Rak szyjki macicy - objawy i leczenie. Lista badań

Czym jest rak szyjki macicy?

Macica to nieduży, owalny narząd rozrodczy zlokalizowany centralnie pomiędzy jajnikami w obrębie miednicy u kobiet. Jest zbudowana z mięśni, które od wewnątrz są wyścielone błoną śluzową (tzw. endometrium). Macica składa się z trzech części:

• trzonu,

• cieśni,

• szyjki (która uchodzi do górnej części pochwy).

Rak szyjki macicy to złośliwy nowotwór rozwijający się z nabłonka pokrywającego szyjkę macicy. W Polsce jest drugim co do częstości występowania złośliwym nowotworem narządów płciowych u kobiet.

Co roku na raka szyjki macicy zapada 2,5 tysięcy polskich kobiet, śmiertelność wynosi ok. 60%. Każdego roku w Polsce na ten nowotwór umiera ok. 1,5 tys. kobiet, głównie dlatego, że chorobę wykryto zbyt późno.

Pandemia koronawirusa w 2020 i 2021 roku spowodowała, że tylko 14 proc. kobiet zgłosiło się na cytologię w ramach badań przesiewowych, które wykrywają raka. Dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań. 

Reklama

Budowa szyjki macicy - nabłonki

Szyjka macicy jest pokryta błoną śluzową, którą budują dwa rodzaje nabłonka. Pierwszym z nich jest nabłonek wielowarstwowy płaski – taki sam, jaki znajduje się na ścianach pochwy czy we wnętrzu jamy ustnej.

Drugi to nabłonek gruczołowy – jego budowa jest podobna do nabłonka wyścielającego jamę macicy (endometrium). Tarcza szyjki macicy w większości jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, kanał szyjki macicy zaś w większości wyściela nabłonek gruczołowy.

Granica pomiędzy wspomnianymi typami nabłonka nosi nazwę strefy T (transformacji). W strefie tej dochodzi do ciągłej „walki” pomiędzy nabłonkiem wielowarstwowym płaskim a nabłonkiem gruczołowym – jeden przerasta drugi i na odwrót. To właśnie w strefie T najczęściej zaczyna rozwijać się zmiana nowotworowa.

Lokalizacja strefy T zmienia się wraz z wiekiem kobiety. W okresie przed dojrzewaniem znajduje się ona na granicy ujścia kanału szyjki macicy i tarczy szyjki macicy.

Później przesuwa się na tarczę, a u kobiet starszych cofa się do kanału szyjki macicy. Ma to istotne znaczenie podczas pobierania cytologii i wyboru sposobu leczenia w razie rozpoznania nowotworu.

Reklama

Jak powstaje rak szyjki macicy?

Każda komórka ludzkiego organizmu ma swój cykl życiowy. Informacje o nim zakodowane są w DNA znajdującym się w jądrze komórki. Komórka powstaje, następnie rośnie, dzieli się, starzeje i w końcu umiera. Zaprogramowana śmierć komórki nosi nazwę apoptozy.

Nowotwór złośliwy to nic innego jak zbiór uszkodzonych komórek, które „zapomniały”, że nadszedł czas ich śmierci. Komórki te nie są w stanie ulec apoptozie – stają się nieśmiertelne i zaczynają się mnożyć bez końca.

Zmiana zdrowej komórki w komórkę nowotworową nosi nazwę transformacji nowotworowej. Komórka może przejść transformację nowotworową pod wpływem czynnika uszkadzającego jej DNA. Może nim być infekcja wirusem, promieniowanie, substancje chemiczne. Czasami transformacja nowotworowa zachodzi samoistnie.

Aby w szyjce macicy rozwinął się nowotwór, musi dojść do uszkodzenia DNA komórek budujących nabłonek (dzieje się tak za sprawą zakażenia wirusem HPV). Uszkodzone komórki przechodzą szereg przemian, których końcowym efektem jest złośliwy nowotwór – rak szyjki macicy.

Wspomniane przemiany są rozciągnięte w czasie. Wczesne ich wykrycie i wdrożenie odpowiedniego leczenia nie dopuszcza do rozwoju raka i w wielu przypadkach ratuje życie.

