Rak trzustki jest nowotworem o wysokiej złośliwości w obrębie miąższu trzustki. Stanowi on około 2% wszystkich nowotworów. Częstotliwość zapadania na tę chorobę rośnie wraz z wiekiem, rzadko jest rozpoznawany u osób poniżej 30. roku życia.
Trzustka - funkcje
Trzustka est narządem zlokalizowanym w jamie brzusznej, należącym do układu pokarmowego, jak i hormonalnego.
Odpowiedzialna jest za produkcję enzymów trawiennych, jak np.:
- amylaza trzustkowa,
- lipaza,
- trypsyna,
- chymatrypsyna,
- karboksypeptydaza i inne
oraz hormonów:
- insulina,
- glukagon,
- somatostatyna,
- polipeptyd trzustkowy.
Hormony te działają w obrębie całego ciała lub tylko układu pokarmowego. Osobnym zagadnieniem są guzy hormonalnie czynne, które najczęściej są zlokalizowane w trzustce.
Reklama
Rak trzustki - co to jest?
Rak trzustki charakteryzuje się bardzo szybkim i agresywnym wzrostem, z rozprzestrzenianiem się do okolicznych narządów, węzłów chłonnych, powstawaniem odległych przerzutów. W chwili rozpoznania zdecydowana większość przypadków jest zaawansowana, długoletnie przeżycia wynoszą niestety tylko ok. 20%.
Zobacz wideo: Jak rozpoznać raka trzustki?
Do rozwoju nowotworu dochodzi podczas nagromadzenia mutacji w obrębie materiału genetycznego. Zdecydowana większość komórek w organizmie dzieli się, co wiąże się z „przepisywaniem” informacji w materiale genetycznym. Każdy taki proces jest szansą na pomylenie zawartej informacji. W komórkach istnieją mechanizmy wychwytujące mutacje oraz naprawiające je, niestety część mutacji może zostać nierozpoznana i tym samym nieskorygowana. Nagromadzenie niektórych mutacji powoduje szybki, niepohamowany wzrost komórek, które zaczynają się mnożyć chaotycznie. Nowopowstałe, nieprawidłowe komórki zaczynają „wyglądać” inaczej niż komórki prawidłowe, są inaczej zbudowane, mniej wyspecjalizowane. Zaczynają także tracić kontakt pomiędzy prawidłowymi komórkami, hamują lub upośledzają funkcjonowanie prawidłowych komórek.
Reklama
Rak trzustki - przyczyny
Wśród czynników ryzyka najważniejszą rolę odgrywa palenie tytoniu, które wiąże się z około 25-30% przypadków. Przewlekłe zapalenie trzustki ma związek z około 20-krotnym wzrostem ryzyka. Innym czynnikiem ryzyka powstania raka trzustki jest żółtaczka.
Wśród osób z dodatnim wywiadem rodzinnym (występujące w rodzinie nowotwory trzustki lub nowotwory innych narządów) są związane z predyspozycją genetyczną. Za rozwój raka trzustki jest obwiniana także nieprawidłowa dieta – z dużą zawartością tłuszczu i mięsa.
Częstotliwość występowania raka trzustki jest skorelowana z wiekiem – wg literatury 80% zachorowań występuje w VII/VIII dekadzie życia. Większą liczbę zachorowań zaobserwowano wśród pracowników przemysłu, narażonych na liczne substancje toksyczne, jak pestycydy, benzydyna, chlorchydryna i inne.
Reklama
Rak trzustki - objawy
Objawy pojawiające się we wczesnym etapie choroby są bardzo niecharakterystyczne, można je przypisać wielu jednostkom chorobowym. Występuje:
- pełność po posiłkach,
- dyskomfort w jamie brzusznej,
- nudności,
- brak apetytu,
- spadek masy ciała.
Objawy bardziej swoiste pojawiają się z reguły przy dużych rozmiarach guza, są to przede wszystkim:
- bóle brzucha,
- żółtaczka,
- wymioty.
Podstawowy objaw to ból brzucha zlokalizowany w górnej części brzucha, może promieniować do pleców.
W przebiegu choroby dochodzi do:
- spadku masy ciała,
- pacjenci mają pogorszony apetyt,
- gorzej tolerują pokarmy, które mogą nasilać dolegliwości.
W około 50-80% przypadków (w zależności od lokalizacji zmiany) pojawia się żółtaczka – żółte zabarwienie skóry oraz gałek ocznych, objawem alarmującym jest żółtaczka bez dolegliwości bólowych!
