Co to jest rak pęcherzykowy tarczycy?
Rak pęcherzykowy tarczycy (carcinoma folliculare) jest rzadkim nowotworem złośliwym o stosunkowo dobrych rokowaniach. Jest mało agresywny, rozwija się wolno i może być w pełni wyleczalny, jeśli zostanie wcześnie odkryty.
Wywodzi się z komórek pęcherzykowych gruczołu tarczowego, a więc struktur odpowiedzialnych za wydzielanie i magazynowanie ważnych hormonów: tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3).
Różnego typu guzki tarczycy występują u wielu osób, nawet u 4-7 procent populacji. Jednak zaledwie 5-10 procent z nich ma charakter złośliwy (dane: EMC Instytut Medyczny).
Wśród nich najczęściej spotykane nowotwory to brodawkowy i pęcherzykowy, łącznie stanowiąc 80-90 procent przypadków (z czego ten pierwszy jest bardziej powszechny).
Kolejnych 10 procent to guzy rdzeniaste i anaplastyczne, do tego należy dodać bardzo rzadkie mięsaki, chłoniaki oraz przerzuty z innych miejsc (dane: J. Kłubo-Gwieździńska, R. Junik).
Pęcherzykowy nowotwór tarczy najczęściej dotyka osoby w przedziale wiekowym 40-60 lat, trzykrotnie częściej kobiety niż mężczyzn.
Zapadalność jest silnie zróżnicowana geograficznie, co wiąże się z wpływem czynników środowiskowych oraz uwarunkowaniami genetycznymi dla danej populacji.
W międzynarodowym zestawieniu chorób i zaburzeń ICD-10, rak pęcherzykowy, razem z innymi złośliwymi guzami tarczycy, zaliczany jest do kategorii C73. W nowszej wersji tej klasyfikacji, czyli ICD-11, jest wyodrębniony i ma kod 2D10.0 (Follicular carcinoma of thyroid gland).
Reklama
Przyczyny raka pęcherzykowego tarczycy
Dokładne określenie przyczyny guza pęcherzykowego tarczycy często nie jest możliwe. Wiadomo jednak, że czynnikami sprzyjającymi zmianom nowotworowym w obrębie tego gruczołu są:
- Predyspozycje dziedziczne – wcześniejsze wystąpienie choroby w rodzinie;
- Rodzinne obciążenie schorzeniami tarczycy, zwłaszcza wolem guzkowym u matki, a także chorobą Hashimoto;
- Narażenie na promieniowanie jonizujące w dzieciństwie – aczkolwiek czynnik ten ma większe znaczenie w przypadku nowotworów brodawkowych, niż pęcherzykowych. Stąd też wyraźny związek wzrostu zachorowań na pierwsze z nich po wybuchu elektrowni atomowej w Czarnobylu (1986 r.), a wcześniej po bombardowaniach Hiroszimy i Nagasaki w 1945 r. Ryzyko jest też większe u pacjentów poddanych w młodości radioterapii szyi.
- Niski udział jodu w diecie – czynnik ten nie ma statystycznie dużego znaczenia dla ogółu nowotworów tarczycy, ale zwiększa ryzyko w przypadku dwóch z nich – pęcherzykowego i anaplastycznego.
- Stosowanie leczenia oraz antykoncepcji hormonalnej przez kobiety.
W tym miejscu warto poczynić zastrzeżenie, że pojęcie nowotworów pęcherzykowych jest niejednorodne i odnosi się do zmian różnego typu, wśród których złośliwy rak jest jedną z wielu.
W systematyce medycznej można spotkać takie postaci choroby, łagodne i agresywne, jak:
- guzki koloidowe,
- guzki rozrostowe,
- gruczolaki pęcherzykowe,
- gruczolaki oksyfilne,
- rak tarczycy pęcherzykowy,
- rak pęcherzykowy oksyfilny,
- rak brodawkowaty tarczycy - wariant pęcherzykowy.
Reklama
Objawy raka pęcherzykowego tarczycy
Jak wygląda rak pęcherzykowy tarczycy i w jaki sposób manifestuje swoją obecność? Kwestia ta stanowi duży problem i znaczne wyzwanie diagnostyczne. Wczesne wykrycie choroby, choć tak bardzo pożądane ze względu na rokowania, jest trudne.
