Ropień płuca powstaje najczęściej jako powikłanie bakteryjnego zapalenia płuc. Ropa, mętny, zielonożóltawy, gesty płyn jest mieszaniną obumarłych tkanek, bakterii i komórek układu odpornościowego organizmu.
Ropień płuca - rodzaje
W zależności od czasu trwania choroby mówimy o:
- ropniu ostrym - kiedy objawy utrzymują się nie dłużej niż 6 tygodni,
- przewlekłym - powyżej 6 tygodni.
W zależności czy ropień powstał na skutek martwicy spowodowanej chorobą miąższu płuc (najczęściej infekcją) czy tez jest konsekwencją innych chorób (martwica nacieku nowotworowego, połknięcie ciała obcego) mówimy o ropniu:
- pierwotnym (w pierwszym przypadku),
- wtórnym (w przypadku drugim).
Reklama
Ropień płuca - przyczyny
Istniej wiele przyczyn powstawania ropni płucach. Mogą być one pierwotne, gdy przyczyna powstawania ropni płuc jest infekcyjna, najczęściej jest on konsekwencją zapalenia płuc lub dolnych dróg oddechowych. Często jest to zapalenie płuc spowodowane przez:
- gronkowce (Staphylococcus),
- bakterie beztlenowe,
- pałeczki zapalenia płuc (Klebsiella pneumioniae),
- pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa).
Czynnikami ryzyka rozwinięcia się ropnia płuc są:
- wiek (wraz z wiekiem wzrasta ryzyko),
- przebyte niedawno infekcje dróg oddechowych,
- nowotwory płuc, zarówno pierwotnie rozwijające się w płucach, jak i przerzuty nowotworów innych narządów do płuc.
Guzy i ciała obce w drogach oddechowych również zwiększają ryzyko powstania ropnia płuc. Ryzyko wzrasta u chorych ze zniesionym odruchem kaszlowym, nieprzytomni lub w stanie upojenia alkoholowego, cierpiących na choroby jamy ustnej i układu pokarmowego - infekcje jamy ustnej, zapalenie przyzębia, zaburzenia połykania (dysfagia), achalazję.
Czynnikiem ryzyka jest także upośledzenie prawidłowej kompetencji układu odpornościowego organizmu, terapia lekami immunosupresyjnymi, chemioterapia, rozległe obrażenia klatki piersiowej wskutek urazu.
Reklama
Ropień płuca - objawy
Objawy ropnia płuca mogą różnic się w zależności od choroby, której jest on konsekwencją, chorób towarzyszących, stanu ogólnego chorego i czasu od którego wystąpiło utworzenie się zbiornika ropy. U części pacjentów, u których wytworzył się niewielki ropień, objawy mogą nie występować w początkowej fazie choroby. W początkowej fazie objawy są podobne do objawów zapalenia płuc. Ropień płuc może objawiać się:
- podniesioną temperaturą ciała,
- kaszlem z odpluwaniem plwociny,
- potami nocnymi,
- dreszczami,
- uogólnionym osłabieniem,
- utratą masy ciała.
Plwocina może być podbarwiona na zielonożółtawy kolor i wydzielać przykry zapach. Możliwe są epizody krwioplucia. Można zauważyć objaw palców pałeczkowatych – poszerzenia dalszych odcinków palców w obrębie paznokci.
Reklama
Zapalenie płuc a ropień płuc
Podczas zapalenia w płucach tworzy się naciek zapalny. W przypadku kiedy ulega on martwicy i rozpada się może utworzyć się ropień. Martwicy z utworzeniem ropnia może ulec także naciek nowotworowy. Także aspiracja do dróg oddechowych materiału zawierającego bakterie może spowodować powstanie ropnia.
Materiałem takim może być treść żołądkowa u chorych:
- z zaburzeniami połykania,
- nieprzytomnych,
- będących poddawanym znieczuleniu ogólnemu,
- w stanach neurologicznych upośledzających odruchy obronne przed dostaniem się ciała obcego do dróg oddechowych (kaszel, odpluwanie plwociny).
W takim przypadku ropień zazwyczaj tworzy się w prawym płucu. Początkowo, w okolicy połkniętego materiału tworzy się lokalny stan zapalny, który po kilkunastu godzinach obejmuje większy obszar płuc, w którym zaczyna gromadzić się martwa tkanka i obumarłe bakterie.
Reklama
Ropień płuca - powikłania
W dobie antybiotykoterapii powikłania ropnia płuc zdarzają się stosunkowo rzadko. Niemniej, kiedy wystąpią, mogą być bardzo poważnym zagrożeniem. Nalezą do nich:
- ropniak opłucnej powstały przez utworzenie przetoki płucno-opłucnowej,
- pęknięcie ropnia,
- krwawienie z dróg oddechowych.
