Czym jest prostata?
Prostata jest to gruczoł krokowy, który kształtem przypomina kasztana. Znajduje się pod pęcherzem moczowym i otacza cewkę moczową. U mężczyzn mieści się pomiędzy odbytem a kością łonową. Jest zbudowana z gruczołów i przewodów z tkanki łącznej oraz mięśni gładkich.
Całość otoczona jest torebką, która oddziela prostatę od pozostałych narządów. Gruczoł ten produkuje płyn zawierający glukozę, która chroni plemniki i stanowi substancję odżywiającą. Rozwój oraz działanie prostaty zależy od testosteronu. Jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tego gruczołu.
W chwili narodzin prostata ma wielkość ziarenka grochu, z wiekiem powiększa się i w wieku około 30 lat osiąga odpowiedni rozmiar. Najszybciej rozwija się w okresie dojrzewania młodego mężczyzny. W okolicach 50. roku życia u większości mężczyzn zaczyna stopniowo się powiększać i powodować problemy.
Prostata produkuje wchodzącą w skład spermy wydzielinę, w której zawieszone są plemniki. Mięśnie gładkie wchodzące w skład prostaty oraz tworzące jej torebkę obkurczają się w czasie ejakulacji (wytrysku), ułatwiając wydostanie się wydzieliny do cewki moczowej.
Reklama
Rodzaje chorób prostaty
Najpowszechniejszym problemem u większości mężczyzn jest łagodny rozrost prostaty (tak zwany BPH – benign prostatic hyperplasia). Jest charakterystyczny dla mężczyzn po 50. roku życia i nagminnie występuje u mężczyzn powyżej 70. roku życia. To uciążliwa choroba, która nieleczona może spowodować poważne konsekwencje zdrowotne. Towarzyszy mu często stan zapalny.
Tylko niektórzy są narażeni na wystąpienie nowotworu złośliwego, niemniej jednak wszyscy powinni jednakowo dbać o swoje zdrowie okolic płciowych. Badania moczu przeglądowe powinno wykonywać się przynajmniej dwa razy w ciągu roku. Z kolei badanie prostaty warto wykonywać minimum raz na rok. Sposób leczenia zależy od wielu czynników, tak jak na przykład konieczność zmiany trybu życia lub obniżenie jakości życia. Decyzja dotycząca wyboru terapii powinna być podjęta wspólnie, zarówno przez lekarza i pacjenta. Obejmuje zaś baczną obserwację, leczenie farmakologiczne i leczenie zabiegowe.
U niektórych panów może wystąpić złośliwa postać raka prostaty. Jest to jeden z najczęstszych nowotworów złośliwych, które występują u mężczyzn. Przyczyny powstawania raka nie są do końca znane. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego niektóre problemy z prostatą są złośliwe, a inne nie. Wiadomo, że za zmiany nowotworowe odpowiedzialne są niektóre fragmenty DNA. Występuje wiele sposobów leczenia nowotworu złośliwego prostaty. Wybór odpowiedniej metody zależy od ogólnego stanu pacjenta oraz od ewentualnych efektów ubocznych. Najczęściej stosowany jest zabieg operacyjny, radioterapia, terapia hormonalna lub metoda farmakologiczna.
Reklama
Nieleczona prostata
Nieleczone problemy z prostatą prowadzą do poważnych chorób, takich jak:
- Kamica pęcherza moczowego – do pęcherza przedostają się osady z wyższych fragmentów układu moczowego, pojawia się bardzo silny ból w dole brzucha i w pęcherzu. Konieczne jest wówczas usunięcie kamieni, które dokonać można poprzez nacięcie pęcherza i wyjęcie kamieni lub za pomocą litotrypsji (kamienie rozbija się dzięki wysłaniu pod skórę strumienia fal ultradźwiękowych).
- Zapalenie pęcherza moczowego – najbardziej charakterystyczną cechą jest uczucie parcia na pęcherz i wydalanie jak najmniejszej ilości moczu. Towarzyszy temu piekący i kłujący ból oraz gorączka. Wizyta u lekarza jest jak najbardziej wskazana. Przepisze on odpowiednie leki oraz wskaże czynniki, które tę chorobę spowodowały. Przy zapaleniu pęcherza moczowego zaleca się picie jak największej ilości płynów, gdyż częstsze oddawanie moczu wypłukuje czynniki chorobotwórcze z dróg moczowych.
