Uchyłki przewodu pokarmowego - objawy, leczenie

Uchyłki jelita to inaczej kieszonkowate uwypuklenia ściany jelita, które mogą obejmować uwypuklenia całej ściany (uchyłki prawdziwe, rzadko występujące) lub fragmenty błony śluzowej przechodzące przez rozluźnioną warstwę mięśniową (częściej występujące uchyłki rzekome).

Uchyłki przewodu pokarmowego - zachorowalność

Uchyłki należą do chorób cywilizacyjnych, charakterystycznych dla krajów rozwiniętych. Częstotliwość występowania rośnie także wraz z wiekiem. Szacuje się, iż takie zmiany występują u połowy osób powyżej 50. roku życia.

Najczęściej uchyłki nie dają o sobie znać i są wykrywane przez przypadek  w badaniach zlecanych z innych powodów. W takiej sytuacji mamy do czynienia z uchyłkowatością.

Reklama

Uchyłki przewodu pokarmowego - przyczyny

Powstawanie uchyłków tłumaczy się dietą: zmniejszoną ilością błonnika (włókien pokarmowych).

Jako czynniki ryzyka rozwoju uchyłków jelita wymieniane są:

• wiek (częstotliwość występowania wzrasta wraz z wiekiem),
• zaparcia,
• dieta zawierająca przetworzone produkty,
• małą ilość błonnika (włókien pokarmowych),
• siedzący, spoczynkowy tryb życia.

Krwawienie z przewodu pokarmowego w zależności od nasilenia, obciążenia oraz innych czynników może być leczone zachowawczo lub operacyjnie. Niedrożność jelita grubego wynika z zapalenia lub zwężeń wtórnie wytwarzających się do zapalenia. Objawy niedrożności zostały opisane w odpowiednim module.

Reklama

Uchyłki przewodu pokarmowego - objawy

W 20-30% przypadków pojawiają się następujące objawy:

• ból brzucha w dolnym, lewym kwadrancie brzucha,
• zaparcia lub biegunki (czasami występujące naprzemiennie),
• wzdęcia i nadmierna produkcja gazów.

Jeżeli dojdzie do zapalenia uchyłków dołączają się także:

• gorączka,
• dreszcze,
• bóle brzucha,
• możliwa jest biegunka.

Reklama

Uchyłkowatość - powikłania

W przebiegu uchyłkowatości mogą pojawić się powikłania, do których zaliczamy:

• ostre zapalenie uchyłków,
• przedziurawienie (perforacja) uchyłka,
• ropień,
• krwawienie/krwotok z uchyłków,
• niedrożność

Reklama

Ostre zapalenie uchyłków - objawy

W ostrym zapaleniu uchyłków występują:

• bóle brzucha,
• gorączka,
• narastają parametry stanu zapalnego (liczba leukocytów, OB, CRP).

Konieczne jest podanie antybiotyków oraz leków przeciwbólowych. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja.

Reklama

Uchyłki przewodu pokarmowego - powikłania

Proces zapalny toczący się w obrębie uchyłków może powodować wytworzenie ropnia w miejscu uchyłka lub pomiędzy pętlami jelit. Pęknięcie uchyłka, a tym samym ściany jelita, powoduje rozszerzenie się stanu zapalnego na jamę otrzewnej i zapalenie otrzewnej (opis tej jednostki w odpowiednim module). Zakres zapalenia zależy od ilości „rozlanej” treści kałowej.

Reklama

Uchyłki przewodu pokarmowego - diagnostyka

Leczeniem uchyłkowatości zajmują się interniści, lekarze rodzinni, gastroenterolodzy. W przypadku rozwoju powikłań chirurgicznych chorobą schyłkową zajmują się chirurdzy. W doborze diety może pomóc dietetyk.

Podstawą postawienia diagnozy oraz prawidłowego zaplanowania badań jest dokładnie zebrany wywiad lekarski, który w dużym stopniu zależy od szczerości pacjenta. Kwestie dotyczące jelit, wypróżnień są uważane za wstydliwe, stąd widoczna u wielu pacjentów niechęć w udzielaniu odpowiedzi, kwitowanie pytań krótkim „nie wiem” lub  „wszystko w normie”.

Podstawowe pytania zadawane przez lekarza to pytania dotyczące głównie bólu brzucha:

• lokalizacja bólu,
• charakter bólu (stały, kolkowy, piekący, ostry, tępy),
• promieniowanie (gdzie jeszcze jest odczuwany),
• kiedy się nasila, kiedy maleje,
• zależność od posiłków, wypróżnień, ruchów ciała,
• od kiedy trwa,
• czy wcześniej też były takie lub podobne dolegliwości.

