Co to jest torbiel pajęczynówki?
Torbiel pajęczynówki to patologiczny zbiornik płynowy znajdujący się pomiędzy rozwarstwionymi ścianami opony pajęczej, głównie w głowie, wewnątrz czaszki, ewentualnie w kanale kręgowym.
Najczęściej diagnozuje się torbiel pajęczynówki w tylnym dole czaszki. Choć zdarza się to dość rzadko, zmiana może wystąpić np. w lewym płacie skroniowym.
Takie torbiele są jednokomorowe, cienkościenne, o nieregularnych zarysach. W ich wnętrzu obecny jest płyn podobny do płynu mózgowo-rdzeniowego. W 90 proc. przypadków występują pojedynczo.
Torbiele pajęczynówki dzieli się na pierwotne i wtórne w zależności od przyczyny powstania.
Pierwotne są wrodzoną wadą ośrodkowego układu nerwowego, powstającą prawdopodobnie już w okresie embriogenezy pajęczynówki lub tuż po jego zakończeniu.
Wtórne torbiele pajęczynówki natomiast są efektem urazu, krwawienia lub infekcji. Podstawowa różnica pomiędzy torbielami pierwotnymi, a wtórnymi polega na tym, że pierwsze nie komunikują się z przestrzenią podpajęczynówkową.
Torbiele pajęczynówki rozwijają się przed ukończeniem 20. roku życia. Wykrywane są głównie u dzieci (częściej u płci męskiej), które stanowią 60-90 proc. chorych. Częstość ich występowania ocenia się na 1-2 proc. wszystkich zmian w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, które nie są wynikiem urazu.
Według Międzynarodowe Klasyfikacji Chorób ICD-10 torbiel pajęczynówki przypisuje się kod G93.0, a w ICD-11 kod 8D67.
Reklama
Rozmiary torbieli pajęczynówki
Torbiel pajęczynówki najczęściej jest umiejscowiona na powierzchni nadnamiotowej mózgu, a konkretnie na poziomie bruzdy bocznej, środkowej lub międzypółkulowej.
Wśród lokalizacji wymienia się także siodło tureckie oraz dół czaszki (przedni, środkowy lub tylny). Rzadziej torbiele występują podnamiotowo - tj. między półkulami móżdżku lub w kącie mostowo-móżdżkowym.
Torbiel pajęczynówki osiąga wielkość od kilku do kilkudziesięciu milimetrów (około 50 mm). Kilkumilimetrowe torbiele zwykle są wykrywane przypadkowo w czasie badań obrazowych mózgu.
Kiedy torbiel pajęczynówki jest duża?
Choć torbiele pajęczynówki najczęściej są diagnozowane u dzieci, mogą wystąpić również u dorosłych. Zdarza się, że objawy pojawiają się dopiero w późniejszym wieku, gdy zmiana staje się wystarczająco duża. A kiedy taka jest?
Nie ma jednej odpowiedzi. Jest to sprawa indywidualna, która zależy od umiejscowienia i pojawiających się objawów. Czy torbiel pajęczynówki ma 3cm, 4cm, czy nawet 5cm może nie być wystarczająco duża, by zmiana została zakwalifikowana do operacji.
U niektórych osób osiągają one nawet wielkość 10 cm, nie powodując żadnych dolegliwości.
Reklama
Objawy torbieli pajęczynówki
Wtórne torbiele pajęczynówki zazwyczaj nie dają żadnych objawów. Pojawienie się dolegliwości ma związek ze znacznym powiększeniem się zmiany.
Wśród objawów torbieli pajęczynówki wymienia się:
- zmęczenie,
- senność,
- osłabienie,
- ból głowy,
- zawroty głowy,
- nudności,
- wymioty,
- drgawki,
- niedowłady,
- zaburzenia czucia,
- szumy uszne,
- podwójne widzenie,
- zaburzenia równowagi,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia ukrwienia mózgu,
- wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
- splątanie (zaburzenie świadomości),
- zaburzenia psychiczne,
- wodogłowie,
- ataksję (zaburzenia mięśni i koordynacji).
Co warto podkreślić, objawy są uzależnione przede wszystkim od miejsca występowania torbieli oraz jej wielkości.
Reklama
Jak torbiel pajęczynówki wpływa na dziecko?
Warto pamiętać, że torbiel pajęczynówki nie jest równoznaczna z rakiem. Niezwykle rzadko łączy się ona ze zmianami nowotworowymi, które mogą, choć nie muszą, prowadzić do śmierci.
Torbiel pajęczynówki u dzieci najczęściej przyjmuje postać łagodnych zmian, które nawet u noworodków, nie wpływają na ich rozwój. Zazwyczaj też nie dają żadnych objawów.
Wszelkie wystąpienie zaburzeń rozwoju lub zmian w zachowaniu może wskazywać na torbiele pajęczynówki mnogie. Występują one jednak niezwykle rzadko.
Znacznie częściej są to pojedyncze zmiany, które mogą wywoływać ucisk na przysadkę mózgową. Z kolei one rzadziej powodują, np. zaburzenia rozwoju. (choć nie można tego zupełnie wykluczyć).
Z racji tego, że taka torbiel powoduje zaburzenia hormonalne, co skutkuje, np. niskim wzrostem czy przedwczesnym dojrzewaniem, w takim przypadku konieczna jest operacja.
Reklama
Diagnostyka torbieli pajęczynówki
Pierwotne torbiele pajęczynówki są wykrywane w prenatalnym badaniu sonograficznym (klasycznym USG lub trójwymiarowym).
