Przerost migdałków u dzieci - przyczyny, objawy, leczenie

Migdałki - czym są?

Migdałki to skupiska tkanki chłonnej w obrębie gardła. Pomiędzy łukami podniebiennymi po obu stronach gardła znajdują się parzyste migdałki podniebienne. W części nosowej gardła, na przejściu ściany górnej w tylną znajduje się migdałek gardłowy, zwany często „trzecim migdałkiem”.

Migdałki pełnią ważną funkcję obronną w wieku dziecięcym (stanowią barierę dla czynników chorobotwórczych), występują jednak sytuacje, w których dochodzi do ich patologicznego przerostu, co staje się źródłem innych dolegliwości i chorób. Przerost migdałków występuje najczęściej u dzieci między 5. a 10. rokiem życia.

Przerost migdałków może być fizjologiczny - gdy nie zaburza drożności dróg oddechowych i jest odwracalny. O przeroście patologicznym mówi się gdy powiększony migdałek upośledza drożność dróg oddechowych.

Reklama

Przerost migdałków u dzieci - przyczyny

Przyczyny przerostu migdałków nie są do końca wyjaśnione. Wśród czynników mogących mieć wpływ na powstanie przerostu migdałków wymienia się:

1. Nawracające infekcje – na skutek przewlekłej stymulacji tkanki limfatycznej gardła (podczas częstych infekcji) dochodzi do przerostu migdałków.
2. Czynniki środowiskowe - dzieci rodziców palaczy częściej zapadają na infekcje dróg oddechowych, co przyczynia się do przerostu tkanki limfatycznej migdałków.
3. Czynniki dziedziczne - również uwarunkowania genetyczne predysponują do rozwoju przerostu migdałków.

Reklama

Przerost migdałków u dzieci - objawy

Objawy kliniczne przerostu migdałka gardłowego:

• zaburzenie drożności nosa, dziecko stale oddycha przez usta ( podczas snu i w ciągu dnia)
• chrapanie podczas snu;
• zmiana barwy głosu – mowa „nosowa”;
• zaburzenia ukształtowania twarzoczaszki, wady zgryzu - jeśli przerost jest długotrwały. U dziecka z długotrwałym przerostem migdałka gardłowego wykształca się tzw. twarz adenoidalna – twarz jest długa, wąska, usta są stale uchylone, a podniebienie wysoko wysklepione;
• nawracające stany zapalne gardła, nawracające zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc. Jest to skutkiem oddychania przez usta - dziecko oddycha nie ogrzanym, niewystarczająco nawilżonym i oczyszczonym powietrzem, co sprzyja infekcjom;
• zapalenia zatok przynosowych - na skutek nieprawidłowego toru oddychania (dziecko nie oddycha nosem) upośledzona zostaje wentylacja zatok, mających połączenie z jamą nosową - przyczynia się to do rozwoju zapalenia zatok;
• nawracające ostre zapalenia ucha środkowego, wysiękowe zapalenie ucha środkowego, przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego - przerośnięty migdałek gardłowy może prowadzić do niedrożności trąbki słuchowej, której ujście znajduje się w jego pobliżu. Utrudnia to wentylację ucha środkowego i ułatwia rozwój stanów zapalnych ucha środkowego.

Jeśli rodzice zauważą, że dziecko:

• oddycha stale przez usta,
• chodzi z otwartą buzią,
• ma problemy z oddychaniem przez nos,
• chrapie podczas snu

powinni udać się do laryngologa dziecięcego.

Reklama

Przerośnięte migdałki podniebienne u dzieci - objawy

Przerośnięte migdałki podniebienne powodują zaburzenia drożności dróg oddechowych na poziomie gardła środkowego. Stopień przerostu migdałków określa się porównując ich rozmiary z wymiarem poprzecznym gardła środkowego. Wskazania do zabiegu ustala się jednak na podstawie wystąpienia objawów klinicznych, a nie na podstawie wielkości migdałków.

Objawy przerostu migdałków podniebiennych:

1. Zespół obturacyjnych bezdechów w czasie snu:

• głośne chrapanie;
• oddech nierytmiczny;
• „niespokojny sen”, częste zmiany pozycji podczas snu, dziecko może przyjmować podczas snu pozycję z wyciągniętą szyją i otwartymi ustami;
• niedobór masy ciała i wzrostu- są skutkiem nadmiernego wysiłku oddechowego podczas snu;
• zaburzenia neurologiczne i zaburzenia rozwoju intelektualnego na skutek przewlekłego niedotlenienia. U dziecka objawia się to pogorszeniem wyników w nauce, ponieważ ma ono trudności w koncentracji i zapamiętywaniu. Mogą się też pojawić zaburzenia zachowania - nadmierna pobudliwość;
• poranne bóle głowy;
• moczenie nocne wtórne (u dziecka, które wcześniej kontrolowało tę czynność podczas snu – szczegółowe informacje w artykule Moczenie nocne u dzieci);
• przy długo trwającym przeroście i zwężęniu dróg oddechowych dochodzi do wtórnych zmian w układzie krążenia i przerostu prawej komory serca.

2. Mowa niewyraźna, kluskowata.
3. Trudności w połykaniu, zwłaszcza pokarmów stałych.

Reklama

Przerost migdałków u dzieci - rozpoznanie

Laryngolog zbierze dokładny wywiad od rodziców, zbada dziecko. Do postawienia rozpoznania wystarczy zwykle stwierdzenie charakterystycznych objawów. W razie wątpliwości zleci wykonanie zdjęcia rentgenowskiego bocznego nosogardła.

