Rak piersi - objawy, badania, usg

Nowotwór łagodny - jak powstaje?

Każda komórka ludzkiego organizmu ma swój cykl życiowy. Informacje o nim zakodowane są w DNA znajdującym się w jądrze komórki. Komórka powstaje, następnie rośnie, dzieli się, starzeje i w końcu umiera. Zaprogramowana śmierć komórki nosi nazwę apoptozy. Nowotwór złośliwy to nic innego jak zbiór uszkodzonych komórek, które „zapomniały”, że nadszedł czas ich śmierci. Komórki te nie są w stanie ulec apoptozie – stają się nieśmiertelne i zaczynają się mnożyć bez końca. Leczenie jest trudne i długotrwałe – poza operacyjnym usunięciem zmiany konieczne jest zazwyczaj stosowanie chemio- lub/i radioterapii.

Nowotwór niezłośliwy (łagodny) również powstaje pod wpływem mutacji, która pojawia się w DNA komórki. Charakteryzuje się powolnym wzrostem, jest ograniczony do narządu, z którego się wywodzi i nie daje przerzutów do odległych narządów. Komórki budujące niezłośliwy nowotwór są podobne do prawidłowych komórek organu, w którym rozwija się guz. Całkowite wyleczenie jest zazwyczaj możliwe i wymaga jedynie całkowitego usunięcia zmiany nowotworowej (bez konieczności stosowania uzupełniającej chemio- czy radioterapii). Zmiana zdrowej komórki w komórkę nowotworową nosi nazwę transformacji nowotworowej.

Zobacz wideo: Czy każdy nowotwór powoduje ból?

• Czytaj: 5 nowotworów, które najczęściej atakują kobiety

Reklama

Nowotwór piersi - złośliwy i łagodny

Gruczoły piersiowe zbudowane są z wielu różnych typów komórek. Większość z nich, w pewnych specyficznych warunkach, może ulec transformacji nowotworowej. W zależności od typu komórki ulegającej transformacji, a także od cech, które posiadają powstałe komórki nowotworowe, wyróżniamy bardzo wiele typów zmian nowotworowych piersi. Około ¾ z nich to zmiany o charakterze łagodnym. Pozostałe zmiany to nowotwory złośliwe – najczęstszym z nich jest właśnie rak piersi.

Reklama

Rak piersi - przyczyny

Przyczyny powstania raka piersi nie zostały ostatecznie poznane. Udowodniono natomiast, iż niektóre osoby posiadające specyficzne mutacje (zmiany) DNA są bardziej zagrożone rozwojem choroby niż inne.

Gen to fragment DNA, który koduje jedną lub więcej funkcji organizmu. Istnieją geny, których mutacje są odpowiedzialne za zwiększenie ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych. Mutacja genów BRCA-1 i BRCA-2 predysponuje do rozwoju raka jajnika i raka piersi. Mutacje te są dziedziczone po rodzicach – to właśnie dlatego rak jajnika czasem występuje „rodzinnie” (czyli znacznie częściej w jednej rodzinie niż u osób niespokrewnionych).

Na skutek wspomnianych mutacji dochodzi do zmian w metabolizmie komórki – przestaje ona działać prawidłowo. Zaczyna zmieniać wygląd, zmienia ilość produkowanych dotychczas substancji lub zaczyna produkować nowe. Kolejnym etapem jest niekontrolowany podział – komórka „zapomina” o tym, że po pewnym czasie swego życia powinna zginąć (ulec apoptozie) i zaczyna dzielić się bez końca. Powstaje coraz więcej zmutowanych komórek – guz nowotworowy staje się coraz większy.

Do udokumentowanych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia raka piersi należą m.in.:

• wiek > 35 lat (szczyt zachorowań pomiędzy 50. a 70. rokiem życia),
• wcześniejszy rak drugiej piersi,
• wczesna pierwsza miesiączka, późna menopauza,
• późne macierzyństwo,
• długotrwałe stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) i doustnych środków antykoncepcyjnych,
• otyłość,
• dieta bogata w tłuszcze zwierzęce, alkohol,
• ekspozycja na działanie promieniowania jonizującego,
• łagodne choroby proliferacyjne piersi,
• nosicielstwo mutacji genów BRCA-1 i BRCA-2 (u kobiet z tą mutacją prawdopodobieństwo wystąpienia raka piersi w ciągu całego życia sięga od 50% do niemal 100% - tzw. uwarunkowany genetycznie rak piersi).