- Uszkodzenia nerek – nerki pełnią bardzo ważną rolę w naszym organizmie i problemy z nimi związane prowadzą do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych.
- Całkowita niemożność oddawania moczu.
Reklama
Rak gruczołu krokowego - kogo dotyka?
Rak gruczołu krokowego jest nowotworem o dość dużym rozpowszechnieniu. W Polsce jest trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn (po raku płuca i raku jelita grubego). Występuje głównie po 50. roku życia.
Zachorowalność rośnie wraz z wiekiem - prawdopodobieństwo wystąpienia raka stercza między 40. a 59. r. ż. to 1/78, natomiast między 60. a 79. r. ż. aż 1/6.
Podczas sekcji zwłok rak stercza wykrywany jest nawet u 80% mężczyzn w wieku 80 lat, wynika więc z tego, że większość mężczyzn umiera z rakiem prostaty, choć niekoniecznie z jego powodu - rak prostaty często ma utajony przebieg, nie daje objawów i nie stanowi przyczyny zgonu.
Nowotwór ten jest zwykle hormonozależny, tzn. że jego wzrost jest stymulowany przez hormon - testosteron.
Reklama
Przyczyny raka prostaty
Przyczyna powstawania raka prostaty jest nieznana. Obserwowane są jednak powiązania pomiędzy rozwojem tego nowotworu i pewnymi czynnikami.
Uwarunkowania genetyczne
Uważa się, że około 10% przypadków jest dziedziczne. Jeżeli u jednego krewnego I stopnia stwierdzono raka prostaty, ryzyko wystąpienia wzrasta dwukrotnie. Jeśli u dwóch krewnych, ryzyko wzrasta pięciokrotnie, a dziesięciokrotnie, jeśli na raka stercza choruje trzech krewnych. Częstsze zachorowania obserwuje się wśród Afroamerykanów i mężczyzn pochodzenia skandynawskiego, w przeciwieństwie do rasy kaukaskiej i Azjatów.
Czynniki hormonalne
W większości przypadków komórki raka stercza są zależne od stymulacji hormonalnej – u eunuchów nie obserwuje się tego nowotworu.
Czynniki dietetyczne
Spożywanie pokarmów bogatych w tłuszcze nasycone zwiększa ryzyko wystąpienia tego nowotworu, natomiast zmiana przyzwyczajeń żywieniowych uwzględniająca owoce, warzywa, wyroby mączne, kasze i wina zmniejsza ryzyko wystąpienia raka prostaty. Wpływ diety obrazuje fakt, że częstość występowania raka stercza u Azjatów (u których ten nowotwór występuje rzadziej niż w innych populacjach) wzrasta, jeśli przeprowadzą się do Stanów Zjednoczonych, gdzie panują raczej złe przyzwyczajenia żywieniowe.
Czynniki chemiczne
Zaobserwowano częstsze występowanie raka stercza u mężczyzn pracujących w przemyśle gumowym, tekstylnym, przy produkcji nawozów sztucznych i przy narażeniu na kadm.
Rokowanie i powodzenie leczenia zależy w dużym stopniu od stopnia zaawansowania nowotworu, a więc od tego, na jakim etapie chory zgłosi się do lekarza. Powyżej opisane objawy mogą występować w przebiegu innych chorób, jednak w przypadku ich wystąpienia należy udać się do lekarza urologa, który zajmuje się chorobami układu moczowego i męskich narządów płciowych.
Liczne badania wykluczyły jakoby pewne czynniki zwiększały ryzyko rozwoju raka prostaty, a mianowicie brak wyraźnych związków pomiędzy rakiem stercza a:
- znaczną aktywnością seksualną,
- masturbacją,
- infekcjami prostaty,
- spożywaniem alkoholu,
- paleniem papierosów,
- łagodnym rozrostem prostaty.
Reklama
Rak prostaty - przerzuty
Rak stercza jest nowotworem złośliwym. Może naciekać otaczające tkanki - np.:
- pęcherzyki nasienne,
- szyję pęcherza moczowego,
- sterczową część cewki moczowej.
Może też przerzutować, najczęściej do:
- węzłów chłonnych miednicy,
- kości (szczególnie do kręgosłupa),
- płuc.
Jak każdy nowotwór złośliwy, rak prostaty stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.