Rak szyjki macicy jest chorobą podstępną – objawy pojawiają się dopiero, gdy choroba jest już zaawansowana. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i regularne wizyty u ginekologa połączone z pobieraniem cytologii.

Reklama

Przyczyny raka szyjki macicy

Obecnie uznaje się, że główną (niektórzy badacze twierdzą że jedyną) przyczyną rozwoju raka szyjki macicy jest zakażenie onkogennym typem wirusa HPV. Zakażenie polega na wniknięciu wirusa do wnętrza komórki nabłonka.

Układ immunologiczny (odpornościowy) części kobiet radzi sobie z zakażeniem wirusem i usuwa go z organizmu. Jednak u niektórych kobiet zakażenie wirusem przechodzi w fazę utajoną. Wirus łączy się wówczas na stałe z komórką nabłonka, a ta powoli zaczyna się zmieniać (ulegać transformacji nowotworowej).

Powoduje to powstanie tzw. dysplazji szyjki macicy, która jest stanem przedrakowym. Dysplazja po kilku latach przekształca się w raka – obecnie uważa się, że rak rozwinie się na jej podłożu po upływie około 3–10 lat.

Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy jest przewlekłe zakażenie onkogennymi typami wirusa HPV (zwłaszcza HPV 16 i 18). Ponadto udowodniono, że wyższe ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy mają kobiety, które:

• wcześnie rozpoczęły współżycie płciowe,

• posiadały dużo partnerów płciowych,

• mają niski status socjoekonomiczny,

• były wielokrotnie w ciąży i rodziły (zwłaszcza w młodym wieku),

• palą papierosy,

• przechodziły częste i nieleczone stany zapalne pochwy wywołane przez Chlamydia trachomatis (wywołującego chlamydiozę), Neisseria gonorrhoea (wywołującą rzeżączkę), HSV-2 (wywołującego opryszczkę narządów płciowych),

• stosują dietę ubogą w antyoksydanty (mała ilość witaminy A i C),

• wiele lat stosują hormonalne środki antykoncepcyjne.

Obecnie przyjmuje się, że przeszło 70% przypadków raka szyjki macicy związanych jest z wcześniejszą infekcją jednym z onkogennych typów wirusa HPV.

HPV (human papilloma virus – wirus brodawczaka ludzkiego) to nazwa rodziny wirusów (jak do tej pory odkryto ponad 100 typów), które zakażają skórę i błony śluzowe człowieka.

Zakażenie niektórymi typami wirusa jest bezobjawowe, inne powodują powstanie kłykcin kończystych na narządach płciowych i brodawek na skórze, jeszcze inne powodują rozwój raka.

Typy wirusa HPV, które prowadzą do powstawania raka nazwano onkogennymi („tworzącymi nowotwór”). Onkogennymi typami HPV są: 16, 18, 31, 45 i wiele innych. Najważniejszymi z nich, odpowiadającymi za niemal 70% wszystkich przypadków raka szyjki macicy są HPV typ 16 i 18.

Reklama

Objawy raka szyjki macicy - jakie są?

Do objawów raka szyjki macicy należą:

• plamienie między miesiączkami,

• krwawienie kontaktowe,

• ból podczas stosunku seksualnego,

• upławy.

Objawami zaawansowanego raka szyjki macicy (związanymi z obecnością przerzutów) są:

• brak apetytu,

• spadek masy ciała,

• bóle miednicy, pleców, nóg,

• obrzęki,

• krwawienie z dróg rodnych, w skrajnych przypadkach wyciek moczu i stolca z pochwy (na skutek powstania przetok (połączeń) między pochwą a odbytnicą i pęcherzem moczowym).

Wystąpienie któregokolwiek z powyższych objawów jest wskazaniem do pilnej wizyty u ginekologa!

Reklama

Diagnostyka i badania przy nowotworze szyjki macicy

Według zaleceń lekarskich, każda kobieta powinna regularnie odbywać kontrolne wizyty u ginekologa, podczas których zostanie pobrana cytologia. Badanie to polega na pobraniu komórek z tarczy i kanału szyjki macicy przy pomocy specjalnej szczoteczki.