U niemal ¾ cierpiących na raka piersi kobiet nie występuje żaden z wymienionych powyżej czynników ryzyka.

Reklama

Objawy raka piersi

W początkowym stadium rak piersi przebiega bezobjawowo – jego wykrycie jest możliwe wówczas tylko dzięki badaniom obrazowym piersi. W miarę wzrostu guza pojawiają się typowe objawy raka piersi, do których należą:

• guz piersi wyczuwalny dotykiem (≈ 75% chorych) lub zmiana wielkości czy kształtu piersi,
• wyciek z brodawki sutkowej (zwłaszcza krwisty),
• wciągnięcie brodawki sutkowej lub jej owrzodzenie,
• owrzodzenia, naciek lub wciągnięcie skóry piersi,
• powiększenie węzłów chłonnych pod pachą.

Do rzadszych objawów należą:

• zapalenie gruczołu piersiowego (obrzęk, zaczerwienienie, ocieplenie, ból),
• objaw skórki pomarańczy (skóra piersi przypomina swoją fakturą skórkę pomarańczy).

Zapamiętaj - rak piersi zazwyczaj rozwija się bezboleśnie – brak bólu nie świadczy więc o tym, że zmiana rozwijająca się w piersi jest łagodna!!! Wystąpienie któregokolwiek z powyższych objawów jest wskazaniem do pilnej wizyty u lekarza ginekologa!!!

Reklama

Rak sutka - przerzuty

Zaawansowany rak piersi daje również tzw. przerzuty (komórki nowotworowe drogą układu krwionośnego i limfatycznego docierają do odległych narządów i zagnieżdżają się w nich). Rak piersi najczęściej daje przerzuty do:

• węzłów chłonnych (w pierwszej kolejności tych zlokalizowanych pod pachą),
• kości,
• wątroby,
• płuc,
• mózgu.

Reklama

Nowotwór piersi - wizyta u ginekologa

Lekarz zbiera wywiad, tzn. zapyta o:

• dotychczasowy stan zdrowia pacjentki,
• przebyte przez nią choroby,
• hospitalizacje,
• zabiegi operacyjne.

Powinien również zapytać o ogólne samopoczucie, występowanie problemów ze snem, apetytem, wypróżnianiem się. Padną również pytania o:

• uczulenia (w tym także na leki),
• stosowane używki (papierosy, alkohol, substancje psychoaktywne, czyli np. narkotyki),
• choroby, które występowały w najbliższej rodzinie (u rodziców, dziadków, rodzeństwa).

W wywiadzie pojawią się również pytania dotyczące objawów obecnej choroby, a także o czas ich trwania, stopień nasilenia.

Lekarz ginekolog dodatkowo skupi się na wywiadzie ginekologicznym, w którym spyta o:

• wiek, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka,
• regularność i długość cykli miesięcznych,
• obfitość i czas trwania krwawienia miesięcznego,
• występowanie krwawień i plamień między miesiączkami,
• obecność skrzepów w krwi miesiączkowej,
• zespół napięcia przedmiesiączkowego,
• datę pojawienia się ostatniej miesiączki.

odatkowo zapyta o przebyte ciąże (w tym także te zakończone poronieniem), ich czas trwania, sposób rozwiązania (naturalny, cięcie cesarskie), występujące powikłania. Padną również pytania dotyczące przebytych zabiegów ginekologicznych, aktywności seksualnej i chorób przenoszonych drogą płciową.

Zobacz wideo: Znaczenie odpowiedniego żywienia

Żywienie jest ważne dla osób zdrowych, ale jeszcze ważniejsze dla chorych - mówi dietetyk Ewalina Bancerz-Poźniak.