Reklama
Objawy raka prostaty
We wczesnych stadiach choroby, kiedy guz nie wykracza poza prostatę, objawy mogą nie występować, ponieważ zmiana rośnie w zewnętrznej części prostaty, z dala od cewki moczowej. W miarę powiększania swojej objętości, guz powoduje objawy uciskowe podobne do tych w łagodnym rozroście gruczołu krokowego.
Mogą wystąpić następujące objawy:
- pilna potrzeba oddania moczu, szczególnie w nocy,
- utrudnione rozpoczęcie oddawania moczu,
- słaby lub przerywany strumień moczu,
- bolesne oddawanie moczu,
- ból w czasie wytrysku,
- krew w moczu lub w nasieniu.
W zaawansowanych przypadkach mogą występować spowodowane przerzutami bóle:
- dolnego odcinka kręgosłupa,
- żeber,
- kości udowych.
Może dojść do zmniejszenia apetytu, utraty masy ciała, nudności, osłabienia.
Kiedy udać się do lekarza?
W szczególności należy pilnie udać się do lekarza lub szpitalnego oddziału ratunkowego w przypadku wystąpienia któregoś z następujących objawów:
- zatrzymanie moczu - niemożność oddania moczu, któremu towarzyszy silny dyskomfort, ból w okolicy nadłonowej,
- infekcja dróg moczowych - pieczenie podczas oddawania moczu, naglące parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu, czasem z gorączką,
- objawy mogące świadczyć o zajęciu kręgosłupa - osłabienie kończyn dolnych, utrudnione chodzenie, problemy z kontrolowaniem oddawania moczu i stolca, osłabienie czucia, uczucie mrowienia, drętwienia w kończynach dolnych.
Niezależnie od tego czy występują objawy, wszyscy mężczyźni powyżej 50. roku życia powinni poddać się badaniu per rectum oraz mieć oznaczone stężenie PSA w surowicy, które są badaniami przesiewowymi w kierunku raka prostaty. Pod stałą kontrolą urologiczną powinni się znajdować mężczyźni obciążeni wywiadem rodzinnym w kierunku raka prostaty.
Badanie prostaty
Pierwsza wizyta u urologa niewiele wyjaśni - lekarz zapyta o:
- obecność i nasilenie dolegliwości ze strony układu moczowego (trudności, ból, pieczenie w czasie oddawania moczu, o wygląd moczu, obecność krwi w moczu),
- bieżące problemy zdrowotne.
Następnie przeprowadzi badanie pacjenta, w tym badanie per rectum, które pozwala wstępnie wykryć pewne nieprawidłowości w strukturze gruczołu krokowego. Jeśli rozmowa i badanie fizykalne wskażą na możliwość obecności raka prostaty, urolog zleci szereg badań mających wykluczyć bądź potwierdzić chorobę.
W czasie kolejnych konsultacji, dzięki zleconym i przeprowadzonym badaniom, lekarz będzie wiedział zdecydowanie więcej o stanie zdrowia pacjenta. Warto wtedy zadać kilka pytań, które wielu mężczyzn nurtują, jednak często zapominają o nich w gabinecie:
- Na ile pewna jest diagnoza?
- W jakim stadium zaawansowania jest moja choroba? Jak to wpływa na rokowanie?
- Czy coś wskazuje na obecność przerzutów?
- Jakie konsekwencje niesie ze sobą zaproponowana metoda leczenia?
- Czy w czasie leczenia będę musiał ograniczyć swoją codzienną aktywność?
- Jak długo zajmie leczenie?
- Jakie jest ryzyko nietrzymania moczu?
- Czy będę miał zaburzenia erekcji?
- Jakie będą długoterminowe skutki leczenia?
- Wiek - około 80% raków prostaty jest wykrywana u mężczyzn powyżej 65. roku życia, a tylko około 1% poniżej 50. roku życia.
- Występowanie raka prostaty u krewnych - rak stercza u krewnego I stopnia zwiększa ryzyko dwukrotnie, u dwóch - pięciokrotnie, u trzech - dziesięciokrotnie.
- Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce - częstość raka prostaty jest większa w krajach, gdzie w diecie większy udział mają pokarmy o wysokiej zawartości tłuszczów zwierzęcych, niż tam, gdzie podstawą diety są owoce i warzywa. Uważa się, że spożywanie tłuszczów zwierzęcych zwiększa produkcję testosteronu, który może mieć wpływ na początek choroby i pobudza komórki raka do wzrostu.
