Przyczyny szpiczaka mnogiego
Co to jest szpiczak mnogi? To choroba należąca do grupy tzw. gammapatii monoklonalnych, których cechą charakterystyczną jest rozrost jednego klonu komórek plazmatycznych produkujących konkretny rodzaj białka (białko M). Jest ona jednym z najczęściej występujących nowotworów układu krwiotwórczego. Przyczyny powstawania szpiczaka mnogiego – nazywanego również szpiczakiem plazmatycznym lub chorobą Kahlera – do tej pory nie są do końca poznane.
Potencjalnymi czynnikami mającymi wpływ na jego rozwój są:
- narażenie na promieniowanie jonizujące,
- ekspozycja na różne substancje chemiczne (benzen, azbest),
- przebyte zakażenia wirusowe w przeszłości,
- osłabienie układu odpornościowego.
W związku z tym, że zapadalność wzrasta wraz z wiekiem, istnieją przesłanki, że powstanie szpiczaka mnogiego może być związane z:
- procesem starzenia,
- postępowym spadkiem odporności,
- obecnością w okresie całego życia różnych związków uszkadzających komórki.
Czy w przypadku tego nowotworu możliwe jest jego dziedziczenie? Szpiczak mnogi występuje rodzinnie niezwykle rzadko. W przypadku, gdy choroba wystąpi u krewnego, ma to raczej związek z podobnym środowiskiem życia, a co za tym idzie – z narażeniem na podobne czynniki, a nie tendencją do dziedziczenia genetycznego.
Określenia szpiczaka mnogiego w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób to:
- 2A83 – nowotwory komórek plazmatycznych,
- 2A83.1 – szpiczak komórek plazmatycznych,
- 2A83.Y – inne określone szpiczaki mnogie i nowotwory komórek plazmatycznych,
- 2A83.Z – nieokreślony nowotwór komórek plazmatycznych.
Reklama
Objawy szpiczaka mnogiego
Szpiczak mnogi jest chorobą, która objawia się wieloma dolegliwościami. Niestety, nie są one szczególnie charakterystyczne, dlatego postawienie właściwej diagnozy niekiedy bywa trudne.
Przede wszystkim – pogarsza się ogólne samopoczucie pacjenta, co przede wszystkim obejmuje:
- osłabieniem,
- uczuciem permanentnego zmęczenia,
- apatią,
- obniżeniem odporności,
- nawracającymi infekcjami.
Oprócz symptomów wpływających na ogólne samopoczucie, wyróżnić można neurologiczne objawy szpiczaka mnogiego. Należy do nich neuropatia, czyli choroba nerwów obwodowych, a wraz z nią:
- zaburzenia ruchowe,
- zaburzenia czuciowe,
- dolegliwości bólowe,
- osłabienie napięcia mięśniowego,
- zaburzenia zmysłowe.
Przy chorobie Kahlera może dojść również do ucisku lub uszkodzenia lub ucisku rdzenia kręgowego, a wraz z nim do uczucia mrowienia i drętwienia kończyn oraz do zaburzeń czynności zwieraczy.
Rzadkie są przy szpiczaku mnogim objawy skórne, jednak u niektórych pacjentów z bardziej zaawansowanym stadium nowotworu pojawiają się grudki, guzki lub blaszki różnych rozmiarów i o różnym zabarwieniu (przeważnie, czerwone, różowe lub sinofioletowe).
Reklama
Umieralność na szpiczaka mnogiego
W przypadku chorób nowotworowych pacjenci często pytają o rokowania. Ile można żyć ze szpiczakiem mnogim? Na pytanie to nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi, podobnie zresztą jak i przy innych rodzajach raka, ponieważ wiele zależy od ogólnego stanu osoby chorej, reakcji jej organizmu na zastosowane leczenie i wielu innych indywidualnych czynników.
Podobnie jest ze szpiczakiem mnogim, a ponadto w przypadku tej choroby rokowania dość szybko zmieniają się, ponieważ w ostatnim czasie medycyna poczyniła ogromne postępy w jej leczeniu. Długość życia pacjentów z chorobą Kahlera już znaczącą się wydłużyła. Jest ona również zależna od tego, w którym momencie choroby została postawiona diagnoza i jaki rodzaj zmian wykryto.
Biorąc pod uwagę, że na szpiczaka plazmatycznego zapadają osoby starsze, a wielu pacjentów dobrze reaguje na ich leczenie, są szanse na dożycie starości, ważne jest jednak postępowanie zgodnie z zaleceniami lekarza i prowadzenie zdrowego trybu życia.x
Przerzuty przy szpiczaku mnogim
Szpiczak mnogi bywa chorobą podstępną, ponieważ jego pierwsze objawy są dość niecharakterystyczne. Zdarza się więc, że pacjent musi przejść daleką drogę i wykonać wiele badań, zanim nowotwór zostanie rozpoznany. Skutkiem takiego stanu rzeczy bywa więc niestety późne wykrycie choroby, kiedy jest ona już w stadium zaawansowanym.