Jeśli rodzice zauważą wyżej wymienione objawy dotyczące przerostu migdałków podniebiennych, również powinni udać się do laryngologa dziecięcego. Zbada on dziecko i ustali, czy konieczny będzie zabieg operacyjny.

Reklama

Przerost migdałków u dzieci - wskazania do usunięcia

Wskazania do usunięcia migdałka gardłowego mogą wynikać z jego nadmiernego przerostu oraz nawracających stanów zapalnych. Wskazania do usunięcia migdałka gardłowego z powodu jego przerostu stanowią:

• Zaburzenie drożności nosa.
• Zaburzenia oddychania w czasie snu.
• Nosowanie zamknięte.
• Wady zgryzu.

Wskazania do adenotomii z powodu nawracających stanów zapalnych stanowią:

• Nawracające ostre zapalenie ucha
• Nawracające wysiękowe zapalenie ucha.
• Nawracające i przewlekłe zapalenie zatok przynosowych.

Reklama

Przerost migdałków u dzieci - usunięcie

Usunięcie przerośniętej tkanki migdałka gardłowego – adenotomia. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym dziecka. Chirurg przy użyciu specjalnego narzędzia (adenotomu) ścina nadmiar tkanki adenoidalnej wystający do nosogardła i rozrastający się na boki. Krwawienie podczas zabiegu jest zwykle krótkotrwałe i ustępuje samoistnie. W miejscu po usuniętym migdałku powstaje szybko gojąca się rana, która nie wymaga zwykle żadnego zaopatrzenia chirurgicznego (nie zakłada się szwów). W rzadkich przypadkach silnego krwawienia zakłada się specjalny opatrunek uciskowy na ranę po usuniętym migdałku.

Pobyt w szpitalu po zabiegu jest zwykle krótki – konieczna jest obserwacja i ewentualna szybka interwencja jeśli pojawi się krwawienie po zabiegu.

Lekarz zaleci ograniczenie wysiłku fizycznego przez okres około jednego tygodnia.

Przerost migdałków podniebiennych - leczenie

Tonsillotomia

Polega na częściowym usunięciu tkanki migdałków podniebiennych (podczas zabiegu wycina się część tkanki migdałka wystającą poza łuk podniebienny). Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Alternatywą metody klasycznej jest zniszczenie części tkanki migdałków przy użyciu krioterapii lub laseru.

Zabieg ten jest konieczny jeśli wystąpią u dziecka wyżej wymienione objawy obturacyjnych bezdechów sennych. Rozważa się jego wykonanie jeśli u dziecka występują zaburzenia połykania i mowy (są to wskazania względne).

Tonsylektomia

Polega na całkowitym usunięciu migdałka wraz z otaczającą go torebką, w znieczuleniu miejscowym. Wykonuje się go, gdy u dziecka wystąpił nawracający ropień okołomigdałkowy, lub jeśli lekarz podejrzewa zmianę nowotworową.

Wskazaniem do tonsylektomii są nawracające anginy (paciorkowcowe zapalenie gardła) oraz przewlekłe zapalenie migdałków. W Polsce przeważa pogląd, że usunięcie migdałków można rozważyć, jeśli u dziecka wystąpi 5-6 epizodów anginy w ciągu roku. Zapalenia migdałków u małych dzieci poniżej 5. roku życia spowodowane są najczęściej przez wirusy i nie są one wskazaniem do wycięcia migdałków podniebiennych.

U dzieci do 10. roku życia najczęstsze wskazanie do zabiegu stanowi przerost migdałków, natomiast u nastolatków przeważają wskazania wynikające z towarzyszących stanów zapalnych jak nawracające anginy i ropnie okołomigdałkowe.

Na podstawie badań w grupie dzieci w wieku 2-8 lat chorujących na nawracające zakażenia gardła i/lub migdałków o łagodnym przebiegu usunięciu migdałków nie wpłynęło w znaczący sposób na zachorowalność na choroby górnych dróg oddechowych (w okresie 24 miesięcy obserwacji). Nawracające, częste infekcje górnych dróg oddechowych nie są wskazaniem do leczenia chirurgicznego, ale przerost migdałków będący tego skutkiem stanowi już wskazanie do postępowania chirurgicznego.

Adenotonsylektomia

Niektóre stany mogą być wskazaniem do usunięcia podczas jednego zabiegu zarówno tkanki migdałka gardłowego jak i migdałków podniebiennych. Zabieg taki określa się mianem adenotonsylektomii. Podstawowym wskazaniem do wycięcia zarówno migdałka gardłowego, jak i migdałków podniebiennych, jest ich nadmierny przerost, powodujący obturację dróg oddechowych i zespół bezdechów sennych.

Nawracające anginy i przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych są wskazaniem do usunięcia jedynie migdałków podniebiennych, a nie dotyczy to migdałka gardłowego. Z kolei stan zapalny i przerost migdałka gardłowego powodujący nawracające zapalenie uszu i zatok bocznych nosa jest wskazaniem do usunięcia migdałka gardłowego, a wskazanie to nie dotyczy migdałków podniebiennych.

Usunięcie migdałków - opieka nad dzieckiem w domu

Po operacji migdałków, rodzice powinni podawać dziecku miękkie jedzenie, najlepiej przetarte lub zmiksowane, dbać aby nie było za ciepłe. Do picia podawać przestudzone napoje. Dziecko przez około 10 dni po zabiegu powinno:

• odpoczywać,
• unikać wysiłku fizycznego.