- Praca w przemyśle gumowym, tekstylnym i narażenie na kadm.
Dieta przy prostacie
Mężczyźni, którzy gruczoł krokowy jest przerośnięty, powinni w swoim codziennym życiu szczególnie dbać o to, co jedzą. Koniecznością w menu są produkty zawierające selen i cynk.
Jednym z najważniejszych pierwiastków dla mężczyzny jest właśnie cynk, który można znaleźć w:
- otrębach pszennych,
- pestkach dyni,
- żółtym serze,
- ziarnkach sezamu.
Selen zawierają ryby, produkty mleczne, owoce, warzywa i ziarna. Zaleca się także częste spożywanie owoców morza, przetworów pomidorowych, pieczywa pełnoziarnistego i roślin strączkowych. Unikać należy przede wszystkim czekolady, kawy, napojów z kofeiną i ostrych przypraw.
Sport przy prostacie
Jak w każdych innych dolegliwościach, również w problemach z prostatą, niezbędne jest prowadzenie aktywnego trybu życia. Siedzący tryb życia należy z powodzeniem zamieniać na aktywny wypoczynek. Zaleca się wykonywanie codziennie porannej gimnastyki, która powinna trwać przynajmniej 15 minut. Dobrą propozycją są także energiczne spacery, jazda na rowerze lub pływanie. Jeżeli do tego dodamy także częstsze przebywanie na świeżym powietrzu oraz przyjemność i radość z wykonywania ćwiczeń to efekty będą widoczne już po krótkim czasie.
Prostata to typowo męska choroba, której obawiają się niemal wszyscy dojrzali mężczyźni. Warto na co dzień dbać o swoje zdrowie i systematycznie wykonywać badania w celu jak najwcześniejszego wykrycia choroby.
Rak prostaty - zapobieganie
Unikanie w diecie produktów pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza bogatych w tłuszcz oraz uwzględnienie owoców i warzyw, takich jak:
- pomidory,
- kalafior,
- brokuły,
- kapusta,
obniża ryzyko wystąpienia raka stercza.
Rak prostaty - badania
W przypadku uzasadnionego podejrzenia raka stercza należy wykonać szereg badań potwierdzających lub wykluczających takie rozpoznanie.
Badanie per rectum - to mało komfortowa, ale bardzo przydatna metoda oceny struktury gruczołu krokowego. Ponieważ większość raków prostaty rozwija się w obwodowych (zewnętrznych) częściach stercza, mogą być wyczuwalne w czasie tego badania. Nie jest to jednak badanie, które pozwala na wykluczenie z całą pewnością raka prostaty, a wykrycie zmian wiąże się z wykonaniem kolejnych badań.
Oznaczenie stężenia swoistego antygenu stercza (PSA) - wszyscy mężczyźni powyżej 50. roku życia, (w szczególności ci, którzy mają dolegliwości ze strony układu moczowego) oraz mężczyźni w grupie zwiększonego ryzyka (rodzinne występowanie raka stercza, rasa czarna) powyżej 40. roku życia powinni co najmniej raz na rok mieć oznaczane stężenie PSA w surowicy (oraz badanie per rectum).
Jakkolwiek prawidłowe stężenie PSA nie wyklucza istnienia nowotworu, to jego systematyczny wzrost lub wartość powyżej 4 ng/ml jest wskazaniem do wykonania biopsji gruczołu krokowego (pobrania wycinków).
Przezodbytnicza biopsja gruczołu krokowego. Pobrania wycinków dokonuje urolog za pomocą specjalnej igły wprowadzanej do gruczołu krokowego pod kontrolą umieszczonej w odbytnicy głowicy USG o średnicy zbliżonej do średnicy palca. Lekarz obserwuje na ekranie obraz prostaty pacjenta i pobiera kilka (zwykle około 6) podłużnych wycinków, które zostaną przesłane do pracowni patomorfologicznej w celu oceny pod mikroskopem. Lekarz patomorfolog przebada przesłane próbki pod kątem obecności komórek rakowych.