Pierwsze badanie cytologiczne należy wykonać maksymalnie 3 lata od rozpoczęcia współżycia lub po ukończeniu 21 roku życia. Po przekroczeniu 30 roku życia, jeżeli 3 ostatnie wyniki badania cytologicznego są prawidłowe, kobieta może być badana co 2-3 lata.

Wizyta u lekarza ginekologa powinna mieć następujący przebieg:

Lekarz zbiera wywiad, tzn. zapyta o dotychczasowy stan zdrowia pacjentki, przebyte przez nią choroby, hospitalizacje, zabiegi operacyjne. Powinien również zapytać o ogólne samopoczucie, występowanie problemów ze snem, apetytem, wypróżnianiem się.

Padną również pytania o uczulenia (w tym także na leki) i o stosowane używki (papierosy, alkohol, substancje psychoaktywne, czyli np. narkotyki). Lekarz zapyta również o choroby, które występowały w najbliższej rodzinie (u rodziców, dziadków, rodzeństwa). W wywiadzie pojawią się również pytania dotyczące objawów obecnej choroby, a także o czas ich trwania, stopień nasilenia.

Lekarz ginekolog dodatkowo skupi się na wywiadzie ginekologicznym, w którym spyta o: wiek, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka, regularność i długość cykli miesięcznych, obfitość i czas trwania krwawienia miesięcznego, występowanie krwawień i plamień między miesiączkami, obecność skrzepów w krwi miesiączkowej, zespół napięcia przedmiesiączkowego i datę pojawienia się ostatniej miesiączki.

Dodatkowo zapyta o przebyte ciąże (w tym także te zakończone poronieniem), ich czas trwania, sposób rozwiązania (naturalny, cięcie cesarskie), występujące powikłania. Padną również pytania dotyczące przebytych zabiegów ginekologicznych, aktywności seksualnej i chorób przenoszonych drogą płciową.

Badanie ogólne

Następnie lekarz powinien przystąpić do tzw. badania ogólnego. Jego wygląd różni się istotnie w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia danego pacjenta. Lekarz zwraca szczególną uwagę na części ciała i narządy, których wygląd bądź funkcja ulegają zmianie pod wpływem danej choroby.

Do niezbędnego minimum badania należy: dokładne obejrzenie ciała pacjenta, zbadanie dotykiem głowy, szyi, brzucha, pachwin i kończyn.

Badanie piersi

Kolejnym etapem badania powinno być badanie gruczołów sutkowych (piersi). Polega ono na oglądnięciu i badaniu dotykiem piersi i ich okolic w różnych pozycjach ciała przyjmowanych przez pacjentkę. Podczas badania lekarz poszukuje zaczerwienienia, zsinienia, owrzodzeń czy innych uszkodzeń skóry pokrywającej piersi.

Następnie poszukuje guzków, zgrubień lub stwardnień wewnątrz gruczołu piersiowego, mogących świadczyć o toczącym się tam procesie nowotworowym. Badanie dotykiem pachy umożliwia wykluczenie powiększenia węzłów chłonnych (które następuje m.in. w przypadku zapalenia piersi lub rozwoju w nich zmian nowotworowych).

Lekarz uciśnie też brodawki sutkowe – sprawdzi w ten sposób, czy nie pojawia się wyciek, który (poza okresem ciąży i laktacji) świadczyć może o schorzeniu rozwijającym się w gruczołach piersiowych (np. zapalenie, zmiany nowotworowe).

Badanie u ginekologa

Następnie lekarz przystępuje do badania ginekologicznego. Przeprowadza się je na fotelu ginekologicznym – kobieta znajduje się w pozycji leżącej z podpartymi i rozchylonymi nogami. Pacjentka przed badaniem powinna oddać mocz, a także – w miarę możliwości, wypróżnić się.

Lekarz kolejno: obejrzy narządy płciowe zewnętrzne, zbada ściany pochwy i szyjkę macicy z pomocą wziernika (niewielkiego plastikowego urządzenia służącego do rozchylenia warg sromowych i ścian pochwy), pobierze cytologię, a także przeprowadzi badanie narządów płciowych wewnętrznych (pochwy, macicy, jajników).