Reklama

Rak piersi - badanie ogólne

Następnie lekarz powinien przystąpić do tzw. badania ogólnego. Jego przebieg różni się istotnie w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia danego pacjenta. Lekarz zwraca szczególną uwagę na części ciała i narządy, których wygląd bądź funkcja ulegają zmianie pod wpływem danej choroby. Do niezbędnego minimum badania należy: dokładne obejrzenie ciała pacjenta, zbadanie dotykiem głowy, szyi, brzucha, pachwin i kończyn.

Badanie piersi

Kolejnym etapem badania powinno być badanie gruczołów sutkowych (piersi). Polega ono na oglądnięciu i badaniu dotykiem piersi i ich okolic w różnych pozycjach ciała przyjmowanych przez pacjentkę. Podczas badania lekarz poszukuje zaczerwienienia, zsinienia, owrzodzeń czy innych uszkodzeń skóry pokrywającej piersi. Następnie poszukuje guzków, zgrubień lub stwardnień wewnątrz gruczołu piersiowego, mogących świadczyć o toczącym się tam procesie nowotworowym. Badanie dotykiem pachy umożliwia wykluczenie powiększenia węzłów chłonnych (które następuje m.in. w przypadku zaplenia piersi lub rozwoju w nich zmian nowotworowych). Lekarz uciśnie też brodawki sutkowe – sprawdzi w ten sposób, czy nie pojawia się wyciek, który (poza okresem ciąży i laktacji) świadczyć może o schorzeniu rozwijającym się w gruczołach piersiowych (np. zapalenie, zmiany nowotworowe).

Rak piersi - badanie ginekologiczne

Pomimo tego, że objawy wskazują na to, że choroba rozwija się w gruczołach piersiowych, konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania ginekologicznego. Nie można bowiem nigdy z góry wykluczyć, że objawy ze strony gruczołów piersiowych spowodowane są istnieniem patologii w innej części ciała. Badanie ginekologiczne pozwoli wykluczyć istnienie patologii w drogach rodnych, która może wywoływać objawy ze strony piersi.

Przeprowadza się je na fotelu ginekologicznym – kobieta znajduje się w pozycji leżącej z podpartymi i rozchylonymi nogami. Pacjentka przed badaniem powinna oddać mocz, a także – w miarę możliwości, wypróżnić się. Lekarz kolejno: obejrzy narządy płciowe zewnętrzne, zbada ściany pochwy i szyjkę macicy z pomocą wziernika (niewielkiego plastikowego urządzenia służącego do rozchylenia warg sromowych i ścian pochwy), a także przeprowadzi badanie narządów płciowych wewnętrznych (pochwy, macicy, jajników). Dokona tego za pomocą dwóch rąk – dwa palce jednej ręki wprowadzi do pochwy, drugą ręką natomiast będzie badał brzuch (u dziewic palec jednej ręki wprowadzany jest do odbytnicy zamiast do pochwy).

Rak piersi - USG

Końcowym elementem badania powinno być badanie ultrasonograficzne (USG). Badanie to odbywa się za pomocą sondy, którą wprowadza się przez pochwowo lub przez odbytniczo – umożliwia ona pokazanie na ekranie aparatu wyglądu niektórych narządów wewnętrznych.

Mammografia piersi

Diagnostykę raka piersi można podzielić na diagnostykę wczesną (nieinwazyjną) i diagnostykę inwazyjną. W diagnostyce nieinwazyjnej stosuje się kilka rodzajów badań:

Mammografia to podstawowe badanie służące do wykrywania i rozpoznawania raka piersi. Polega na wykonaniu prześwietlenia piersi za pomocą promieniowania rentgenowskiego. Dokonuje się tego specjalnym aparatem, tzw. mammografem. Uzyskany obraz ocenia się pod kątem obecności zagęszczeń i zwapnień w miąższu piersi, które świadczyć mogą o rozwijającej się zmianie nowotworowej. Badanie jest dokładniejsze u kobiet w wieku pomenopauzalnym. Wynika to z fizjologicznej przebudowy piersi – w okresie przedmenopauzalnym miąższ piersi składa się głownie z tkanki gruczołowej (koniecznej do produkcji pokarmu), po menopauzie zaś składa się głównie z tkanki tłuszczowej. Z pomocą mammografii można już wykryć zmiany wielkości 2-3 mm. Mammografię stosuje się też w badaniach przesiewowych raka piersi.