Reklama
Ropień płuca - diagnostyka
W przypadku gdy wystąpią wyżej opisane objawy, należy udać się do lekarza w zakładzie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Podczas zbierania wywiadu należy poinformować lekarza o wszystkich przebytych chorobach, w szczególności infekcjach układu oddechowego, gdyż ta informacja może być kluczowa dla postawienia rozpoznania.
Po zebraniu wywiadu lekarz przejdzie do badania fizykalnego, zwłaszcza klatki piersiowej: osłucha ją i opuka. W zależności od wyniku badania, lekarz POZ może skierować chorego na dalsze badania dodatkowe (badania krwi, badania radiologiczne), aby potwierdzić diagnozę lub wykluczyć inne choroby mogące dawać podobne objawy. Na podstawie całości zgromadzonych wyników badań zdecyduje czy konieczne będzie skierowanie do szpitala na odział pulmonologiczny (chorób układu oddechowego).
Uwaga – w przypadku bardzo nasilonych objawów ogólnych, gwałtownego krwioplucia, omdleń, gwałtownych dreszczy należy skontaktować się z lekarzem w trybie pilnym udając się do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego (SOR) lub wzywając zespół wyjazdowy ratownictwa medycznego (tel. 999 lub 112).
W badaniu laboratoryjnym morfologii krwi może być obecna leukocytoza - podwyższenie liczby białych krwinek (leukocytów). Hodowla mikrobiologiczna z materiału pozyskanego z plwociny może dać informację do co konkretnego drobnoustroju który spowodował infekcję.
Reklama
Ropień płuca - RTG
Obraz ropnia na zdjęciu RTG jest dość charakterystyczny (jama o nieregularnych obrysach w części zacieniona, z widocznym tzw. poziomem płynu), jednakże kiedy zdjęcie RTG nie przynosi rozstrzygnięcia można wykonać tomografię komputerową.
Badania radiologiczne pozwalają na dokładną lokalizację ropnia oraz ocenę rozległości procesu. Pozwalają zaplanować także ewentualne leczenie zabiegowe ropnia, jak ustalenie umiejscowienia drenu do ewakuacji ropy.
Ropień płuca - leczenie
Leczenie ropnia płuc sprowadza się do:
- antybiotykoterapii,
- opróżnienia zbiornika ropy (drenażu).
Antybiotyki podaje się przez kilka tygodni, początkowo dożylnie, po pewnym czasie doustnie. Stosuje się:
- penicylinę benzylowa wraz z metronidazolem, lub klindamcycynę,
- amoksycylinę z klawulanianem.
Większość ropni łączy się przetoką z drzewem oskrzelowym, na skutek czego następuje samoistny drenaż ropy (opróznienie zbiornika). Niekiedy stosuje się drenaż ułożeniowy. Bierny drenaż ułożeniowy polega na takim ułożeniu ciała pacjenta, aby ułatwić odpływ wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych.
Ropień płuca - drenaż przezskórny
Drenaż przezskórny stosowany jest w przypadku, gdy chory nie reaguje na leczenie antybiotykami a ze względu na swój stan ogólny nie może być zakwalifikowany do większego zabiegu operacyjnego. Są to zwykle chorzy sztucznie wentylowani za pomocą respiratora. Ponadto ten rodzaj leczenia rozważa się w przypadku pacjentów u których rozwijają się objawy sepsy, w przypadku których ropień szybko powiększa się i stwarza ryzyko pęknięcia. Przezskórnego drenażu dokonuje się pod kontrolą tomografii komputerowej. Powikłania tej procedury zdarzają się rzadko, obejmują:
- powstanie ropniaka opłucnej,
- krwawienie i powstanie przetoki miedzy oskrzelami i opłucną.
Ropień płuca - leczenie chirurgiczne
Leczenie chirurgiczne znajduje zastosowanie w ropniu płuca niezwykle rzadko. Rozważa się je w przypadku, gdy długotrwałe leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatu. Stosuje się je też w przypadku powikłań jak np. ropniak opłucnej czy przetoka oskrzelowo-opłucnowa oraz w stanach zagrażających życiu pacjenta, np. masywny krwotok. Długość oraz ostateczny efekt leczenia zależy od czasu w jakim je włączono. Rokowanie u chorych odpowiadających na leczenie antybiotykami jest na ogół dobre.
Ropień płuca - zapobieganie
Zapobieganie powstawania ropni płuc polega na prawidłowej opiece nad pacjentami, u których występuje ryzyko aspiracji zainfekowanego materiału do płuca (chorych nieprzytomnych, mających upośledzony odruch kaszlowy). W przypadku pacjentów nieprzytomnych rozważa się wczesną intubację dotchawiczą. Dbanie o prawidłowa higienę jamy ustnej, zwłaszcza u chorych w podeszłym wieku, ma duże znaczenie.
