Spodziectwo to wrodzona wada cewki moczowej i prącia. Istotą wady jest nieprawidłowe ujście zewnętrzne cewki moczowej - zamiast na szczycie żołędzi cewka uchodzi na powierzchni cewkowej trzonu prącia („od spodu”). Towarzyszyć temu może rozszczepienie napletka po stronie cewkowej prącia i tak zwany „kaptur mnisi” oraz w około 30% przypadków brzuszne skrzywienie prącia.
Prącie - budowa
Prącie jest męskim narządem kopulacyjnym. Przy pomocy tkanki łącznej i mięśni członek jest przytwierdzony do miednicy. Prącie zbudowane jest z ciała gąbczastego i dwóch ciał jamistych otoczonych łącznotkankową osłonką stanowiących jego trzon. Zakończone jest przez żołądź, która jest przedłużeniem ciała gąbczastego. Trzon prącia otoczony jest skórą, która u nieobrzezanych mężczyzn pokrywa również żołądź tworząc napletek.
Przez prącie przebiega ostatni odcinek cewki moczowej, której ujście prawidłowo znajduje się na szczycie żołędzi. Cewka moczowa to przewód rozpoczynający się w pęcherzu moczowym wyprowadzający mocz i nasienie na zewnątrz.
U mężczyzn można wyróżnić jej cztery odcinki:
- część śródścienną – biegnącą w ścianie pęcherza moczowego,
- część sterczową – przebiegającą przez prostatę,
- część błoniastą – przebijającą przeponę moczowo-płciową,
- część gąbczastą – biegnącą luźno w kroczu pod spojeniem łonowym przez ciało gąbczaste prącia, uchodzącą fizjologicznie na końcu żołędzi prącia. W przypadku pewnych wad rozwojowych może uchodzić na dolnej lub górnej powierzchni prącia.
Reklama
Spodziectwo - co to jest?
Spodziectwo to wrodzona wada cewki moczowej i prącia. Istotą wady jest nieprawidłowe ujście zewnętrzne cewki moczowej - zamiast na szczycie żołędzi cewka uchodzi na powierzchni cewkowej trzonu prącia („od spodu”). Towarzyszyć temu może rozszczepienie napletka po stronie cewkowej prącia i tak zwany „kaptur mnisi”, czyli nadmiar napletka po stronie brzusznej prącia („od góry”) oraz, w około 30% przypadków, brzuszne skrzywienie prącia ze względu na obecność tak zwanej struny. Struna to pasmo łącznotkankowe biegnące od ujścia cewki moczowej do żołędzi. Uważa się, że jest pozostałością nieprawidłowo rozwiniętego ciała gąbczastego prącia.
Spodziectwo jest stosunkowo częstą wadą - występuje u 1 na 250 chłopców. Znacznie częściej (pomiędzy 1:80 a 1:100) pojawia się w rodzinach, w których już wcześniej występowały przypadki spodziectwa. Często zdarza się, że spodziectwu towarzyszy wnętrostwo lub przepuklina pachwinowa.
Reklama
Spodziectwo - powikłania
Poza deformacją narządów płciowych spodziectwo jest przyczyną wielu problemów. Ponieważ mocz wypływa „od dołu” prącia, w stronę odzieży i obuwia, chłopcy zmuszeni są oddawać mocz w pozycji siedzącej. To może rodzić problemy natury psychologicznej, ze względu na odmienność. W późniejszym życiu spodziectwo, w zależności od ciężkości wady, może utrudniać lub wręcz uniemożliwiać współżycie i być przyczyną niepłodności.
Reklama
Spodziectwo - rodzaje
W zależności od lokalizacji na prąciu ujścia cewki moczowej, spodziectwo podzielono na:
- spodziectwo żołędziowe - ujście cewki na żołędzi,
- rowkowe - ujście cewki w rowku zażołędnym,
- prąciowe - ujście cewki w obrębie trzonu prącia,
- prąciowo-mosznowe - ujście cewki na granicy prącia i moszny,
- mosznowe - ujście cewki znajduje się w obrębie moszny (szwu moszny),
- kroczowe - ujście cewki znajduje się w kroczu.