Dokona tego za pomocą dwóch rąk – dwa palce jednej ręki wprowadzi do pochwy, drugą ręką natomiast będzie badał brzuch (u dziewic palec jednej ręki wprowadzany jest do odbytnicy zamiast do pochwy).

Badanie USG

Końcowym elementem badania powinno być badanie ultrasonograficzne (USG). Badanie to odbywa się za pomocą sondy, którą wprowadza się przez pochwowo lub przez odbytniczo – umożliwia ona pokazanie na ekranie aparatu wyglądu niektórych narządów wewnętrznych.

Diagnostyka raka szyjki macicy jest wieloetapowa.

Cytologia

Pierwszym i najważniejszym badaniem diagnostycznym, które wykrywa nie tylko zaawansowaną postać raka, ale i stany go poprzedzające jest badanie cytologiczne. Wykonuje się je podczas wizyty u ginekologa. Na badanie należy zgłosić się najwcześniej 2 dni po ZAKOŃCZENIU miesiączki. Do badania należy przygotować się w następujący sposób:

• 48 godzin przed pobraniem cytologii nie należy używać żadnych leków dopochwowych, ani wykonywać irygacji,

• 24 godziny przed pobraniem cytologii należy zrezygnować ze współżycia płciowego.

Ginekolog pobiera materiał do badania cytologicznego w trakcie badania ginekologicznego. Kobieta leży na fotelu ginekologicznym w pozycji litotomijnej z rozchylonymi i odwiedzionymi nogami, lekarz wprowadza do jej pochwy wziernik uwidaczniając szyjkę macicy.

Następnie za pomocą specjalnej szczoteczki (lub z pomocą szczoteczki i drewnianej szpatułki) pobiera komórki nabłonka z tarczy i kanału szyjki macicy. Pobrane komórki są następnie rozsmarowywane na szkiełku i utrwalone z pomocą specjalnego aerozolu. Tak przygotowane szkiełka są przekazywane do badań mikroskopowych. 

W ostatnich latach na popularności zyskała tzw. cytologia na podłożu płynnym – polega ona na tym, że szczoteczkę po pobraniu cytologii zanurza się w specjalnym płynie. Następnie komórki pobrane z szyjki są izolowane w laboratorium i oglądane pod mikroskopem. Cytologia na podłożu płynnym jest badaniem dokładniejszym w porównaniu z tradycyjną cytologią, gdyż pozwala na uzyskanie większej liczby komórek.

Po kilku-kilkunastu dniach badana kobieta otrzymuje wynik cytologii.

Z pomocą badania cytologicznego można postawić jedynie rozpoznanie dysplazji wewnątrzkomórkowej – tzn. można zdiagnozować jedynie stan przedrakowy. Obecność nieprawidłowych komórek zobowiązuje do pogłębienia diagnostyki.

W ciągu minionych lat wielokrotnie zmieniał się sposób opisu wyników badania cytologicznego. Dawna klasyfikacja Papanicolaou straciła już na aktualności, wciąż jest jednak stosowana dla wygody pacjentek, aby przybliżyć im wynik badania wg obecnie obowiązującego tzw. systemu Bethesda (TBS).

Stara klasyfikacja Papanicolaou posiada 5 grup:

• Stopień I - prawidłowe komórki szyjki macicy;

• Stopień II - obok prawidłowych komórek nabłonka szyjki obecne są komórki zapalne;

• Stopień III - widoczne nieprawidłowe komórki z cechami dysplazji;

• Stopień IV i V - obecne komórki nowotworowe.

Stopień III, IV i V oznaczają nieprawidłowy wynik badania oraz konieczność dalszej diagnostyki.

Obecnie w Polsce powszechnie stosowanym systemem opisu badania cytologicznego jest system Bethesda:

• określa czy pobrany materiał nadaje się do oceny;

• określa czy obraz pobranych komórek jest prawidłowy, czy nie;

• dokładnie opisuje zaobserwowane zmiany za pomocą systemu skrótów.