Reklama
Rak trzustki - powikłania
Komórki nowotworowe mogą wypierać prawidłowe komórki produkujące hormony, w tym komórki produkujące insulinę – może rozwinąć się cukrzyca lub nietolerancja glukozy. Może także pojawić się ostre zapalenie trzustki. W przebiegu chorób nowotworowych, w tym także raka trzustki, może rozwinąć się zakrzepica żył głębokich.
Reklama
Rak trzustki - przerzuty
Nagromadzenie komórek nowotworowych w przypadku trzustki powoduje powstanie guza, który może rozprzestrzeniać się na okoliczne narządy, uciska na przebiegające w tej okolicy struktury, jak:
- dwunastnica,
- przewody żółciowe,
- naczynia,
- nerwy.
Komórki nowotworowe, ze względu na utratę kontaktu z otoczeniem mogą dawać przerzuty:
- przemieszczać się wraz z chłonką do węzłów chłonnych,
- przemieszczać się wraz z krwią do odległych narządów - np. do wątroby, płuc, kości.
Zobacz wideo: Znaczenie odpowiedniego żywienia
Żywienie jest ważne dla osób zdrowych, ale jeszcze ważniejsze dla chorych - mówi dietetyk Ewalina Bancerz-Poźniak.
Reklama
Rak trzustki - diagnostyka
Wizyta u lekarza polega na zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego oraz badaniu fizykalnym, wszystko to pozwala na właściwe pokierowanie diagnostyką. Praktycznie w każdej chorobie może się zdarzyć, iż obraz choroby jest niejasny, objawy mogą być niecharakterystyczne, co powoduje, że postawienie rozpoznania jest znacznie utrudnione.
W trakcie wywiadu lekarz pyta o charakter dolegliwości:
- kiedy pojawiły się,
- kiedy się nasilają, a kiedy zmniejszają,
- jeśli istnieje kilka objawów – jaka była kolejność pojawiania się,
- który z nich najbardziej dokucza.
Pytania zadawane odnośnie bólu to:
- gdzie boli,
- gdzie promieniuje,
- jaki jest charakter bólu (jak pacjent go odczuwa, czy jest to ból kłujący, stały, rwący, palący itp.),
- w jakich okolicznościach się nasila/łagodnieje;
- czy zależy od posiłków.
Konieczne jest określenie:
- stopnia utraty masy ciała,
- obecności wymiotów,
- nudności,
- biegunek,
- stolców tłuszczowych (stolce są błyszczące).
W wywiadzie lekarskim pada pytanie o przebyte i aktualne choroby oraz choroby występujące w rodzinie.
Rak trzustki - markery
Dla raka trzustki nie ma swoistego markera nowotworowego, korzysta się z antygenu CA 19-9, ale poziom tego markera wzrasta także w przypadku innych nowotworów przewodu pokarmowego.
Rak trzustki - badania
Początkowo badania laboratoryjne są bez odchyleń lub tylko z nieznacznymi zmianami. W miarę rozwoju raka trzustki pojawiają się cechy upośledzonego spływania żółci z dróg żółciowych lub zmian w wątrobie: zwiększony poziom bilirubiny, GGTP oraz niedożywienia (i toczącej się choroby): m.in. niedokrwistość, niedobór białka (hipoproteinemia).
W diagnostyce znaczenie mają badania obrazowe – ultrasonografie i tomografia komputerowa, które pozwalają na uwidocznienie zmiany w obrębie trzustki.
ECPW pozwala na ocenę:
- okolicy ujścia przewodów trzustkowych do światła dwunastnicy,
- umożliwia pobranie soku trzustkowego, wykonanie wymazu lub podanie kontrastu, aby uwidocznić drogi wypływu soku trzustkowego i żółci.
Rak trzustki - leczenie
Schemat leczenia jest zależny od stopnia zaawansowania raka (obecność przerzutów, naciekanie sąsiednich tkanek) oraz innych ciężkich chorób towarzyszących.
Leczenie raka trzustki może być operacyjne: z usunięciem trzustki i sąsiadujących z nią struktur, dodatkowo stosuje się chemioterapię i radioterapię. W zwalczaniu bólu stosuje się leki przeciwbólowe, w bólu trudnym do opanowania stosuje się blokady nerwów i splotów nerwowych. W przypadku żółtaczki można zastosować metody ułatwiające odpływ żółci – np. założenie protezy do miejsca wypływu żółci do dwunastnicy.