Ujście cewki moczowej „wcześniej” niż na szczycie żołędzi wiąże się z brakiem dalszego odcinka cewki moczowej. Zwykle im większego odcinka cewki moczowej brakuje, tym wada jest poważniejsza. Kiedy cewka moczowa uchodzi w obrębie żołędzi, mamy do czynienia z łagodnymi postaciami wady. Jeśli ujście jest na dalszej połowie trzonu prącia, jest to pośrednia postać spodziectwa. W przypadku, kiedy cewka uchodzi w obrębie bliższej części trzonu prącia lub w obrębie moszny, jest to ciężka postać spodziectwa. Około 85% przypadków spodziectwa to wady łagodne i pośrednie.
Wystąpienie spodziectwa, zwłaszcza ciężkiego, powinno skłonić do pogłębionej diagnostyki płci, ze względu na to, że wada ta jest wyrazem nieprawidłowości w różnicowaniu się płci.
Reklama
Spodziectwo - przyczyny
Przyczyny powstawania spodziectwa to:
- działanie czynników genetycznych - w rodzinie, w której wystąpiło spodziectwo istnieje wyższe ryzyko ponownego pojawienia się tej wady;
- nieprawidłowości w produkcji i wydzielaniu hormonów biorących udział w rozwoju narządów płciowych;
- działanie czynników środowiskowych - obserwuje się związek pomiędzy występowaniem spodziectwa a stosowaniem diety wegetariańskiej przez matkę (zwłaszcza spożywanie pokarmów bogatych w fitoestrogeny, jak np. soja), suplementacją żelaza w pierwszym trymestrze, przebyciem grypy przez matkę w pierwszym trymestrze. Spodziectwo występuje częściej u dzieci matek bardzo młodych i starszych;
- spodziectwo występuje częściej u dzieci z małą masą urodzeniową i u bliźniąt, co tłumaczy się niewydolnością łożyska.
Przyczyną spodziectwa jest nieprawidłowy przebieg zlewania się brzegów tak zwanych fałdów moczowo-płciowych i wytworzenia cewki prącia. Zaburzenia (spowodowane np. przez zaburzenia w produkcji lub wydzielaniu hormonów) procesów zachodzących około 10. tygodnia ciąży prowadzą do rozszczepu moszny. Dochodzi do powstania spodziectwa mosznowego. Gdy ujście zewnętrzne cewki znajduje się w pobliżu odbytu, męskie narządy płciowe nie są zwykle wykształcone i mają postać tzw. pochwy rzekomej.
Część cewki moczowej przechodząca przez żołądź powstaje w 4. miesiącu życia, kiedy płód ma 15 cm długości. Jeśli do zaburzeń dojdzie na tym etapie, powstają przednie, łagodniejsze postaci spodziectwa.
Hormony, których zaburzona produkcja lub wydzielanie jest główną przyczyną powstawania spodziectwa, kontrolują też przebieg innych ważnych procesów kształtujących układ moczowo-płciowy. Dlatego spodziectwu towarzyszyć może niezstąpienie jądra/jąder, związane z tym nowotwory jąder, gorsza jakość nasienia, a w ciężkich przypadkach wady zaburzenia determinacji płci.
Nieprawidłowe ujście cewki moczowej skutkuje tym, że strumień moczu nie wypływa ze szczytu żołędzi, ale ze „spodniej” powierzchni prącia, w zależności od stopnia ciężkości wady bliżej lub dalej żołędzi. Jeśli towarzyszy temu zwężenie cewki moczowej, mocz wypływa pod większym ciśnieniem. Może wtedy dochodzić do wytworzenia przetok cewki moczowej. W czasie oddawania moczu wypływa on nie tylko przez ujście cewki moczowej, ale też przez wytworzone przetoki.