Skróty używane w systemie Bethesda i ich znaczenie:

• ASCUS – nieprawidłowe komórki nabłonka płaskiego trudne do jednoznacznej interpretacji,

• AGC (dawniej AGUS) – nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego trudne do jednoznacznej interpretacji,

• LGSIL – zmiany śródnabłonkowe małego stopnia,

• HGSIL – zmiany śródnabłonkowe dużego stopnia.

Po rozpoznaniu zmian typu ASCUS, AGC, LGSIL należy powtórzyć badanie cytologiczne po 6 miesiącach. Jeżeli w kolejnym badaniu wynik będzie taki sam, należy poszerzyć diagnostykę o badanie kolposkopowe i pobranie wycinka (fragmentu tkanki) z szyjki macicy. Po rozpoznaniu zmiany typu HGSIL należy niezwłocznie poszerzyć diagnostykę o pobranie wycinka z szyjki macicy.

Kolposkopia

W razie stwierdzenia nieprawidłowości w badaniu cytologicznym, kolejnym etapem diagnostyki jest pobranie wycinka (fragmentu tkanki) z obszaru szyjki, w którym podejrzewamy wystąpienie zmiany nowotworowej. Wycinek (lub biopsję) pobiera się zazwyczaj pod kontrolą kolposkopu – urządzenia optycznego umożliwiającego oglądanie szyjki macicy i wnętrza pochwy pod dużym powiększeniem.

Badanie przy użyciu kolposkopu przypomina badanie ginekologiczne. Kobieta leży na fotelu ginekologicznym, lekarz wprowadza do jej pochwy wziernik, uwidaczniając szyjkę macicy. Następnie ogląda pochwę i szyjkę macicy, po czym pod kontrolą wzroku pobiera wycinek z podejrzanego obszaru szyjki macicy, który jest przesyłany do badania histo-patologicznego (tzw. „hist-pat”). Przygotowanie do badania kolposkopowego jest analogiczne jak w przypadku badania cytologicznego, tj.:

• na badanie należy zgłosić się najwcześniej 2 dni po ZAKOŃCZENIU miesiączki;

• 48 godzin przed badaniem nie należy używać żadnych leków dopochwowych, ani wykonywać irygacji;

• 24 - 48 godzin przed badaniem należy zrezygnować ze współżycia płciowego.

Konizacja

Konizacja jest metodą diagnostyczno – terapeutyczną, co oznacza, iż jest stosowana zarówno w diagnostyce, jak i leczeniu stanów dysplastycznych lub wczesnych stadiów raka szyjki macicy. Polega na wycięciu niewielkiego fragmentu szyjki macicy o kształcie stożka.

Pobrany w ten sposób materiał można przesłać do badania histo-patologicznego. Badanie histo-patologiczne może potwierdzić lub wykluczyć istnienie procesu nowotworowego.

W razie potwierdzenia istnienia procesu nowotworowego w pobranym wycinku, oglądający wycinek lekarz sprawdza, czy proces nowotworowy został usunięty w całości (czy brzegi wycinka są wolne od komórek nowotworowych). Jeżeli tak się stało, to pacjentkę uznaje się za wyleczoną.

Jeżeli natomiast lekarz widzi, iż zmiana nowotworowa nie została usunięta w całości (brzegi wycinka są zajęte przez nowotwór), konieczne będzie dalsze leczenie (najczęściej będzie ono polegało na „docięciu” zmiany tj. wykonaniu jeszcze jednej konizacji).

Dopiero wynik badania histo-patologicznego umożliwia postawienie rozpoznania zmian przedinwazyjnych lub raka inwazyjnego szyjki macicy.

Reklama

Jak szybko rozwija się rak szyjki macicy?

Rozwój raka szyjki macicy wygląda zazwyczaj następująco:

• Stan przedrakowy – rozpoznajemy go, gdy w komórkach nabłonka szyjki macicy pojawiają się atypowe zmiany. Wykrycie i leczenie stanu przedrakowego zapobiega rozwojowi raka i prowadzi do całkowitego wyleczenia. Wyróżniamy tutaj dysplazję małego stopnia, tzw. LSIL i te zmiany mają szansę się cofnąć, oraz dysplazję dużego stopnia, tzw. HSIL, które w większości przypadków ewoluują do raka inwazyjnego.
   