Objawy raka pęcherzykowego tarczycy są przez długi czas praktycznie niezauważalne. Na wczesnym etapie nowotwór nie jest widoczny gołym okiem.
Można go dostrzec w badaniu ultrasonograficznym, jeśli pacjent podda mu się w czasie rutynowej kontroli lub w toku diagnostyki innych schorzeń, jednak nie zawsze możliwe jest odróżnienie raka od tkanek zdrowych lub zmian łagodnych.
Palpacyjnie jest wyczuwalny, ale ciężko jest go różnicować z niezłośliwymi i niegroźnymi guzkami bez wykonania biopsji i analizy histopatologicznej.
Guz pęcherzykowy na tarczycy nie boli aż do czasu, gdy silnie rozrośnięty zaczyna uciskać na sąsiadujące struktury nerwowe.
W sytuacji, gdy złośliwy rak zaczyna napierać na przełyk lub tchawicę, mogą się pojawić problemy z przełykaniem pokarmów oraz oddychaniem. Zdarza się też, że występuje w takiej sytuacji charakterystyczna chrypa związana z porażeniem fałdów głosowych.
Węzły chłonne są powiększone, ale dopiero w sytuacji, gdy dojdzie do przerzutów, a więc na późnym etapie rozwoju choroby.
Reklama
Diagnostyka raka pęcherzykowego tarczycy
Rozpoznanie raka pęcherzykowego tarczycy wymaga wykonania szeregu badań, aczkolwiek – tak jak wspomniano wyżej – diagnostyka nie jest w tym przypadku prosta i niezawodna.
Wstępną podstawę do rozpoznania stanowią wyniki naocznej obserwacji oraz badania palpacyjnego (dotykowego), wykonywanego przez lekarza endokrynologa (choroby tarczycy) lub onkologa (leczenie nowotworów).
Jeśli wykażą one niepokojące zmiany, pacjent może zostać skierowany na badania hormonów tarczycy, wykonywane z krwi. Nie są one jednak w stanie wykryć raka, a jedynie inne nieprawidłowości, które mogą być przyczyną wyczuwanego guza lub guzów.
Wstępne rozpoznanie raka pęcherzykowego tarczycy odbywa się na podstawie USG. Badaniu obrazowemu poddaje się zarówno gruczoł tarczowy, jak też okoliczne węzły chłonne.
Można w ten sposób wykryć nieprawidłowości w postaci podejrzanych kształtów, nie sposób jednak określić ich charakteru.
Dlatego dalszym krokiem jest wykonanie biopsji cienkoigłowej (BAC) pod kontrolą ultrasonograficzną w celu pobrania materiału do analizy bezpośrednio z tkanek guza.
Badanie to jest bezpieczne, aczkolwiek uchodzi za bolesne. Dlatego pacjentom zdarza się zwlekać z jego wykonaniem, co jest dużym błędem. W przypadku chorób onkologicznym czas diagnozy i szybkie rozpoczęcie leczenia stanowią podstawę sukcesu terapeutycznego.
Należy przy tym pamiętać, że chociaż cytologia wykonywana na podstawie materiału pobranego w czasie biopsji, jest w stanie wskazać obecność komórek nowotworowych, to szczegółowych informacji na temat ich charakteru może dostarczyć dopiero analiza histopatologiczna.
Niekiedy dodatkowo wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które lepiej niż USG obrazują naciekanie guza. Nie są to jednak metody rutynowe na wstępnym etapie diagnostyki.
Częściej stosuje się je w zaawansowanych stadiach choroby lub do monitorowania rozwoju choroby.
Reklama
Leczenie raka pęcherzykowego tarczycy
Leczenie raka pęcherzykowego tarczycy ma charakter w pierwszej kolejności chirurgiczny. Podstawowym postępowaniem jest totalna strumektomia, czyli wycięcie gruczołu tarczowego w całości.
Częściowego usunięcia tarczycy dokonuje się jedynie w przypadku niewielkich, jednoogniskowych raków brodawkowych. Wycięte też mogą być okoliczne węzły chłonne, jeśli stwierdzi się występowanie przerzutów.
Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Chirurg poziomo nacina skórę u podstawy szyi. Usunięty guz lub guzy oddawane są do dalszych analiz histopatologicznych, aby bezsprzecznie potwierdzić rodzaj nowotworu oraz stopień jego zaawansowania. Operacja zwykle trwa około 2 godzin i nie wiąże się z dużą utratą krwi.