Skrzywienie prącia, jeśli występuje, związane jest z niedorozwojem ciała gąbczastego prącia, które otacza część gąbczastą cewki moczowej. W spodziectwie niedorozwinięte ciało gąbczaste tworzy łącznotkankową strunę biegnącą od ujścia cewki moczowej do żołędzi. Zwłaszcza w czasie wzwodu obecność struny powoduje zakrzywienie prącia w stronę krocza. Jeśli zakrzywienie jest duże, może uniemożliwiać to penetrację pochwy. Jeśli nawet penetracja jest osiągalna, przyczyną niepłodności może być umiejscowienie ujścia cewki utrudniające złożenie nasienia odpowiednio głęboko.
Do czynników ryzyka zalicza się:
- wcześniejsze wystąpienie spodziectwa u krewnego;
- stosowanie diety wegetariańskiej przez matkę (a zwłaszcza spożywanie soi) w pierwszym i drugim trymestrze ciąży;
- suplementacja żelaza w pierwszym trymestrze ciąży;
- przebycie przez matkę grypy w pierwszym trymestrze ciąży;
- ciąża mnoga;
- bardzo młody lub zaawansowany wiek matki.
Reklama
Spodziectwo - objawy
Spodziectwo jest zwykle wykrywane zaraz po urodzeniu dziecka na podstawie charakterystycznego wyglądu prącia.
Objawy spodziectwa:
- Zewnętrzne ujście cewki moczowej znajduje się nie na szczycie żołędzi, ale na cewkowej powierzchni prącia („od spodu”). Im cięższa wada, tym bardziej ujście cewki jest oddalone od szczytu żołędzi.
- Towarzyszy temu niedorozwój napletka, który może być rozszczepiony po stronie cewkowej prącia z nadmiarem po stronie brzusznej. Napletek może tworzyć tak zwany „kaptur mnisi”.
- Prącie może być zgięte - wypukłość jest skierowana w stronę brzuszną. Widoczne jest to zwłaszcza u starszych chłopców w czasie wzwodu.
- Prącie może być skrócone - ze względu na niedorozwój ciała gąbczastego.
- Dziecko oddaje mocz „pod siebie”.
- Łagodne postaci wady mogą być bezobjawowe.
- W cięższych postaciach (ujście cewki znajduje się dalej od szczytu żołędzi) oddawanie moczu jest utrudnione - strumień moczu może wypływać w stronę obuwia i odzieży.
- Oddawanie moczu w pozycji stojącej może być bardzo trudne.
- U niezoperowanych mężczyzn mogą występować trudności we współżyciu płciowym.
- Spodziectwo może być przyczyną niepłodności - ujście cewki może uniemożliwić złożenie nasienia w fizjologicznym miejscu.
- Towarzyszyć może niezstąpienie jądra lub jąder oraz przepuklina pachwinowa skośna.
- Już u małych chłopców mogą zaznaczać się problemy natury psychologicznej związane z wadą - nie mogą oni oddawać moczu tak jak ich koledzy, często wygląd prącia (które chłopcy często porównują) różni się od „normalnego”. Powoduje to narastanie poczucia odmienności, może wywoływać onieśmielenie, lęk, wstyd, nerwice.
- Mężczyźni cierpiący z powodu spodziectwa później mają inicjację seksualną, co sugeruje wpływ spodziectwa na zachowania seksualne.
Reklama
Spodziectwo - diagnostyka
Ze względu na to, że spodziectwo wykrywane jest zwykle u nowonarodzonych dzieci podczas badania fizykalnego, kolejne konsultacje mają na celu ewentualne zaplanowanie zabiegu operacyjnego, o ile okaże się to konieczne. Bardzo ważne, aby nie zaniedbać problemu, zwłaszcza w sytuacji kiedy wadzie towarzyszy niezstąpienie jądra/jąder lub istnieje podejrzenie obojnactwa. Lekarzem, który zajmuje się leczeniem spodziectwa jest urolog dziecięcy.
W rzadkich przypadkach niewykrycia spodziectwa po urodzeniu, należy udać się z dzieckiem do lekarza w razie zauważenia:
- nieprawidłowego ujścia cewki moczowej,
- skrzywienia prącia,
- nieprawidłowo ukształtowanego napletka,
- nieprawidłowo ku dołowi skierowanemu strumieniowi moczu.