• Rak przedinwazyjny, tzw. carcinoma in situ – rozpoznajemy go, gdy komórki nabłonka szyjki macicy przekształcą się w komórki nowotworowe. Rak ten nie sięga jeszcze poza nabłonek szyjki macicy (nie przekracza błony podstawnej), dlatego rozpoznanie i leczenie raka w tym stadium również kończy się pełnym wyleczeniem.
   

• Rak inwazyjny – to ostania, najbardziej zaawansowana forma raka szyjki macicy. Komórki nowotworowe występują już nie tylko w nabłonku szyjki macicy, ale naciekają jej podścielisko oraz dają przerzuty do narządów sąsiednich. Proces ten nosi nazwę naciekania.
  
  Rak szyjki macicy początkowo szerzy się przez ciągłość i nacieka pochwę, trzon macicy, pęcherz moczowy, moczowody, odbytnicę, jajowody, jajniki. Rak inwazyjny daje również tzw. przerzuty odległe (komórki nowotworowe drogą układu krwionośnego i limfatycznego docierają do odległych narządów i zagnieżdżają się w nich).
  
  Rak szyjki macicy najczęściej daje przerzuty odległe do wątroby, płuc, kości i mózgu. Rozpoznanie i leczenie raka w tym stadium wymaga skomplikowanego, wielotorowego leczenia, które nie gwarantuje już jednak pełnego wyleczenia wszystkich chorych.

Leczenie raka szyjki macicy

Sposób leczenia raka szyjki macicy zależy przede wszystkim od jego stopnia zaawansowania:

Leczenie stanów przedrakowych – wybór metody zależy od stopnia nasilenia zmian, ich rozległości i lokalizacji. Możliwymi metodami leczenia są:

• LEEP, tzw. metoda leep-loop – polega na wycięciu zmiany za pomocą rozżarzonej pętli elektrycznej,

• konizacja chirurgiczna – jest to zabieg chirurgiczny (opis w części poświęconej diagnostyce).

Leczenie raka przedinwazyjnego – metody leczenia są analogiczne, jak w przypadku leczenia stanów przedrakowych, jednak muszą być bardziej radykalne. Podstawowe znaczenie przy wyborze metody leczniczej ma wiek pacjentki i jej plany rozrodcze. U młodych pacjentek, które nie rodziły i planują mieć potomstwo można zastosować leczenie oszczędzające w postaci wysokiej konizacji, amputacji szyjki macicy lub trachelektomii. U pacjentek starszych, po zakończonym rozrodzie najczęściej proponuje się leczenie radykalne, czyli usunięcie całej szyjki wraz z macicą. 

Leczenie raka inwazyjnego – wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania nowotworu (jest ono oceniane wg 4 stopniowej skali FIGO).

Skala FIGO służy do oceny stopnia zaawansowania nowotworu. Raka przyporządkowuje się do jednego z czterech głównych stopni zaawansowania, biorąc pod uwagę:

• lokalizację i wielkości guza nowotworowego,

• obecność nacieku nowotworowego na narządy sąsiednie,

• obecność przerzutów w węzłach chłonnych i do narządów odległych.

Wyróżniamy następujące główne stopnie zaawansowania klinicznego raka macicy:

• I stopień – nowotwór jest ograniczony do szyjki macicy,

• II stopień – nowotwór jest ograniczony do narządu rodnego,

• III stopień – nowotwór ograniczony do miednicy i jamy brzusznej,

• IV stopień – obecność przerzutów odległych.

Sposoby leczenia raka inwazyjnego można podzielić na kilka głównych grup: leczenie operacyjne, radiochemioterapia, radioterapia.

Operacja

Leczenie operacyjne jest leczeniem z wyboru w I stopniu zaawansowania raka szyjki macicy. Zabieg polega najczęściej na usunięciu macicy (histerektomia) wraz z mankietem tkanek o nazwie przypochwia, z lub bez przydatków (jajników i jajowodów). Dodatkowo mogą być usunięte zlokalizowane w pobliżu węzły chłonne, a także górna część (sklepienie) pochwy.