USG piersi

USG (badanie ultrasonograficzne) – jest badaniem uzupełniającym dla mammografii, stosowane jest przede wszystkim u młodych kobiet, których piersi zawierają dużo tkanki gruczołowej, przez co badanie mammograficzne jest mniej dokładne. Obraz USG uzyskuje się po przyłożeniu do piersi głowicy emitującej ultradźwięki.

Rak piersi - rezonans magnetyczny

MRI (badanie rezonansu magnetycznego) – w diagnostyce raka piersi stosowane jest rzadko, zazwyczaj w sytuacjach, gdy za pomocą mammografii i USG nie da się jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć istnienia zmiany (dzieje się tak np. w związku z specyficzną budową piersi lub posiadaniem przez badaną kobietę silikonowych implantów).

Rak piersi - diagnostyka inwazyjna

Po wykryciu guza lub innej podejrzanej zmiany, aby potwierdzić lub wykluczyć istnienie raka piersi, stosuje się jedno lub kilka z poniższych inwazyjnych badań. Ich celem jest uzyskanie komórek budujących guz, które następnie można poddać specjalistycznym badaniom laboratoryjnym. Na podstawie wyników badań stawia się ostateczne rozpoznanie i kwalifikuje do odpowiedniego typu leczenia. Do wspomnianych wyżej inwazyjnych metod diagnostycznych należą:

1. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa – polega na pobraniu pewnej ilości komórek budujących guz za pomocą długiej i cienkiej igły, komórki te poddane są następnie badaniu cytologicznemu. Igła ta jest wprowadzana pod kontrolą mammografii lub USG.
2. Biopsja gruboigłowa – polega na pobraniu niewielkiego wycinka guza z pomocą grubej igły – uzyskany w ten sposób materiał poddać można badaniu histopatologicznemu.
3. Chirurgiczne wycięcie części lub całości guza – w jego efekcie uzyskuje się wycinek guza, który można następnie poddać badaniu histopatologicznemu.

Zapamiętaj – podejrzenie nowotworu wysuwa się na podstawie nieprawidłowego obrazu piersi w mammografii lub USG lub też stwierdzenia obecności guzka piersi w badaniu. Ostateczne rozpoznanie stawia się dopiero po badaniu cytologicznym lub histopatologicznym komórek pobranych z guza!!!

• Dowiedz się więcej: Biopsja piersi, czyli biopsja mammotoniczna

Rak piersi - leczenie

Leczenie raka piersi jest leczeniem skojarzonym. Wykorzystuje się w nim leczenie miejscowe (chirurgiczne usunięcie zmiany nowotworowej i radioterapia) oraz leczenie systemowe (chemioterapia i hormonoterapia).

Sposób leczenia zależy od stopnia zaawansowania nowotworu. Kwalifikacji raka piersi do odpowiedniego stopnia zaawansowania dokonuje się za pomocą skali TNM, która bierze pod uwagę:

• wielkość guza nowotworowego,
• obecność przerzutów w węzłach chłonnych,
• obecność przerzutów do narządów odległych.

Rak piersi - stopnie zaawansowania

Wyróżniamy następujące główne stopnie zaawansowania klinicznego raka piersi:

• 0 stopień – rak przedinwazyjny (brak widocznego guza i przerzutów),
• I stopień (stadium miejscowe) – guz < 2 cm średnicy, brak przerzutów,
• II stopień (stadium regionalne wczesne) – guz < 5 cm średnicy, przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych,
• III stopień (stadium regionalne późne) – guz ma mniej lub więcej niż 5 cm średnicy, przerzuty do dalszych węzłów chłonnych,
• IV stopień (stadium uogólnione) – obecność przerzutów odległych.