Wizyta u lekarza konieczna jest również w przypadku stwierdzenia niezstąpienia jądra/jąder, co nie musi jednak oznaczać spodziectwa.
Jeśli zabieg nie zostanie przeprowadzony w dzieciństwie, w późniejszym wieku należy zgłosić się do lekarza urologa w przypadku dyskomfortu związanego z utrudnionym oddawaniem moczu. Dorośli mężczyźni powinni udać się na wizytę w razie trudności we współżyciu płciowym lub jeśli występuje niepłodność. Przyczyną udania się do lekarza może być też dyskomfort związany ze względami estetycznymi.
Czasem potrzebne jest wsparcie psychologiczne ze względu na problemy emocjonalne związane z nieprawidłowościami budowy prącia i konsekwencjami tego.
Spodziectwo - badania
Spodziectwo może być wykryte już w czasie prenatalnego badania USG. Prącie obarczone wadą spodziectwa wygląda w tym badaniu inaczej niż prawidłowe. Tak wczesne wykrycie nie zmienia jednak rokowania. Nie wpływa również na ciężkość wady po urodzeniu.
Najczęściej spodziectwo rozpoznawane jest zaraz po urodzeniu dziecka, na podstawie wyglądu prącia. Dodatkowe badania są istotne, gdy występują wątpliwości lub przed planowanym zabiegiem operacyjnym. W przypadku stwierdzonego spodziectwa dziecko zostanie przebadane pod względem obecności innych nieprawidłowości, takich jak niezstąpione jądro/jądra oraz obecność przepukliny pachwinowej.
Jeśli zostanie podjęta decyzja o zabiegu korygującym wadę, konieczne może się okazać wykonanie badań mających na celu:
- potwierdzenie rozpoznania spodziectwa,
- rozpoznanie wad towarzyszących, jeśli występują,
- ocenę układu moczowego.
Dziecko bada się najczęściej przy pomocy USG. Czasem potrzebna jest ocena cewki moczowej za pomocą wziernika-cystoskopu. Zwykle łagodne postacie spodziectwa nie wymagają dodatkowych badań, ale wady zaawansowane, kiedy jądra są niezstąpione i istnieje podejrzenie obojnactwa, należy ustalić płeć dziecka. W tym celu wykonuje się badanie kariotypu, czyli ocenę chromosomów.
Łagodne, żołędziowe postacie spodziectwa bardzo często nie powodują upośledzenia funkcji prącia, dlatego leczenie może nie być konieczne. W pozostałych przypadkach zwykle konieczna jest interwencja chirurgiczna.
Spodziectwo - leczenie
Leczenie spodziectwa polega na wykonaniu operacji przywracającej prawidłowe umiejscowienie ujścia cewki moczowej, poszerzenie go oraz, jeśli występuje, skorygowanie skrzywienia prącia. Bardziej skomplikowane jest leczenie ciężkich postaci spodziectwa.
Operacja wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Polega na wycięciu struny (łącznotkankowej pozostałości niedorozwiniętego ciała gąbczastego) - jeśli występuje. Ma to na celu eliminację skrzywienia prącia w stronę krocza i jego wyprostowanie. Następnie chirurg dąży do odtworzenia brakującego odcinka cewki moczowej, czyli wykonuje uretroplastykę. Brakujący odcinek odtwarza się ze skóry - często z napletka, dlatego chorzy ze spodziectwem nie powinni być obrzezani. Czasem wykorzystuje się też błonę śluzową pobraną z jamy ustnej lub pęcherza moczowego. Technik operacyjnych jest bardzo wiele, a ich dobór zależy od postaci wady i preferencji chirurga. Dąży się do przeprowadzania leczenia w jednym etapie, jednak wykonywane są również zabiegi wieloetapowe, zwłaszcza u mężczyzn uprzednio operowanych bez powodzenia. Za optymalny do wykonania zabiegu uważa się wiek od 6 do 18 miesiąca życia.