Podczas diagnostyki szpiczaka plazmatycznego dużą wagę przykłada się także do jego różnicowania z innymi chorobami nowotworowymi i ich przerzutami do kości. Wiele rodzajów raka w zaawansowanej fazie daje przerzuty właśnie do kości, dlatego po wykryciu zmian, należy dokładnie ustalić, czy mają one charakter pierwotny, czy wtórny. Takie przerzuty jak szpiczak kostny, (np. do kręgosłupa czy żeber) dają również powszechne nowotwory:
- rak piersi,
- rak płuc,
- rak prostaty.
Reklama
Diagnostyka szpiczaka mnogiego
U niektórych osób szpiczak rozwija się na podłożu wcześniej rozpoznanego niezłośliwego procesu zwanego MGUS. Skrót pochodzi od angielskiego terminu, a w tłumaczeniu oznacza monoklonalną gammapatię o niezidentyfikowanym znaczeniu.
W przypadku nasilenia objawów ogólnoustrojowych pacjent najpierw powinien udać się do swojego lekarza rodzinnego.
W trakcie wizyty należy dokładnie opisać:
- swoje objawy,
- okoliczności, podczas których pojawiły się,
- czy istnieją czynniki nasilające objawy.
Lekarz rodzinny powinien, według swoich umiejętności, dokładnie zbadać fizykalnie chorego, dzięki czemu niekiedy już nasuwają mu się pewne przypuszczenia. Pierwszym krokiem bardziej szczegółowej diagnostyki pod kątem szpiczaka mnogiego są badania laboratoryjne z krwi, czyli morfologia krwi obwodowej wraz z rozmazem.
Posiadając wyniki oraz szczegółowy opis badania fizykalnego, lekarz będzie mógł skierować pacjenta do specjalisty hematologa. Praktycznie zawsze to on jest lekarzem prowadzącym, aczkolwiek podczas całego procesu diagnozowania, a także leczenia konieczne mogą się okazać konsultacje z lekarzami innych specjalności – nefrologiem, neurologiem.
Po otrzymaniu skierowania należy niezwłocznie zgłosić się na konsultację hematologiczną, gdyż szybkie podjęcie odpowiednich kroków pozwoli na postawienie właściwej diagnozy oraz wdrożenie adekwatnego leczenia.
Badania laboratoryjne, jakie zwykle należy wykonać w ramach diagnozowania szpiczaka mnogiego to przede wszystkim:
- morfologia z rozmazem – pozwala na ocenę pracy układu krwiotwórczego (określenie ilości wszystkich krwinek, z podziałem na erytrocyty, trombocyty, leukocyty, wraz z wyodrębnieniem poszczególnych typów leukocytów);
- proteinogram – szpiczak mnogi nie jest jedyną chorobą, w której rozpoznaniu pomaga; polega on na rozdziale białek w surowicy na podstawowe frakcje;
- wartość OB i białka C-reaktywnego – zarówno jeden, jak i drugi parametr może świadczyć o obecności zmian nowotworowych w organizmie; charakterystyczna w przypadku szpiczaka jest obecność trzycyfrowego OB;
- badanie moczu – ogólne, wykonywane w celu uwidocznienia białek; pozwala ono na ocenę funkcji nerek;
- biopsja aspiracyjna lub trepanobiopsja szpiku – w obydwu przypadkach pobiera się ją z talerza kości biodrowej; cały zabieg odbywa się w znieczuleniu miejscowym; po nakłuciu kości, specjalną igłą pobiera się, w przypadku biopsji aspiracyjnej tylko próbkę szpiku, czyli komórki, a w przypadku trepanobiopsji próbkę szpiku wraz z fragmentem kości; pobrana próbka zostaje przesłana do pracowni diagnostycznej, w której odpowiednio barwi się obecne w niej komórki, a następnie ocenia je pod mikroskopem; podczas obserwacji mikroskopowej sprawdza się ilość komórek, ich rodzaj oraz tak jak wcześniej wspomniano, poszukuje się zwiększonej liczby komórek plazmatycznych;
- badania cytogenetyczne i molekularne – materiałem do tego typu badań jest pobrana podczas biopsji próbka szpiku; mają one na celu wykrycie zaburzenia kariotypu pod postacią zmian w ilości chromosomów i ich zmian strukturalnych (mutacji).