Wstępne rozpoznanie wymaga zwykle potwierdzenia w ośrodku referencyjnym wad płodu. Badania pozwolą określić nie tylko wielkość torbieli, ale także jej wpływ na ośrodkowy układ nerwowy.
W ośrodku referencyjnym przeprowadza się także diagnostykę różnicową pod kątem:
- torbieli porencefalicznej,
- torbieliglioependymalnej,
- splotu podpajęczynówkowego,
- malformacji tętniczo-żylnej Galena,
- schizencefalii,
- nowotworu torbielowatego.
W przypadku potwierdzenia obecności niewielkiej torbieli, bez dodatkowych anomalii u płodu, leczenie odkłada się do okresu noworodkowego.
Jeśli jednak jest ona dużych rozmiarów lub szybko rośnie, istnieje możliwość interwencji jeszcze w okresie prenatalnym. U dziecka lub nawet u dorosłego kilkumilimetrowe torbiele pajęczynówki widoczne są również w czasie badań obrazowych mózgu - TK (tomografii komputerowej) lub MR (rezonansu magnetycznego).
Najczęściej wykrywa się je przypadkiem, jeśli jednak występują niepokojące objawy, należy udać się do neurologa, a najlepiej do neurochirurga, który specjalizuje się w leczeniu i usuwaniu torbieli.
Reklama
Czy torbiel pajęczynówki może się wchłonąć?
Torbiele pajęczynówki charakteryzują się dużą dynamiką zmian. Oznacza to, że nie tylko mogą szybko się powiększać, ale także zmniejszać, a nawet całkowicie wchłonąć.
Dlatego wykrycie małej torbieli jest wskazaniem do dalszej obserwacji. Badania kontrolne pozwalają z kolei ocenić dynamikę zmian, a także uniknąć niepotrzebnej operacji.
Czy torbiel pajęczynówki jest zatem groźna? Najczęściej nie. Jedynie duże torbiele mogą stanowić niebezpieczeństwo dla pacjenta. Ich wykrycie nierzadko powoduje stres.
Pod jego wpływem może dojść do pęknięcia zmiany, co prowadzi czasami do aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy udaru.
Duża wysokość i rosnące ciśnienie mają wpływ na torbiel pajęczynówki, gdyż powodują zmianę ścian naczyń krwionośnych. W takim przypadku latanie samolotem może być niewskazane. Konieczna jest jednak wcześniejsza konsultacja lekarska, gdyż każdy przypadek należy oceniać indywidualnie.
Reklama
Leczenie torbieli pajęczynówki
Małe lub średnie torbiele pajęczynówki, które nie wywołują objawów, wymagają jedynie regularnych kontroli lekarskich. Czasami stosuje się farmakoterapię. Ma ona jednak za zadanie załagodzić objawy, jeśli takowe występują.
Torbiel pajęczynówki nie wymaga z reguły zmiany trybu życia. Powinno się zrezygnować jednak z uprawiana sportów ekstremalnych. Wysiłek fizyczny powinien zostać ograniczony do np. jazdy na rowerze czy pływania.
Jako formę leczenia pomocniczego często stosuje się zioła. Dostępne w sklepach zielarskich, ekologicznych bądź aptekach. Składają się na nie m.in. krwawnik, skrzyp polny i nagietek.
Unikać powinno się alkoholu i nikotyny. Nie ma dowodów na ich negatywny wpływ, ale również nie można stwierdzić, że są one obojętne dla torbieli pajęczynówki.
Kiedy konieczna jest operacja torbieli pajęczynówki?
Nie każda torbiel wymaga usunięcia. Ważne jest odpowiednie rozpoznanie, które pozwoli określić rozmiar i stan zmiany.
Według klasyfikacji Galassi rozróżnia się trzy wielkości torbieli:
- małe, których się nie poddaje leczeniu chirurgicznemu, nawet jeśli dają skutki uboczne;
- średnie, które są operowane, gdy występują związane z tym dolegliwości;
- duże, które powinny być operowane niezależnie od tego czy są objawowe, czy nie, gdyż nieleczone mogą prowadzić do powikłań, chociażby takich jak wodogłowie.
Kiedy wykonuje się operację torbieli pajęczynówki? Podejmując decyzję o leczeniu operacyjnym, lekarze posługują się klasyfikacją Galassi, zgodnie z którą:
- torbiele małe nie wymagają leczenia operacyjnego, nawet jeśli powodują dolegliwości;
- torbiele średnie operuje się jedynie wtedy, gdy powodują dolegliwości;
- torbiele duże wymagają operacji, niezależnie od tego, czy wywołują objawy.
W przypadku średniej torbieli pajęczynówki można wykonać zabieg neuroendoskopowy, a w przypadku rozległej zmiany zazwyczaj wykonuje się marsupializację lub kraniotomię z założeniem shuntu. Możliwe jest również laserowe usuwanie torbieli pajęczynówki.
Operacja wycięcia torbieli pajęczynówki może zostać przeprowadza w ramach NFZ, jeśli stanowi ona zagrożenie dla życia. W innym przypadku usuwanie jej jest dostępne jedynie prywatnie, jednak koszt zabiegu endoskopowego może wynieść nawet 20 tysięcy złotych.
Jeśli torbiel pajęczynówki ma wpływ na codzienne funkcjonowanie, można złożyć wniosek o przyznanie renty na okres niezdolności do pracy.