Ważne, aby poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, zwłaszcza przeciwkrzepliwych i przeciwpłytkowych, tak aby przed badaniem wstrzymać ich przyjmowanie. Biopsja stercza jest badaniem inwazyjnym i obniżenie krzepliwości krwi może doprowadzić do niepożądanych krwawień. Biopsja gruczołu krokowego jest nieprzyjemnym zabiegiem, jednak ból nie jest duży i odczuwany jest jako ukłucie przy każdorazowym pobraniu próbki. Po badaniu przez kilka tygodni w moczu lub nasieniu może być obecna krew. Może też dojść do zakażenia, którego zwalczenie będzie wymagać antybiotykoterapii.
Lekarz może zlecić badania uzupełniające, które pozwalają na określenie stopnia zaawansowania raka oraz wykrycie ewentualnych przerzutów. Konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej, a także scyntygrafii kości. Określenie jak rozległy jest proces nowotworowy (jak bardzo rak się rozrósł, jakie tkanki zaatakował) oraz lokalizacja przerzutów są istotne w planowaniu leczenia.
Co prawda badania przesiewowe pozwalają na coraz wcześniejsze wykrycie raka stercza, jednak nie ograniczają śmiertelności. Zaledwie u 16% mężczyzn po 40. roku życia, u których wykryto raka prostaty na podstawie biopsji rozwiną się objawy tego nowotworu. Zaledwie 3% mężczyzn umrze z powodu tego nowotworu.
Oznacza to, że gdyby wszystkich, u których wykryto nowotwór na podstawie biopsji leczyć chirurgicznie, ogromna liczba mężczyzn byłaby leczona niepotrzebnie. Dlatego często podejmowana jest decyzja o tak zwanej bacznej obserwacji, czyli opóźnienie rozpoczęcia leczenia do chwili, kiedy jest to bezwzględnie potrzebne. Dzięki temu wielu mężczyzn unika radykalnego zabiegu chirurgicznego i jego następstw. Baczna obserwacja jest często proponowana starszym mężczyznom lub takim, u których występują inne poważne choroby.
Leczenie raka prostaty
W zależności od stopnia zaawansowania raka prostaty leczenie może polegać na wycięciu prostaty (prostatektomia) i ewentualnie radioterapii, hormonoterapii lub chemoterapii.
Radykalna prostatektomia
To zabieg polegający na wycięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi. Ponieważ wraz z prostatą usuwa się przebiegającą przez nią cześć cewki moczowej, urolog dokonuje zespolenia szyi pęcherza moczowego z dalszym odcinkiem cewki. Zabieg najczęściej wykonuje się z dostępu załonowego (nacięcie w podbrzuszu) metodą klasyczną lub laparoskopową. Rzadko zabieg wykonywany jest z dostępu kroczowego. Operacja w znieczuleniu ogólnym trwa 1-3 godziny. Chory może wrócić do domu po kilku dniach od zabiegu. Przez kilkanaście dni po operacji konieczny jest cewnik w pęcherzu moczowym. Rekonwalescencja trwa kilka tygodni. Do powikłań radykalnej prostatektomii należy nietrzymanie moczu (obecnie rzadko) oraz bardzo często zaburzenia erekcji, które mogą jednak ustąpić. Ta metoda leczenia daje duże szanse pełnego wyleczenia, zwłaszcza u mężczyzn, u których nowotwór nie przekraczał torebki gruczołu krokowego, a stężenie PSA było niskie.
Po prostatektomii konieczne jest okresowe kontrolowanie stężenia PSA w celu ewentualnego wykrycia pozostałości tkanki nowotworowej lub wznowy nowotworu.
Radioterapia z pól zewnętrznych
Jest metodą leczenia raka prostaty u chorych, którzy są obciążeni innymi poważnymi schorzeniami lub niezgadzających się na zabieg prostatektomii radykalnej (np. z obawy przed nietrzymaniem moczu lub utratą funkcji płciowych). Napromienianie może być stosowane u mężczyzn, u których rak ograniczony jest do prostaty. Do skutków ubocznych radioterapii należy krwiomocz, częstomocz, zaburzenia wzwodu (rzadziej niż po prostatektomii), które mają tendencję do ustępowania, czy popromienne zapalenie błony śluzowej odbytnicy. Chorzy mogą uskarżać się na biegunki, bóle brzucha. Mogą również wystąpić przejściowe zakażenia układu moczowego. Leczenie trwa kilka tygodni i może skutkować odczuciem znużenia, zmęczenia. Pobyt w szpitalu nie jest konieczny - chory może przychodzić na zabiegi.