Po operacji powrót do normalnej aktywności dziecka następuje zwykle szybko - po około 24 godzinach. Należy pamiętać o ochranianiu prącia przed urazami. W niektórych przypadkach przez pewien czas (kilka-kilkanaście dni) założony jest cewnik.
Spodziectwo - powikłania po operacji
Po zabiegu rzadko zdarzają się powikłania. Jeśli wystąpią, jest to najczęściej przetoka, czyli obecność dodatkowego otworu w cewce moczowej, przez który wypływa mocz w trakcie oddawania moczu. Przetoka ujawnia się bezpośrednio po zabiegu lub dopiero po pewnym czasie. Wymaga interwencji chirurgicznej, zwykle po całkowitym zagojeniu po poprzednim zabiegu. Może dojść też do:
- powstania zwężenia cewki moczowej,
- jej zbytniego odcinkowego poszerzenia.
Innymi powikłaniami są:
- infekcje, krwawienia,
- rozejście się rany,
- obecność włosów pochodzących z użytej do rekonstrukcji skóry, na których tworzą się kamienie moczowe.
Może też się zdarzyć, że prącie pozostanie w pewnym stopniu zniekształcone.
Jednak zdecydowana większość operacji przynosi bardzo dobry skutek zarówno czynnościowy, jak i kosmetyczny. Udaje się odtworzyć prawidłowy przebieg cewki moczowej i zapobiec konsekwencjom nieleczonego spodziectwa.
W sytuacjach, kiedy z różnych względów została podjęta decyzja o niewykonywaniu zabiegu, chłopiec może nabierać przekonania o swojej odmienności, czuć się gorszy, wstydzić się swojej, nawet niewielkiej, wady. Spowodowane to może być niemożnością oddawania moczu na stojąco, tak jak koledzy. Może to skutkować rozwojem nerwic, a w dorosłym życiu być powodem lęków i utrudniać nawiązywanie relacji. W takim przypadku warto pamiętać o możliwości pomocy psychologicznej.
W okresie po zabiegu należy szczególnie dbać o higienę i chronić prącie przed urazami. Po zagojeniu rany nie jest wymagane żadne leczenie domowe.
Po zabiegu najczęściej przywrócona jest prawidłowa funkcja i wygląd prącia. Jednak u osób niezoperowanych, nawet z niewielką wadą oraz u tych, u których efekt zabiegu nie spełnił oczekiwań, mogą powstawać problemy emocjonalne związane z kompleksami dotyczącymi tego bardzo istotnego dla psychiki narządu. Problemy te mogą rozwijać się na wczesnym etapie, kiedy na przykład chłopcy porównują swoje prącia i bez skrępowania razem oddają mocz. Konsekwencje, jakie rodzi poczucie odmienności i wstydu w dzieciństwie mogą być poważne.
Spodziectwo - zapobieganie
Występowaniu spodziectwa trudno zapobiegać - wpływ czynników ryzyka jest dość subtelny, toteż ich wyeliminowanie nie gwarantuje zapobieżenia wystąpieniu wady. Należy oczywiście prowadzić zdrowy tryb życia - nie tylko w czasie ciąży. Jeśli stosuje się dietę wegetariańską, warto porozmawiać z lekarzem o jej modyfikacji, ze względu na podejrzewany związek jej stosowania w pierwszym trymestrze ciąży z częstszym występowaniem spodziectwa. Należy przedyskutować z lekarzem konieczność stosowania suplementacji żelaza, zwłaszcza w pierwszym okresie ciąży.
Unikanie sezonowych infekcji, w tym grypy, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, również może zmniejszyć ryzyko wystąpienia spodziectwa u dziecka.
Unikanie stosowania niektórych leków również może zmniejszyć szanse rozwoju wady - jednak każdorazową zmianę w przyjmowaniu leków należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem.