Podstawową zasadą w leczeniu operacyjnym raka szyjki macicy jest jej radykalność – dąży się do całkowitego wycięcia tkanek objętych procesem nowotworowym, z pozostawieniem tzw. czystych marginesów tkankowych.

Radiochemioterapia

Radiochemioterapia jest leczeniem pierwszego rzutu w stopniach zaawansowania II i wyższych. Leczenie to jest połączeniem radioterapii i chemioterapii.

W pierwszym etapie leczenia stosuje się napromienianie guza nowotworowego i jego najbliższych okolic z pomocą odpowiednich aparatów do naświetleń (podobnych nieco do aparatu robiącego zdjęcia RTG) – tzw. teleradioterapia, czyli napromienianie z zewnątrz. Można także zastosować brachyterapię, która polega na wprowadzeniu do pochwy, w pobliżu guza nowotworowego źródła promieniowania. Tkanki które znajdują się w pobliżu takiej płytki są bezpośrednio napromieniowane. 

Leczenie radioterapią ma na celu zmniejszenie wielkości i masy guza. 

W drugim etapie leczenia stosuje się chemioterapię. Polega ona na podawaniu raz w tygodniu kroplówki zawierającej związek chemiczny, najczęściej cisplatynę.

Cisplatyna niszczy szybko dzielące się komórki nowotworowe. Niestety w organizmie człowieka występują również inne szybko dzielące się komórki (tworzące włosy, wyścielające jelita), które również giną w trakcie stosowania chemioterapii. Właśnie dlatego działaniem niepożądanym chemioterapii są m.in. wypadanie włosów czy biegunki.

Radioterapia

Radioterapia jest czasem stosowana jako leczenie uzupełniające przed lub po zabiegu operacyjnym. Przed zabiegiem ma na celu zmniejszenie wielkości i masy guza nowotworowego, po zabiegu służy do zniszczenia pozostałych komórek nowotworowych.

Czy istnieją domowe sposoby leczenia raka szyjki macicy?

Rak szyjki macicy to złośliwy nowotwór narządu rodnego – należy pamiętać, że nie istnieją żadne domowe sposoby leczenia choroby nowotworowej.

Poza stosowaniem się do zaleceń lekarskich, regularnym stosowaniem leków i odbywaniem kontrolnych wizyt lekarskich, warto stosować dobrze zbilansowaną dietę zawierającą wszystkie niezbędne środki odżywcze.

Dieta taka musi również zawierać wystarczającą liczbę kalorii (koniecznych, by utrzymać wagę) i być bogata w białko (konieczne do regeneracji skóry, włosów i wszystkich organów wewnętrznych).

Zaleca się również wypijanie dużej ilości płynów, aby zmniejszyć niekorzystne działanie chemioterapii na pęcherz moczowy i nerki.

Skutki uboczne leczenia nowotworu szyjki macicy

Leczenie zaawansowanego raka szyjki macicy jest procesem długotrwałym. Stosowane podczas niego metody (radioterapia, chemioterapia) są niezwykle obciążające dla organizmu człowieka i mogą powodować wiele działań niepożądanych, takich jak:

• nudności i wymioty,

• biegunki lub zaparcia,

• wypadanie włosów,

• zmiana wyglądu skóry i paznokci,

• zwiększona podatność na infekcje,

• niekorzystny wpływ na życie seksualne,

• niekorzystny wpływ na psychikę,

• zmęczenie,

• ból.

W leczeniu choroby nowotworowej niezwykle ważne jest wsparcie bliskich pacjentki.

Rokowania przy nowotworze szyjnki macicy

Pomimo zastosowania różnorakich metod leczniczych, czasami rokowanie pacjentki jest niekorzystne, a choroba kończy się śmiercią. Poniższa tabela przedstawia odsetek 5-letnich przeżyć pacjentek leczonych na raka szyjki macicy w zależności od jego stopnia zaawansowania:

Biorąc pod uwagę powyższe, jeszcze raz warto podkreślić, iż regularne kontrolne wizyty u ginekologa, podczas których pobierana jest cytologia, stanowią najpewniejszą metodę szybkiego wykrycia zmian i niedopuszczenia do rozwoju zaawansowanego raka szyjki macicy.