Brachyterapia
Jeśli guz występuje tylko w gruczole krokowym, można go leczyć wprowadzając do gruczołu krokowego płytki lub ziarna zawierające jod promieniotwórczy (125I). Komórki nowotworowe ulegają uszkodzeniu pod wpływem promieniowania. Promieniotwórczy jod ulega stopniowemu rozpadowi. Zastosowanie brachyterapii jest ograniczone u pacjentów, którzy przeszli operację przezcewkowego wycięcia prostaty, lub u tych którzy wcześniej mieli zaburzenia w oddawaniu moczu. U tych mężczyzn ryzyko efektów ubocznych jest znacznie większe. Dotyczy to również pacjentów z prostatą o dużej objętości. Możliwe jest jednak poddanie pacjentów hormonoterapii przed brachyterapią, aby zmniejszyć rozmiary prostaty.
Po zabiegu w wyniku obrzęku prostaty może dojść do zatrzymania moczu, dlatego konieczne może być kilkudniowe utrzymywanie cewnika w pęcherzu. Brachyterapia jest nową i nie stosowaną powszechnie metodą, jednak jej popularność wzrasta.
Krioterapia
Metoda polega na mrożeniu guza za pomocą ciekłego azotu wprowadzonego do gruczołu krokowego przez kilka (zwykle 5) sond i wywoływaniu w ten sposób śmierci komórek nowotworowych. Krioterapia nie jest zalecana u chorych ze znacznie powiększoną prostatą. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym. Urolog obserwuje gruczoł krokowy na ekranie ultrasonografu dzięki wprowadzonej do odbytnicy sondzie USG. W tym czasie przez nakłucie nadłonowe do pęcherza wprowadzana jest ciepła sól fizjologiczna, która przepływa przez cewkę moczową i chroni przed zbytnim ochłodzeniem.
Zaletami krioterapii w porównaniu z prostatektomią radykalną są: krótszy pobyt w szpitalu, mniejszy ból pooperacyjny, mała inwazyjność. Do powikłań należą urazy cewki moczowej, nietrzymanie moczu oraz trwałe zaburzenia wzwodu. Niewiele jeszcze wiadomo o odległych następstwach krioterapii ze względu na małe rozpowszechnienie tej metody.
Leczenie hormonalne raka prostaty
Testosteron jest męskim hormonem płciowym, który wpływa na rozwój raka prostaty. Jest produkowany głównie przez jądra. Leczenie hormonalne polega na zmniejszeniu stężenia testosteronu. Głównymi rodzajami hormonoterapii są obustronna kastracja (wycięcie obydwu jąder) oraz kastracja farmakologiczna (podawanie estrogenów, antyandrogenów i analogów LH-RH).
Hormonoterapia jest standardową metodą leczenia chorych z nowotworem o dużym stopniu zaawansowania, u których doszło do zajęcia węzłów chłonnych oraz przerzutów. Za pomocą hormonoterapii nie można wyleczyć raka prostaty, można jednak spowolnić jego rozwój oraz zmniejszyć masę guza i wielkość przerzutów. Leczenie hormonalne zmniejsza libido, powoduje zaburzenia wzwodu, zmiany owłosienia ciała, ginekomastię, uderzenia gorąca, osteoporozę, zaburzenia lipidowe oraz depresję.
Obustronne chirurgiczne usunięcie jąder powoduje osiągnięcie tzw. kastracyjnego stężenia testosteronu, co powoduje zmniejszenie gruczołu krokowego. Pozytywna reakcja organizmu na to leczenie jest obserwowana w 80% przypadków i utrzymuje się przez około 30 miesięcy.
Analogi LH-RH to leki, które działają na receptory dla hormonu uwalniającego hormon luteinizujący w przysadce. Powoduje to zahamowanie wydzielania przez przysadkę hormonów gonadotropowych i w efekcie zmniejszenie stężenia testosteronu. Leki te są dobrze tolerowane i mało toksyczne, jednak wywołują opisane powyżej typowe dla tego rodzaju leczenia hormonalnego objawy uboczne.
Antyandrogeny to leki znoszące działanie testosteronu. Badania wskazują, że hamują wzrost guza równie skutecznie co kastracja, zarówno chirurgiczna jak i farmakologiczna. Pozwalają na zachowanie potencji.