Rak piersi - operacja

Leczenie operacyjne jest podstawową metodą leczenia raka piersi. Jego główną zasadą jest „zasada doszczętności onkologicznej” – zakłada ona konieczność usunięcia całego guza nowotworowego wraz z marginesem zdrowych tkanek. Poniżej zaprezentowano najpopularniejsze schematy postępowania leczniczego, przeprowadzane w zależności od stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu.

Operacja oszczędzająca (breast conserving treatment - BCT) – jej wykonanie można rozważać w 0, I i II stopniu zaawansowania. Polega ona na wycięciu całego guza wraz z marginesem zdrowych tkanek i usunięciu węzłów chłonnych pachy (w których najszybciej pojawiają się przerzuty) z zachowaniem zdrowej części piersi.

Każda operacja tego typu musi być uzupełniona radioterapią, podczas której miejsce po usuniętym guzie i jego najbliższe okolice naświetlane są z pomocą aparatów do naświetleń (podobnych nieco do aparatu robiącego zdjęcia RTG). Leczenie radioterapią ma na celu zniszczenie nie usuniętych operacyjnie komórek nowotworowych. W niektórych przypadkach konieczne jest dodatkowo zastosowanie chemio- lub hormonoterapii (patrz dalej).

Operacja radykalna (mastektomia) – wykonuje się ją w I i II stopniu zaawansowania. Polega na usunięciu całej piersi wraz z węzłami chłonnymi pachy. Czasami, gdy guz nacieka mięśnie zlokalizowane pod piersią, wykonuje się tzw. radykalną amputację piersi sposobem Halsteda – poza usunięciem całej piersi i tkanki dołu pachowego zawierającej węzły chłonne, usuwa się także mięśnie piersiowe.

Doszczętną operację wykonuje się także w III stopniu zaawansowania – warunkiem jest zastosowanie przedoperacyjnej chemioterapii, która zmniejszy rozmiary guza.

Każda operacja radykalna jest uzupełniana chemio- lub hormonoterapią.

Rak piersi - leczenie systemowe

Stosuje się je jako:

• Uzupełnienie leczenia miejscowego u prawie wszystkich chorych. Jego celem jest wówczas zniszczenie niewykrywalnych za pomocą standardowej diagnostyki mikroprzerzutów (które mogą istnieć już we wczesnym stadium choroby).
   
• Przygotowanie do zabiegu operacyjnego. Jego celem jest wówczas zmniejszenie rozmiarów guza, aby możliwe było usunięcie go w całości.
   
• Leczenie paliatywne – w IV stopniu zaawansowania choroby lub w razie wystąpienia nawrotu choroby. Jego celem jest wówczas zmniejszenie dolegliwości wywoływanych przez nowotwór a także wydłużenie czasu przeżycia chorego.

W leczeniu systemowym stosuje się chemio- i hormonoterapię oraz nowe metody leczenia.

Rak sutka - chemioterapia

Chemioterapia – polega na podawaniu kroplówek zawierających mieszaninę związków chemicznych – np. cyklofosfamidu, metotreksatu i 5-fluoruracylu (4-6 cykli co 21 dni). Wszystkie te substancje niszczą szybko dzielące się komórki nowotworowe. W organizmie człowieka występują również inne szybko dzielące się komórki (tworzące włosy, wyścielające jelita, produkujące elementy krwi w szpiku kostnym), które niestety również giną w trakcie stosowania chemioterapii. Właśnie dlatego działaniem niepożądanym chemioterapii są m.in. wypadanie włosów, biegunki czy anemia i upośledzenie odporności.

Istnieje wiele schematów chemioterapii, w których stosuje się bardzo różne leki – są one dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta na podstawie wyników badań histopatologicznych wycinków guza i dotychczas stosowanego leczenia.

Hormonoterapia - rak sutka

Hormonoterapia – jest stosowana wyłącznie w grupie chorych, u których z pomocą badań cytologicznych stwierdzono obecność receptorów dla estrogenów lub progestagenów w komórkach raka piersi (stosuje się wówczas np. tamoksifen).