Po zabiegu pacjent jest hospitalizowany około 5 dni. Może chodzić, aczkolwiek odczuwa w tym czasie znaczne dolegliwości bólowe szyi i gardła, może też mieć wrażenie „ciągnięcia”. Występują także trudności z przełykaniem.
Uciążliwości te są jednak przejściowe i w stosunkowo krótkim czasie zaczynają ustępować. Możliwe jest pozostanie okazałej blizny. Sposób gojenia zależy od indywidualnych predyspozycji organizmu.
U niektórych pacjentów zdarzają się niepożądane powikłania, zarówno ogólne (krwotok, infekcja), jak też specyficzne dla tej części ciała, w tym porażenie strun głosowych.
Operacja nie jest jedyną procedurą leczenia pęcherzykowego raka tarczycy. Po zabiegu wdrażana jest też terapia z użyciem jodu promieniotwórczego w dawkach od 60 do 150 mCi. Ma to na celu usunięcie ewentualnie przetrwałych komórek nowotworowych.
Należy pamiętać, że substancja ta jest radioaktywna, dlatego musi być podawana w warunkach szpitalnych, a pacjent powinien być izolowany od innych osób: lekarzy, pielęgniarek, bliskich. Także po wyjściu ze szpitala zalecana jest kilkudniowa kwarantanna.
Jednocześnie chory jest stymulowany hormonem tyreotropowym (TSH) endogennym lub egzogennym. Podaje się też L-tyroksynę, co ma na celu utrzymanie właściwego poziomu hormonu TSH.
Bardzo rzadko stosuje się klasyczną chemioterapię, która w przypadku tej odmiany raka jest mało skuteczna. Chemia może być jednak podawana w leczeniu przerzutów do innych organów. Podobnie rzecz wygląda w przypadku radioterapii.
Jeśli chodzi o dietę przy raku pęcherzykowym tarczycy, generalnie zaleca się produkty bogate w jod, ale nie przed podjęciem leczenia. Wówczas pierwiastek ten może obniżać jego efekty.
Jadłospis powinien być ustalany indywidualnie z lekarzem w odniesieniu do konkretnego pacjenta, ogólnego stanu jego zdrowia oraz charakteru i stopnia zaawansowania nowotworu.
Należy pamiętać, że nawet po udanym zakończeniu leczenia, konieczne jest poddawanie się systematycznej kontroli do końca życia, między innymi pod kątem przerzutów do innych organów.
Reklama
Rak pęcherzykowy tarczycy a przerzuty
Mimo, że choroba uchodzi za stosunkowo mało agresywną w porównaniu z niektórymi śmiercionośnymi nowotworami, także w przypadku raka pęcherzykowego tarczycy możliwe są przerzuty. Dzieli się je na:
- regionalne – dotyczą naciekania na węzły chłonne znajdujące się w pobliżu tarczycy, w obrębie szyi. Są one stosunkowo rzadkie, w odróżnieniu od raka brodawkowatego.
- odległe – przerzuty raka tarczycy pęcherzykowego lokują się w dalszych strukturach. Najczęściej są to płuca oraz kości, co wiąże się z niekorzystnymi rokowaniami.
Reklama
Jakie są rokowania w przypadku raka pęcherzykowego tarczycy?
Rokowania w raku pęcherzykowym tarczycy zależą przede wszystkim od tego, jak szybko zostanie on wykryty i poddany leczeniu.
We wczesnych stadiach choroba postępuje stosunkowo wolno a guz nie nacieka na inne struktury. Sytuacja zmienia się w fazach późniejszych, gdy nowotwór nabiera większej dynamiki.
W przypadku pacjentów właściwie leczonych oraz kontrolowanych po wycięciu tarczycy, średnia przeżywalność w okresie 10-letniem wynosi około 80 procent (dane: J. Kłubo-Gwieździńska, R. Junik).
Jest to wynik relatywnie dobry, biorąc pod uwagę, że niektóre choroby nowotworowe wiążą się ze znikomą szansą przeżycia 1 roku od diagnozy. Rokowanie może jednak radykalnie się pogorszyć w przypadku wystąpienia przerzutów. Może być również lepsze niż statystyczne, co jest kwestią indywidualną.
