Co to jest przetoka jelitowa?
Przetoka jelitowa jest nieprawidłowym połączeniem tej części układu pokarmowego z innymi narządami lub skórą. Przetoki wewnętrzne powodują przedostawanie się treści pokarmowych oraz mas kałowych z jelita cienkiego lub grubego do:
- innego zwoju jelita;
- pochwy;
- pęcherza;
- odbytu;
- jamy opłucnej;
Przetoki zewnętrzne stanowią natomiast swego rodzaju kanał, którym zawartość jelit przedostaje się przez skórę na zewnątrz ciała.
Oba przypadki stanowią śmiertelne niebezpieczeństwo dla pacjenta i mimo rozwoju nauk i technologii medycznych, wciąż są ogromnym wyzwaniem dla chirurgii.
Reklama
Przyczyny przetoki jelitowej
Przyczyny przetoki jelitowej są zróżnicowane. Najczęściej tego typu nieprawidłowość powstaje:
- na skutek patologicznych procesów chorobowych. Wymienić w tym kontekście można przede wszystkim chorobę Leśniowskiego Crohna, czyli silne, nieswoiste zapalenie jelit. W jej przebiegu powstają liczne ropnie, które z czasem prowadzą do perforacji ścian przewodu pokarmowego. Sporadycznie przetoki wystąpić mogą także w przypadku stanu zapalnego o charakterze wrzodziejącym. Powodem są również schorzenia nowotworowe, w wyniku których dochodzi przerwania ścian łączących narządy wewnętrzne. Łącznie, wszystkie samoistne przetoki stanowią około 15 procent wszystkich przypadków;
- jako powikłanie pooperacyjne w leczeniu chirurgicznym między innymi raka jelita i odbytu, niedrożności jelit, zatoru tętnicy krezkowej, uwolnienia tzw. zrostów pooperacyjnych zwężającychświatło przewodu pokarmowego, a także po każdej innej laparotomii, czyli otwartym zabiegu w obrębie jamy brzusznej. Przetoka jelitowa po operacji stanowi około 85 procent przypadków.
Reklama
Sztuczna przetoka jelita
Jako przetoka jelita traktowana jest też niekiedy stomia jelitowa, obrazowo i potocznie nazywana sztucznym odbytem. Stanowi ona połączenie światła jelita ze skórą. W odróżnieniu od wyżej wymienionych, jest wytwarzana celowo w trakcie zabiegu operacyjnego, jako alternatywny kanał umożliwiający pozajelitowe wydalanie resztek pokarmu lub sformowanego już kału przez powłokę brzuszną.
W trakcie zabiegu, po unaocznieniu otworu, skóra i błona śluzowa są zawijane na zewnątrz i przyszywane do powierzchni brzucha. W związku z częściową lub całkowitą utratą kontroli nad wydalaniem, pacjent powinien zostać zaopatrzony w worek stomijny. W zależności od odcinka jelita, z którego wyprowadzana jest sztuczna przetoka, mówi się o kolostomii (j. grube) lub ileostomii (j. cienkie).
Wykonanie zabiegu jest niezbędne u pacjentów, którzy utracili możliwość normalnego wydalania w wyniku operacji lub choroby. Najczęstszym wskazaniem do wyłonienia sztucznej przetoki są:
- leczone operacyjnie (resekcja) nowotwory jelita grubego lub odbytnicy;
- choroba Leśniowskiego Crohna;
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- rodzinna polipowatość gruczolakowata;
Reklama
Objawy przetoki jelitowej
Objawy przetoki jelitowej są dojmujące, aczkolwiek - poza przypadkami obejmującymi wydostawanie się treści pokarmowych przez skórę na zewnątrz - niezbyt charakterystyczne. Dlatego w rozpoznaniu choroby istotne znaczenie ma szczegółowy wywiad lekarski uwzględniający ogólny stan zdrowia pacjenta oraz informacje o przebytych zabiegach, a także diagnostyka obrazowa.
Do typowych symptomów przetok wewnętrznych należą:
- utrata masy ciała;
- nietrzymanie kału;
- ból brzucha;
- gorączka, dreszcze;
- osłabienie siły mięśniowej;
- zaburzenia wodno-elektrolitowe skutkujące obrzękami, drętwieniem i mrowieniem kończyn oraz wahaniami rytmu serca;
- posocznica (sepsa), czyli ogólne zakażenie organizmu;
W wyniku przedostawania się treści jelitowych do innych narządów dochodzi do ich zatrucia toksynami oraz nadkażenia bytującymi w przewodzie pokarmowym patogenami. Pamiętać też należy, że na całej długości przewodu jelitowego zachodzi proces wchłaniania substancji odżywczych, soli mineralnych i witamin do organizmu.
W sytuacji, gdy przetoka znajduje się w górnym odcinku jelita cienkiego, znaczna część niezbędnych do życia składników zostaje utracona, co wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.
Reklama
Leczenie przetoki jelitowej
Leczenie przetoki jelitowej zakłada kilka ścieżek terapeutycznych. W pierwszej kolejności należy przywrócić utraconą równowagę wodno-elektrolitową, intensywnie pacjenta nawadniając oraz podając preparaty zawierające brakujące substancje.
Zastosować można również suplementy zawierające szczepy bakterii probiotycznych, w celu poprawy kondycji zubożałej mikroflory jelit. Kluczowe jednak jest przywrócenie ciągłości i integralności przewodu jelitowego. Podstawowym narzędziem nieoperacyjnym jest dziś tzw. żywienie pozajelitowe.
Metoda ta polega na podawaniu pokarmu jedynie w postaci płynnej, drogą dożylną, z użyciem wkłutego na stałe wenflonu. Jej zastosowanie daje nadzieje na zrośnięcie się i wygojenie przetoki, a także zduszenie ewentualnego ogniska zapalnego. Żywienie dojelitowe powinno przynieść satysfakcjonujący efekt w ciągu maksymalnie 6 tygodni. Jeżeli w tym czasie organizm pacjenta nie poradzi sobie z przetoką samodzielnie, rekomenduje się wykonanie zabiegu operacyjnego. Traktowany jest on w kategoriach ostateczności ze względu na duże ryzyko niepowodzenia.
Czynnikami utrudniającymi operację i uprawdopodobniającymi wystąpienie ciężkich powikłań są:
- konieczność resekcji znacznego odcinka jelita, czego konsekwencją mogą być dalsze problemy z wchłanianiem substancji odżywczych, zaburzenia odporności oraz całkowita utrata kontroli nad wydalaniem;
- słaba dostępność niektórych fragmentów przewodu pokarmowego, zwiększająca techniczną zawiłość zabiegu;
- konieczność wykonania w krótkim czasie kolejnej operacji, wtórnej wobec tej, które powikłania stanowią przyczynę przetoki.