Wśród badań obrazowych natomiast wykonuje się z reguły:
- RTG układu kostnego – badanie z wykorzystaniem promieni rentgenowskich, guzki szpiczaka mnogiego zwykle są na nim widoczne jako drobne ubytki lub dziury w kościach;
- tomografię komputerową/rezonans magnetyczny – stosowane są przede wszystkim, gdy badanie RTG daje nieprawidłowy lub wątpliwy wynik, gdy konieczne jest uzyskanie bardziej szczegółowego obrazu, a także w celu oceny powiększenia narządów wewnętrznych, takich jak wątroba czy śledziona;
- densytometria – pomocna w ocenie uszkodzenia kośćca;
- USG – stosowane w ocenie wielkości i kształtu nerek.
Reklama
Leczenie szpiczaka mnogiego
Postęp medycyny, jak dokonał się na przestrzeni ostatnich lat w kontekście leczenia szpiczaka mnogiego, prowadzi do tego, by nowotwór ten stał się chorobą przewlekłą, z którą będzie można przez wiele lat żyć normalnie. Najnowsze metody już teraz przynoszą dobre efekty.
Schematem używanym najczęściej do leczenia szpiczaka jest VAD, skrót pochodzi od pierwszych liter leków wchodzących w jego skład, mianowicie:
- vinkrystyna,
- adriamycyna,
- deksametazon.
Jest to zestaw podawany u chorych, u których planowana jest przyszła transplantacja szpiku. Leki te są podawane w cyklach ściśle określonych przez lekarza, za pomocą wlewu dożylnego. Natomiast, gdy przeszczepienie nie jest możliwe stosuje się zazwyczaj standardową chemioterapię mającą na celu wyindukować remisję.
Zwykle jest to melfalan w połączeniu z innymi lekami:
- cyklofosfamidem,
- doksorubicyną,
- karmustyną,
- prednisolonem.
Odmienne leczenie stosowane jest podczas wystąpienia nawrotu choroby, a także gdy jest ona oporna na wdrożoną standardową chemioterapię. W takiej sytuacji w kręgu dostępnych środków znajduje się podanie innego rodzaju chemioterapii (talidomid, lenalidomid, bordezomib, a także wysokie dawki steroidów).
Należy podkreślić, że leki te używane są w ściśle określonych i konkretnych sytuacjach. Nie każdy chory może je otrzymać. Ma to związek z występowaniem poważnych skutków ubocznych. Barierę stanowić może również wiek chorego, gdyż leki te zwykle nie są stosowane u młodszych pacjentów.
Ważne jest też leczenie wspomagające, redukujące skutki, jakie szpiczak wywołał swoją obecnością w organizmie oddziałując na różne układy:
- leczenie anemii i zaburzeń krzepnięcia,
- zapobieganie wtórnej osteoporozie,
- leczenie przeciwbólowe.
Najnowsze leki na szpiczaka mnogiego mają właściwość przyłączania się do białka występującego na powierzchni jego komórek i tym samym – ich bezpośredniego niszczenia.
W leczeniu stosuje się też oczywiście transplantologię. Choremu pacjentowi przeszczepić można:
- szpik kostny – najczęściej pobrany od dawcy, choć niekiedy też pobrany wcześniej od pacjenta i zamrożony,
- macierzyste komórki krwiotwórcze wyodrębnione z krwi obwodowej,
- komórki macierzyste z krwi pępowinowej. ">
Reklama
Leczenie niekonwencjonalne przy szpiczaku mnogim
Szpiczak mnogi, jako choroba nowotworowa o złośliwym charakterze, powinien zawsze być poddany tradycyjnej terapii, zgodnie z zaleceniami lekarza specjalisty. Naturalne metody leczenia szpiczaka mogą jedynie wspierać tę terapię, poprawiając ogólne samopoczucie pacjenta, podnosząc jakość jego życia i wzmacniając działanie układu odpornościowego.
Dieta przy szpiczaku plazmatycznym powinna być odpowiednio zbilansowana, bogata w drogocenne mikro- i makroelementy oraz inne dobroczynne substancje i witaminy. Przy poważnych chorobach to bardzo ważne, by odżywiać organizm w sposób świadomy i dostarczać mu tego, czego w danym momencie najbardziej potrzebuje. Aby stworzyć konkretny, pożyteczny jadłospis, można zwrócić się o pomoc do dietetyka.
Czy możliwe jest leczenie szpiczaka mnogiego ziołami? Ziołolecznictwo może być pomocne, nie może jednak zastąpić tradycyjnej terapii. Istnieją rośliny, które wykazują działanie przeciwnowotworowe, hamując syntezę białek i kwasów nukleinowych odpowiedzialnych za powstawanie komórek rakowych.
Wśród nich są nawet tak popularne i powszechnie dostępne zioła jak majeranek, oregano czy rozmaryn. Dodawanie ich jako przypraw do codziennej diety nie zaszkodzi, choć stosowanie wszelkich środków (nawet ziołowych) najlepiej skonsultować z lekarzem.