Leczenie hormonalne pozwala na zahamowanie wzrostu guza i guzów przerzutowych tylko na pewien czas, po którym dochodzi do tak zwanego uniezależnienia się komórek rakowych od androgenów - dochodzi do ponownego wzrostu nowotworu. Leczenie hormonalne jest więc leczeniem paliatywnym.
Rak prostaty - problemy z erekcją oraz nietrzymanie moczu
Jakość życia mężczyzn z rakiem prostaty zależy od:
- postępu choroby,
- rozległości,
- jakości leczenia.
Skutki niepożądane większości metod terapii, których często obawiają się mężczyźni, to zaburzenia erekcji oraz nietrzymanie moczu. Nie zawsze można ich uniknąć, jednak są metody na ich leczenie.
Istnieje wiele metod leczenia zaburzeń erekcji, między innymi:
- stosowanie doustnych leków,
- wstrzyknięć do ciał jamistych prącia,
- pompek próżniowych,
- wszczepianie specjalnych protez.
Nietrzymanie moczu można leczyć przez implantowanie w przestrzeni okołocewkowej materiałów uszczelniających cewkę moczową, takich jak teflon lub kolagen. W przypadkach całkowitego nietrzymania moczu możliwa jest również implantacja sztucznego zwieracza.
Szczegóły należy omówić z lekarzem i dokładnie przedyskutować zarówno wskazania i możliwości leczenia tego typu powikłań, a także oczekiwany efekt.
Rak prostaty - kiedy nie rozpoczynać leczenia?
W niektórych sytuacjach korzystne jest niepodejmowanie leczenia raka prostaty, a jedynie rozpoczęcie tak zwanej bacznej obserwacji. Często jest to wyjście polecane starszym mężczyznom lub obciążonym wielu chorobami. Metoda jest też jednak uzasadniona w niektórych przypadkach raka u młodszych i zdrowych mężczyzn - często guz, mimo, że obecny, nie powoduje żadnych objawów i nie wpływa na jakość życia i codzienną aktywność. Okresowe wizyty u urologa i konieczne badania to jedyna uciążliwość.
Rak prostaty - regeneracja po zabiegu
Jeśli mężczyzna był leczony przez wykonanie radykalnego wycięcia stercza, konieczna będzie kilkutygodniowa rekonwalescencja. W pierwszych dniach po zabiegu należy ograniczyć codzienną aktywność. Szczególnej uwagi będzie wymagać rana - należy utrzymywać ją w czystości i suchą, przez pierwszy tydzień nie powinno się brać prysznica, a raczej przemywać ranę środkami antyseptycznymi podczas zmiany opatrunku. Rana może mieć sinawe, fioletowe zabarwienie, które powinno ustąpić po kilku dniach. Odczuwane może być mrowienie czy swędzenie w okolicy rany i jest to normalne. Jeśli po zabiegu utrzymuje się ból, przy wypisie należy poprosić lekarza o przepisanie leków przeciwbólowych. Przez kilka pierwszych dni nie należy zażywać aspiryny. Prowadzenie samochodu jest możliwe zwykle po kilkunastu dniach.
Powrót do codziennej aktywności, jak:
- praca,
- ćwiczenia fizyczne,
- aktywność seksualna
należy skonsultować z lekarzem.
Należy skontaktować się z lekarzem, jeśli pojawią się problemy z oddawaniem moczu, ból nie będzie się zmniejszał pomimo stosowania środków przeciwbólowych oraz, co istotne, jeśli pojawi się gorączka przekraczająca 38°C.
Rak prostaty - nie zwlekaj z wizytą u specjalisty
Mężczyzna chory na raka prostaty musi podjąć szereg trudnych decyzji. Najważniejszą z nich jest jednak ta dotycząca wizyty u lekarza.
Czy powinieneś udać się do lekarza?
Jeśli odczuwasz trudność w zapoczątkowaniu oddawania moczu, strumień jest słaby lub przerywany, odczuwasz ból lub w moczu albo nasieniu dostrzegłeś krew - musisz udać się do lekarza.
Jeśli któryś z Twoich krewnych, zwłaszcza bliskich, choruje lub chorował z powodu raka prostaty, powinieneś udać się do lekarza.