Spodziectwo - problemy w późniejszym wieku
Ze strony rodziców wymaga to czujności i uwagi, aby nie dopuścić do pogłębienia problemów z tym związanych. Jeśli istnieje taka możliwość, należy skonsultować się z lekarzem i przedyskutować powtórnie wskazania do zabiegu.
W późniejszym wieku, w niektórych przypadkach, gdzie spodziectwo nie zostało skorygowane w satysfakcjonujący sposób, mężczyzna może mieć pewne trudności w nawiązywaniu płciowych relacji z kobietami.
Poza problemami emocjonalnymi, mogą, choć rzadko (większość chłopców jest operowana), istnieć te związane bezpośrednio z anatomią prącia, a więc:
- konieczność oddawania moczu na siedząco,
- zmniejszona płodność ze względu na utrudnienie ejakulacji w fizjologicznym miejscu,
- problemy z penetracją pochwy.
Ankieta
1.Spodziectwo to:
a/choroba rozwijająca się w dzieciństwie
b/umiejętność oddawania moczu na siedząco
c/wrodzona wada dotycząca męskich narządów płciowych
2.Spodziectwo
a/występuje wyłącznie jako pojedyncza wada
b/występuje w około 1/250 przypadków
c/właściwie nie występuje w dzisiejszych czasach
3.Proszę wskazać prawidłową odpowiedź dot. spodziectwa:
a/najczęstsza jest postać mosznowa
b/najcięższa jest postać żołędziowa
c/obydwie odpowiedzi są nieprawidłowe
4.Wnętrostwo i przepuklina pachwinowa
a/często towarzyszą spodziectwu
b/nigdy nie towarzyszą spodziectwu
c/zawsze towarzyszą spodziectwu
5.Jeśli występuje zakrzywienie prącia, to jest ono spowodowane:
a/przez obecność tak zwanej struny
b/przez źle dopasowane pieluszki
c/przez układanie dziecka na brzuszku
6.Spodziectwo występuje częściej, jeśli matka
a/nie chorowała na grypę w czasie ciąży
b/stosuje dietę wegetariańską i spożywa duże ilości soi
c/nie suplementuje żelaza w czasie ciąży
7.Leczenie spodziectwa
a/ratuje życie
b/to fanaberia rodziców
c/polega na wykonaniu operacji
8.Optymalny wiek dziecka do wykonania zabiegu to:
a/pierwsze dni życia
b/6-18 miesiąc życia
c/6-18 rok życia
9.Leczenie ma na celu
a/prawidłowe umiejscowienie ujścia cewki moczowej
b/ewentualne wyprostowanie prącia
c/obydwie odpowiedzi są prawidłowe
10.Funkcja i wygląd prącia po zabiegu
a/zwykle ulegają znacznemu poprawieniu
b/ulegają pogorszeniu
c/nie ulegają zmianie
1-c, 2b, 3c, 4a, 5a. 6b, 7c, 8b, 9c, 10a
Podsumowanie
Spodziectwo jest zwykle rozpoznawane w czasie badania fizykalnego nowourodzonego dziecka. Należy skonsultować z lekarzem konieczność wykonywania zabiegu i jego termin. Jeśli lekarz uzna, że istnieją wskazania do wykonania operacji, nie należy zbytnio zwlekać z podjęciem decyzji - zdecydowana większość operacji kończy się bardzo dobrym efektem, a odciąganie daty wykonania zabiegu na późniejszy wiek może wiązać się z zapamiętaniem przez dziecko okoliczności zabiegu i bólu związanego z tak istotnym dla rozwoju psychicznego narządem.
Jeśli zabieg nie zostanie wykonany z powodu braku istotnych wskazań, należy mimo to zachować czujność - defekt kosmetyczny i nawet niewielkie zaburzenie funkcji prącia może mieć duży wpływ na psychikę dziecka, a potem dorosłego mężczyzny. Warto wtedy zastanowić się nad ponownym rozważeniem zabiegu.
W przypadkach spodziectwa nie należy dokonywać obrzezania - chyba, że istnieją poważne wskazania. Napletek jest bowiem często wykorzystywany w rekonstrukcji struktur, których dotyczy wada.
