (nie można osiągać tego efektu np. płukaniem nawet specjalistycznymi płukankami lub żuciem gumy). Jeśli płytka pozostanie na zębach odpowiednio długi czas, ulega mineralizacji i zamienia się w kamień nad- i poddziąsłowy.

Węglowodany

Rola cukrów w powstawaniu próchnicy opiera się na kilku różnych mechanizmach. Z jednej bowiem strony węglowodany stanowią naturalne źródło energii metabolicznej dla bakterii, umożliwiające im przeżycie w warunkach jamy ustnej. Z drugiej zaś, ułatwiają wyprodukowanie substancji, dzięki którym bakterie zwiększają lepkość płytki nazębnej, co pozwala im na utrzymanie się na gładkiej strukturze zębów.

Cukry to również substrat do produkcji kwasów rozpuszczających powierzchnię szkliwa.

Szczególnie niebezpieczne są dwucukry:

• sacharoza,
• maltoza,
• laktoza,
• cukry proste, takie jak glukoza oraz fruktoza.

To one stanowią najlepszy substrat dla fermentacji bakteryjnej.

Wszyscy zdajemy sobie sprawę z obecności węglowodanów w słodyczach. Zapominamy jednak, że wiele produktów spożywczych zawiera tzw. „ukryty cukier”. Należą do nich np. sosy, ketchup, majonez, przetwory mięsne, płatki śniadaniowe, przetwory mleczne itp.

Podatność powierzchni zęba

Niektóre powierzchnie zęba ze względu na swoje ukształtowanie, ułatwiające retencje płytki wraz z bakteriami, są szczególnie narażone na próchnicę:

• miejsca, do których przylegają uzupełnienia protetyczne (mosty, korony),
• okolica przyszyjkowa,
• powierzchnie żujące (szczególnie dołki i bruzdy),
• powierzchnie styczne zębów,
• okolice nieprawidłowo wykonanego wypełnienia (nawisające, ułamane),
• odsłonięta powierzchnia korzenia.

Reklama

Choroby towarzyszące i powikłania u osób z próchnicą

Bakterie próchnicotwórcze, wykorzystując różne mechanizmy, prowadzą do zniszczenia struktur twardych zęba. Nie można jednak zapominać, że w komorze zęba znajduje się żywy twór, jakim jest miazga.

Nawet ubytki, które nie sięgają do komory mogą powodować przedostawanie się bakterii i ich toksyn do tkanek miazgi powodując zakażanie (średnica bakterii jest około trzy razy mniejsza niż średnica kanalika zębinowego).

Miazga z kolei nie jest tworem zupełnie oddzielonym od ustroju - silnie unaczyniona i unerwiona, łączy się poprzez otwór wierzchołkowy z całym organizmem, powodując rozprzestrzenianie się zakażenia i procesu zapalnego.

Nieleczony proces próchnicowy może mieć poważne konsekwencje. Do powikłań należą m.in.:

• zapalenia miazgi
• martwica, zgorzel miazgi,
• zapalenie tkanek okołowierzchołkowych,
• ropień okołowierzchołkowy, podokostnowy, podśluzowy,
• ziarniniak,
• torbiel korzeniowa,
• szczękościsk.

Reklama

Próchnica – rodzaje badań

Próchnicę zębów można diagnozować i oceniać na kilka sposobów:

1.   Lusterkiem i zgłębnikiem - instrumenty te umożliwiają dotarcie i oglądnięcie nawet trudno dostępnych powierzchni. Zgłębnikem, jako ostro zakończonym narzędziem, bada się „haczenie” powierzchni. Lusterko służy do oglądania i oświetlania zębów światłem odbitym.

2.   Nitką dentystyczną - ubytki na powierzchniach stycznych można wykryć przy użyciu nitki dentystycznej. Jeśli podczas wprowadzania jej do przestrzeni miedzyzębowej mamy uczucie „haczenia”, a po wyciągnięciu nitka jest postrzępiona, może to świadczyć o ubytku (ale też o nawisającym wypełnieniu lub kamieniu!).

3.   RTG - często proces próchnicowy bywa wykryty na zdjęciach RTG.

4.   Radiowizjografia - to alternatywa dla tradycyjnego RTG, zapewniająca mniejszą dawkę promieniowania.

5.   Pomiar oporu elektrycznego twardych tkanek zęba, LIF - metody rzadko stosowane.

6.   Diafanoskopia - podczas podświetlania zęba lampą stosowaną do wypełnień, ubytek będzie widoczny jako zaciemnienie na zębie.