Jeżeli masz 50 lub więcej lat, powinieneś udać się do lekarza w celu wykonania badań przesiewowych (stężenie PSA i badanie per rectum).
Nawet jeśli badania nie nasuną podejrzenia raka prostaty, nie należy w przyszłości lekceważyć podanych wyżej objawów. Po 50. roku życia lub jeśli wywiad rodzinny jest obciążający, przynajmniej raz w roku należy wykonywać badania kontrolne.
Jeśli kolejne badania potwierdzą obecność raka prostaty, wspólnie z lekarzem należy dokonać wyboru metody leczenia.
Jeśli rak jest we wczesnym stadium, jest kilka możliwości:
- Radykalna prostatektomia - często proponowana przez lekarzy ze względu na dużą szansę całkowitego wyleczenia. Wady to spora inwazyjność zabiegu i stosunkowo duże ryzyko działań niepożądanych - zaburzeń erekcji i nietrzymania moczu. Niektórzy chirurdzy operują przy użyciu techniki oszczędzającej pęczki nerwowe, co zmniejsza ryzyko efektów ubocznych, ale ich nie wyklucza. Ta metoda może być odpowiednia dla młodych mężczyzn, którzy są poza tym zdrowi - radykalny zabieg daje duże szanse na całkowite wyleczenie.
- Radioterapia - komórki rakowe zabijane są przez generowane zewnętrznie promienie Rentgena (konieczne jest przychodzenie do szpitala przez kilka tygodni) lub przez cząstki emitowane z wszczepianego w okolicę guza implantu (metoda droga i mało dostępna). Ma również działania niepożądane - zapalenie pęcherza, zapalenie jelit, odbytnicy, biegunki, nietrzymanie moczu, zaburzenia erekcji. Nie ma badań porównujących skuteczność prostatektomii i radioterapii.
- Baczna obserwacja - właściwie nie jest metodą leczenia, polega na obserwowaniu choroby i wkroczeniu z leczeniem, kiedy jest niezbędne. Tę opcję powinni rozważyć starsi mężczyźni z niezaawansowanym rakiem i mało nasilonymi objawami oraz panowie obciążeni innymi chorobami, których przebieg może się zaostrzyć w wyniku leczenia chirurgicznego lub radioterapii.
- Hormonoterapia - stosowana głównie w leczeniu starszych mężczyzn, u których spodziewany czas dalszego życia nie przekracza 10 lat (zaawansowany wiek i poważne choroby towarzyszące). Mężczyźni należący do tej grupy często nie odnoszą korzyści z leczenia chirurgicznego lub radioterapii - obciążenie z nimi związane może być bardzo duże i w efekcie pogorszyć stan zdrowia.
Jeśli rak jest zaawansowany, pełne wyzdrowienie często jest niemożliwe, choroba daje się jednak dość dobrze kontrolować i chorzy często mogą prowadzić normalne życie. W takich przypadkach raka leczy się łącząc różne metody, a ich wybór opiera się na rozważeniu korzyści i ewentualnych strat - agresywne leczenie może być nieodpowiednie dla starszych i schorowanych pacjentów. Dobre efekty, hamujące wzrost guza daje połączenie radio- i hormonoterapii. Metody chirurgiczne, jakkolwiek nie pozwalają na usunięcie wszystkich komórek rakowych (guz wykracza poza prostatę, mogą być obecne przerzuty), to dają możliwość usunięcia zajętych węzłów chłonnych oraz na złagodzenie dolegliwości (zatrzymanie moczu, ból w czasie mikcji).
Hormonoterapia może być prowadzona na różne sposoby - może polegać na kastracji chirurgicznej (usunięcie jąder), kastracji farmakologicznej (leki hamujące produkcję testosteronu) oraz na podawaniu antyandrogenów. Każda z metod hormonoterapii powoduje szereg skutków ubocznych jak zmniejszenie libido, zaburzenia wzwodu, zmiany owłosienia ciała, ginekomastia, uderzenia gorąca, osteoporoza, zaburzenia lipidowe czy depresja. Leczenie antyandrogenami czasami pozwala na zachowanie potencji.
W wyborze metody leczenia należy kierować się przede wszystkim oczekiwanymi skutkami terapii, oceną działań niepożądanych i wskazówkami lekarza. Należy pamiętać, że niektóre metody leczenia są mało i trudno dostępne.