Świadomość istnienia choroby i jej czynników ryzyka oraz wykorzystywanie tej wiedzy w praktyce jest najważniejszym czynnikiem zapobiegawczym wystąpienia raka szyjki macicy.

Jak zapobiegać rakowi szyjki macicy?

Sposoby zapobiegania wystąpieniu raka szyjki macicy można podzielić na kilka głównych grup:

1. Badania przesiewowe – regularne kontrolne wizyty u lekarza podczas których pobierana jest cytologia (patrz część poświęcona Diagnostyce).
    

2. Szczepienia przeciwko HPV – w ostatnich latach wprowadzono dwie szczepionki przeciw HPV:
   
   dwuwalentną – chroni ona przed zakażeniem dwoma onkogennymi typami wirusa HPV (16 i 18), które są najczęstszą przyczyną powstania raka szyjki macicy;
   
   czterowalentną – chroni ona przed zakażeniem dwoma onkogennymi typami wirusa HPV (16 i 18), które są najczęstszą przyczyną powstania raka szyjki macicy oraz przed dwoma typami wirusa HPV (6, 11) wywołującymi powstanie kłykcin kończystych narządów płciowych.

    dziewięciowalentna – chroni ona przed zakażeniem wirusami HPV typu: 6, 11, 16, 18, 31,     33, 45, 52, 58.
 

3. Stosowanie prezerwatyw – istotnie zmniejsza ryzyko zakażenia się HPV, zwłaszcza jeżeli kobieta posiada wielu partnerów seksualnych.
    

4. Unikanie/rzucenie palenia – udowodniono bowiem, że palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.
    

5. Dieta - Odpowiednie odżywianie się, a szczególnie dieta bogata w witaminy A, E, kwas foliowy, karotenoidy i koenzym Q10 – udowodniono bowiem, że dieta uboga w tzw. antyoksydanty sprzyja powstawaniu raka szyjki macicy.

Szczepionka na raka szyjki macicy

Powyższe szczepionki charakteryzują się bardzo wysoką (sięgającą 100%) skutecznością. Zostały stworzone, aby ograniczyć liczbę zarażeń wirusem HPV. Ich działanie polega na „nauczeniu” układu immunologicznego (odpornościowego) kobiety rozpoznawania wirusa HPV i jego niszczenia.

W jaki sposób? W każdej ze szczepionek znajdują się nieaktywne fragmenty wirusów HPV. Pobudzają one układ immunologiczny i powodują wytworzenie tzw. pamięci immunologicznej. Kiedy układ immunologiczny spotka się w przyszłości z prawdziwym wirusem, będzie w stanie od razu go rozpoznać i zniszczyć.

Z tą metodą działania szczepionki wiążą się jednak pewne wady. Główną z nich jest fakt, iż szczepionka działa najbardziej skutecznie u kobiet, które nie zostały jeszcze zarażone HPV.

Biorąc pod uwagę, że wiele kobiet zaraża się HPV tuż po rozpoczęciu współżycia, celowym wydaje się szczepienie głównie kobiet (dziewczynek), które nie rozpoczęły jeszcze współżycia płciowego.

Według polskich wytycznych szczepionka powinna być rutynowo podawana dziewczynkom przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej. Jej podawanie jest też zalecane u dziewcząt w wieku 13-18 lat (jeżeli nie były szczepione wcześniej).

Brak natomiast wytycznych dotyczących szczepienia kobiet między 19 a 26 rokiem życia i starszych. Decyzję o szczepieniu powinna podjąć kobieta po rozmowie z lekarzem.

Aby szczepionka była skuteczna, konieczne jest podanie trzech jej dawek, wg następującego schematu: pierwsza dawka, druga - 2 miesiące od podania pierwszej dawki, trzecia – 6 miesięcy od podania pierwszej dawki. Przed zaszczepieniem kobiety, która rozpoczęła już współżycie płciowe, lekarz musi wykonać badanie cytologiczne, aby wykluczyć obecność zmian przedrakowych lub raka.

Wszystkie zaszczepione przeciwko HPV kobiety nadal muszą poddawać się regularnej kontroli cytologicznej.