Co to jest protruzja?
Protruzja to jedna z postaci choroby kręgosłupa, obejmującej przede wszystkim odcinek lędźwiowo-krzyżowy, znanej jako dyskopatia lub zamiennie:
- przepuklina dysku lędźwiowego,
- choroba dyskowa,
- przepuklina krążka międzykręgowego,
- lumbago, lumbagia,
- przepuklina tarczy międzykręgowej,
- przepuklina jądra miażdżystego,
- wypadnięcie dysku.
Chaos terminologiczny wynika z pomieszania pojęć i klasyfikacji klinicznych, radiologicznych i morfologicznych a także określeń typowo potocznych. Nie mniej w każdym z przypadków chodzi o jedno i to samo schorzenie.
W społeczeństwach krajów rozwiniętych ma ono charakter powszechny, zwłaszcza w średnich i starszych grupach wiekowych. Większą lub mniejszą przepuklinę stwierdza się u przeszło 90 procent osób uskarżających się na ból w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa, zaś częstotliwość występowania tego typu dolegliwości w populacji szacuje się na 60-90 procent (dane: P. Radło, Polskie mianownictwo choroby dyskowej…)
Reklama
Na czym polega protruzja krążka międzykręgowego?
Dyskopatia jest chorobą postępującą. Poszczególne jej stadia różnią się stopniem zniekształceń w obrębie kręgosłupa, a są to:
- protruzja,
- ekstruzja,
- sekwestracja,
- prolapsja.
Z wyżej wymienionych protruzja krążka międzykręgowego jest stadium najlżejszym, występującym we wstępnej fazie rozwoju schorzenia. Definiowana jest jako delikatne uwypuklenie krążka międzykręgowego poza przestrzeń dyskową.
Krążki (zwane też tarczami lub dyskami) są galaretowatymi, kolagenowymi strukturami, złożonymi z jądra miażdżystego oraz obwodowych pierścieni włóknistych. Ulokowane są między kręgami, czyli kostnymi elementami kręgosłupa. Zapewniają mu ruchomość, a także amortyzują przenoszone obciążenia. W patomechanizmie protruzji kręgosłupa kluczowe jest uszkodzenie (pęknięcie) pierścieni, w efekcie czego przestają one chronić jądro przed przemieszczeniem.
Reklama
Skąd się bierze protruzja tarczy międzykręgowej?
Protruzja tarczy międzykręgowej, jako pierwsze stadium dyskopatii, pojawia się na skutek wieloletnich procesów zachodzących w organizmie, przy czym bezpośredni czynnik wyzwalający może mieć charakter nagły – przemieszczenie często następuje w wyniku skłonu, gwałtownego ruchu, nadmiarowego wysiłku w czasie dźwigania ciężarów.
Do podstawowych czynników ryzyka zalicza się:
- siedzący tryb życia – długotrwałe przesiadywanie w jednej pozycji, zwłaszcza jeśli jest ona nieprawidłowa, nieanatomiczna;
- brak regularnej aktywności fizycznej, zwiększający „zastanie się” kręgosłupa, a także prowadzący do otyłości, czego efektem jest zwiększenie obciążeń przenoszonych przez krążki międzykręgowe. W tym kontekście istotna jest też niewłaściwa dieta;
- długotrwałe utrzymywanie pozycji stojącej pół-pochylonej, charakterystycznej dla osób wykonujących niektóre zawody robotnicze i rzemieślnicze, a także m.in. lekarzy chirurgów,
- nieprawidłowa mechanika ruchów – podnoszenie dużych ciężarów na wyprostowanych nogach lub w pozycji skrętnej.
Reklama
Objawy protruzji jądra miażdżystego
Dyskopatia uchodzi za schorzenie niezwykle bolesne, w wielu przypadkach na tyle dojmujące, że wręcz uniemożliwiające codzienne funkcjonowanie. Charakterystyka ta nie dotyczy jednak protruzji jądra miażdżystego, która jest swoistym preludium choroby dyskowej. W tym przypadku uszkodzenie pierścienia i przesunięcie jądra są na tyle niewielkie, iż objawy mogą być praktycznie niezauważalne.
Dlatego też tak łatwo jest etap protruzji przeoczyć lub zbagatelizować (często jest ona wykrywana przypadkowo, w czasie badań obrazowych kręgosłupa związanych na przykład z diagnostyką choroby zwyrodnieniowej).
Nie mniej już w tak wstępnym stadium problem warto jest skonsultować ze specjalistą w zakresie ortopedii lub doświadczonym fizjoterapeutą, a następnie wykonać niezbędne badania (RTG, tomografia lub rezonans magnetyczny) i rozpocząć rehabilitację lub leczenie. Także szereg działań profilaktycznych spowalniać będzie postęp dyskopatii.
Reklama
Protruzja krążka międzykręgowego z uciskiem worka oponowego
Leczenie protruzji ma charakter zachowawczy i polega przede wszystkim na zastosowaniu technik fizjoterapeutycznych. Ze względu na stosunkowo niewielki charakter zmian w kręgosłupie, operacja protruzji nie jest uznawana za celową – interwencję chirurgiczną podejmuje się zazwyczaj w bardziej zaawansowanych stadiach choroby.
Wyjątek może stanowić protruzja krążka międzykręgowego z uciskiem worka oponowego. Pod pojęciem worka kryje się delikatna, wypełniona płynem struktura, która wypełnia kanał kręgowy i otacza rdzeń wraz ze znajdującymi się w nim zakończeniami nerwowymi. Pełni funkcję ochronną i amortyzującą. W przypadku protruzji możliwe jest takie wysunięcie krążka do tyłu, iż zaczyna on uciskać worek i drażnić ulokowane w nim nerwy.
Może stanowić to wskazanie do operacji neurochirurgicznej, zwłaszcza że istnieje ryzyko negatywnego oddziaływania przepukliny na kształt worka oponowego i samego rdzenia w przypadku dalszych postępów choroby.
Reklama
Rehabilitacja protruzji
U większości pacjentów wystarczającym remedium jest jednak rehabilitacja protruzji. Najczęściej stosuje się w tym zakresie tzw. metodę McKenzy’ego, znaną też jako Mechaniczna Diagnoza i Terapia (MDT). Technika ta stosowana jest na całym świecie od lat pięćdziesiątych XX wieku, a dostępne źródła naukowe potwierdzają jej dużą skuteczność w leczeniu dyskopatii. Istotą jest w tym przypadku dokładne rozpoznanie przyczyn występującego bólu i charakteru występujących uszkodzeń, a następnie wykonywanie ćwiczeń niwelujących.
W przypadku protruzji należy:
- rozpoznać kierunek i płaszczyznę przemieszczenia jądra miażdżystego;
- za pomocą ćwiczeń ruchowych dokonać repozycji krążka na właściwe miejsce, a następnie utrwalić efekt;
- stopniowo przywrócić pełną ruchomość kręgosłupa.
Metoda McKenziego ma charakter mobilizacyjny, rzadko zaś manipulacyjny. Duża część ćwiczeń wykonywanych jest przez pacjenta w sposób czynny i aktywny, a nie bierny i aktywny pod naciskiem rehabilitanta. Baczną uwagę zwraca się na stopniowanie obciążeń i dostosowanie do postępów leczenia.
Jednocześnie rehabilitant powinien przekazywać pacjentowi zalecenia profilaktyczne dotyczące funkcjonowania w codziennej rzeczywistości, odnoszące się do właściwego trybu życia (aktywny, nie siedzący), utrzymywania właściwej pozycji ciała w trakcie wykonywania różnych czynności, a nawet – nawyków żywieniowych.