Inne pytania dotyczą wypróżnień:

• od kiedy są problemy z wypróżnieniami,
• na czym polegają dolegliwości (czy są to zaparcia, biegunki, uczucie niepełnego wypróżnienia),
• czy wcześniej były problemy, o jakim charakterze,
• obecność patologicznych domieszek (krwi, ropy, śluzu) w stolcu,
• barwa stolca,
• czynniki nasilające dolegliwości (np. pokarmy, tryb życia, stres),
• konieczne są także pytania o inne choroby, zażywane leki.

Wielu pacjentów twierdzi, że ogrom pytań zadawanych przez lekarza wydaje jest zbędna, ale popatrzenie na pacjenta całościowo, a nie tylko na jego chory narząd czy układ, może dać wiele wskazówek.

W badaniu fizykalnym brzucha lekarz określa wygląd brzucha, bolesność brzucha podczas palpacji, opukiwania, obecność oporów w jamie brzusznej, osłuchuje ruchy jelit.

Uchyłki - lokalizacja

Niedostateczna ilość błonnika powoduje nieprawidłowy pasaż treści jelitowej i zaparcia, co generuje wysokie ciśnienie w świetle jelita, które „wypycha” ściany jelita na boki. Dodatkowo z wiekiem dochodzi do osłabienia tkanek, które stają się podatne na odkształcenia. Najczęstszą lokalizacją uchyłków jest esica (około 90% przypadków), rzadziej inne fragmenty jelita grubego.

Uchyłki przewodu pokarmowego - badania

Uchyłki można uwidocznić w badaniu radiologicznym – wlewie doodbytniczym kontrastu – lub wykonując endoskopię (np. rektoskopię lub kolonoskopię). W ostrych przypadkach (w zapaleniu lub powikłaniach) te badania jednak nie są zalecane ze względu na ryzyko krwawień czy perforacji (pęknięcia ściany jelita). Wykorzystuje się wówczas tomografię komputerową, która pozwala uwidocznić nacieki zapalne czy tworzące się ropnie.

Uchyłki przewodu pokarmowego - leczenie

Leczenie niepowikłanej choroby uchyłkowej polega na zapobieganiu zaparciom, głównie poprzez zwiększenie w diecie błonnika pokarmowego, przy większych problemach z wypróżnieniami można stosować leki przeczyszczające działające na zasadzie osmozy (np. sole magnezu, laktuloza).

Leki przeczyszczające o innym mechanizmie działania są niewskazane, ponieważ powodują wzrost ciśnienia w jelicie. Dodatkowo podaje się leki rozkurczające.

Zmiana diety oraz zastosowane leków niestety nie zmniejszają liczby uchyłków, ale pozwalają na zmniejszenie szans na rozwinięcie powikłań czy powstawanie nowych uchyłków. W przypadku wystąpienia powikłań – w zapaleniu uchyłków stosuje się antybiotykoterapię, leki rozkurczające. Leczenie w zależności ,m.in. od nasilenia objawów i zgodnie z oceną lekarza, może być prowadzone ambulatoryjnie lub szpitalnie. W przypadku krwotoków/krwawień, perforacji, niedrożności czy nawracających zapaleń stosuje się leczenie operacyjne. Wskazania i zakres zabiegu (operacji) określa chirurg.

Uchyłki przewodu pokarmowego - dieta

Dieta w przebiegu uchyłkowatości powinna wykluczać produkty ciężkostrawne, wzdymające czy powodujące zaparcia. W zamian ważne jest dostarczanie odpowiedniej ilości błonnika usprawniającego pasaż przez przewód pokarmowy. Przykłady wskazanych i zabronionych produktów znajdują się w tabeli.

Ponadto wskazane jest wypijanie minimum 1,5 litra płynów (słabej herbaty, niegazowanej wody mineralnej, soków owocowych przecierowych, kompotów).

Uchyłki przewodu pokarmowego - zapobieganie

W zapobieganiu rozwojowi schyłków stosuje się przede wszystkim metody zapobiegające zaparciom:

• dietę z odpowiednią ilością błonnika (przykłady produktów zakazanych i wskazanych w tabeli powyżej),
• spożywanie dużej ilości płynów,
• ruch fizyczny.