Nowe metody leczenia – w których, w połączeniu z klasyczną chemioterapią, wykorzystywane są specjalnie spreparowane przeciwciała, takie jak:

• trastuzumab, lapatynib – działanie których polega na hamowaniu nadmiernych podziałów tylko i wyłącznie komórek nowotworowych,
• bewacizumab - którego działanie polega na ograniczeniu ukrwienia guza nowotworowego, co prowadzi do zmniejszenia jego wielkości.

Rak piersi - rehabilitacja

Jest konieczna u chorych poddanych radykalnemu leczeniu operacyjnemu – polega na rehabilitacji ruchowej kończyny górnej po stronie operowanej, co zmniejsza obrzęki limfatyczne (powstałe na skutek usunięcia węzłów chłonnych tej okolicy).

Każda kobieta, u której wykonano mastektomię i u której nie występują przeciwwskazania, powinna zostać poinformowana o możliwych sposobach rekonstrukcji piersi.Rak sutka - rokowanie

Pomimo zastosowania różnorakich metod leczniczych, czasami rokowanie pacjentki jest niekorzystne, a choroba kończy się śmiercią. Poniższa tabela przedstawia odsetek pięcioletnich przeżyć pacjentek leczonych na raka piersi w zależności od jego stopnia zaawansowania.

Rak piersi - sposoby zapobiegania

Sposoby zapobiegania rakowi piersi podzielić można na dwie podstawowe grupy:

1. Prozdrowotny styl życia i unikanie czynników ryzyka.
2. Regularne wykonywanie badań profilaktycznych.

Zdrowy tryb życia – obejmujący m.in. dostosowany do wieku i współistniejących chorób regularny wysiłek fizyczny oraz odpowiednią, zbilansowaną dietę. Udowodniono, że stosowanie ubogiej w wielonasycone kwasy tłuszczowe i alkohol diety bogatej w warzywa i owoce, pełnoziarniste pieczywo oraz produkty mleczne zmniejsza ryzyko rozwoju raka piersi.

Profilaktyka raka sutka

Do badań profilaktycznych zaliczyć można:

• Samokontrolę piersi wykonywaną regularnie co miesiąc.
• Regularne (co 12 miesięcy) wizyty u lekarza, podczas których wykonywane jest badanie piersi.
• Regularne zgłaszanie się na badania mammograficzne – co 2 lata u kobiet w wieku 45-50 lat i co roku u kobiet po 50 roku życia.
• U kobiet obciążonych zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka piersi należy zwiększyć częstotliwość badania piersi, a mammografię powinno wykonywać się już od 40 roku życia.

Kombinacja powyższych metod zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi, a także zwiększa prawdopodobieństwo jego wykrycia we wczesnym stopniu zaawansowania, gdy procent całkowitych wyleczeń jest wysoki.

U kobiet będących nosicielkami mutacji BRCA-1 lub BRCA-2 rozważyć można przeprowadzenie profilaktycznej amputacji podskórnej piersi. Polega ona na usunięciu tkanki gruczołowej piersi z pozostawieniem skóry i brodawki sutkowej. Następnie na miejsce usuniętej tkanki gruczołowej wprowadza się implanty, odtwarzając dawny kształt piersi. Przeprowadzenie takiej operacji zapobiega wystąpieniu nowotworu piersi.

Rak piersi - badania kontrolne

Niezwykle ważne jest, aby po zakończeniu leczenia pozostawać pod stałą kontrolą lekarza i przestrzegać poniższego harmonogramu badań kontrolnych:

Rak piersi - domowe sposoby zapobiegania?

Rak piersi to złośliwy nowotwór– należy pamiętać, że NIE ISTNIEJĄ żadne domowe sposoby leczenia choroby nowotworowej!

Poza stosowaniem się do zaleceń lekarskich, regularnym stosowaniem leków i odbywaniem kontrolnych wizyt lekarskich, warto stosować dobrze zbilansowaną dietę zawierającą wszystkie niezbędne środki odżywcze. Dieta taka musi również zawierać wystarczającą liczbę kalorii (koniecznych, by utrzymać wagę) i być bogata w białko (konieczne do regeneracji skóry, włosów i wszystkich organów wewnętrznych).