Wybity kciuk jest stosunkowo częstym urazem ortopedycznym, na który narażone są w szczególności osoby aktywne fizycznie, uprawiające różne dyscypliny sportu, w tym:
- sporty kontaktowe, takie jak piłka nożna i ręczna, koszykówka, hokej;
- sport walki – boks, judo, zapasy, karate etc.;
- sporty szybkościowe – narciarstwo, łyżwiarstwo, kolarstwo;
- sporty ekstremalne – wspinaczka, skoki spadochronowe;
- inne dyscypliny, takie jak siatkówka, tenis.
Do wybicia kciuka dojść może na skutek kontaktu z innym zawodnikiem, uderzenia o twardą powierzchnię, nieprawidłowego podparcia, czy niefortunnego trafienia ręką w piłkę. Kontuzja ta jest bardzo bolesna, aczkolwiek w większości przypadków umiarkowanie tylko groźna.
Czym jest wybity kciuk?
Wybity kciuk jest pojęciem potocznym. W terminologii medycznej uraz ten znany jest jako zwichnięcie lub podwichnięcie stawu paliczkowego. W odróżnieniu od pozostałych palców, kciuk ma jedynie dwie, a nie trzy tego typu struktury.
Są to:
- staw śródręczno-paliczkowy (miejsce łączenia palca z dłonią);
- staw międzypaliczkowy (miejsce, gdzie kciuk zgina się w połowie swojej długości).
Każdy ze stawów otoczony jest więzadłami i ścięgnami, zapewniającymi możliwość ruchu kciuka, ale też stabilizującymi, zapobiegającymi przeprostom i wyginaniu się na boki. Do wybicia palca dochodzi na skutek działania sił prowadzących do nadwyrężenia lub uszkodzenia jednego z tych elementów.
W efekcie powierzchnie stawowe częściowo (podwichnięcie) lub całkowicie (zwichnięcie) tracą ze sobą kontakt, ustawiając się względem siebie w nienaturalnych płaszczyznach.
Reklama
Objawy wybitego kciuka
Objawy wybitego kciuka niewiele się różnią od symptomów złamania palca, zatem szczegółową diagnozę postawić można jedynie w oparciu o badanie obrazowe, z wykorzystaniem aparatu rentgenowskiego lub tomografu komputerowego.
W przypadku zwichnięcia lub podwichnięcia kciuka, pacjent doświadcza takich dolegliwości, jak:
- silny ból palca,
- krwiak, obrzęk,
- deformacja kciuka,
- zasinienie części dłoni,
- uczucie chłodu w miejscu urazu,
- niepełna ruchomość w kontuzjowanym stawie.
Reklama
Co robić z wybitym kciukiem?
Jak postępować? Czy iść do lekarza, czy próbować nastawić palec na własną rękę? Kluczowa jest właściwa diagnoza, w tym różnicowanie lekkiego podwichnięcia od poważniejszego zwichnięcia. W pierwszym z wymienionych przypadków nie dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej, a deformacja palca jest niewielka i zazwyczaj chwilowa. W takiej sytuacji postępowanie można ograniczyć do zastosowania środków przeciwbólowych oraz wykonania 5 kroków, w praktyce medycznej i fizjoterapeutycznej nazywanych zasadą PRICE.
Określenie to stanowi akronim utworzony z angielskich słów:
- Protection– ochrona. W pierwszej kolejności podwichnięty palec należy zabezpieczyć, uniemożliwiając pogłębienie urazu. Niezbędne jest oddalenie się w bezpieczne miejsce i usztywnienie/opatrzenie palca.
- Rest– odpoczynek. Wybity kciuk potrzebuje czasu na regenerację. Niezbędne jest zatem całkowite zaniechanie aktywności angażującej palec przynajmniej przez 2 doby.
- Ice– lód. Wybity kciuk należy schłodzić, by ograniczyć powstający w miejscu urazu krwiak. Idealnie do tego celu nadają są kostki lodu, nasączony lodowatą wodą ręcznik lub profesjonalny kompres chłodzący.
- Constipation– ucisk. Stosowany jest powyżej miejsca urazu. Procedura ta pozwala ograniczyć obrzęk.
- Elevation– uniesienie. Kontuzjowaną dłoń dobrze jest utrzymywać powyżej linii serca, co pozwoli nieco zmniejszyć ciśnienie krwi i również będzie łagodzić obrzęk.
Reklama
Jak nastawić wybity kciuk?
Poważniejszy uraz, jakim jest zwichnięcie stawu paliczkowego, wymagać może nastawienia kciuka. Jest to zabieg przywrócenia pierwotnej, prawidłowej geometrii palca, a więc ustawienia przesuniętych względem siebie paliczków we właściwej płaszczyźnie.
Jak nastawić wybity kciuk? Najlepiej nie próbować podejmować żadnych czynności na własną rękę. Należy pamiętać, że poprzez nieprawidłowe działania można doprowadzić do pogłębienia urazu, w tym między innymi uszkodzenia torebki stawowej.
Wykonany samodzielnie zabieg będzie prawdopodobnie także dużo bardziej bolesny, tym bardziej że nie będzie się mieć do dyspozycji środków znieczulających, rutynowo aplikowanych, gdy nastawianie kciuka odbywa się w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych.
Reklama
Jak usztywnić wybity kciuk?
Zanim dotrze się do lekarza, należy zabezpieczyć palec – to pierwsza z zasad kanonu PRICE. Jak usztywnić wybity kciuk? W ramach pierwszej pomocy doskonale sprawdza się stary domowy sposób z użyciem drewienka i bandaża, najlepiej elastycznego, który jednocześnie będzie pełnić funkcję uciskową.
Do wykonania opatrunku wykorzystać można drewniany patyczek po lodach, ołówek, cienką linijkę, a nawet niewielką gałązkę. Należy pamiętać, że bandaż elastyczny po założeniu ma tendencję do samoistnego zaciskania się. Warto upewnić się, czy nie powoduje tym samym zbyt dużego ucisku, uniemożliwiającego dopływ krwi do palca.
Reklama
Opatrunek na wybity kciuk
Jeżeli uraz jest poważniejszy, ortopeda zaleci dłuższe usztywnienie palca. Opatrunek na wybity kciuk może zostać wykonany z gipsu, ewentualnie pacjent będzie mógł skorzystać z bardziej elastycznej ortezy. Standardowy czas usztywnienia w takim przypadku wynosi około 3 tygodni.
Opatrunek ma nie tylko zabezpieczać nadwątlone struktury stawu, ale też dać im czas na regenerację w warunkach całkowitego bezruchu. Po zdjęciu gipsu lub ortezy, niezbędna jest zazwyczaj krótkotrwała rehabilitacja.
W tym czasie poddać się można też zabiegom:
- krioterapii (leczenie zimnem),
- hydroterapii (leczenie wodą),
- laseroterapii (leczenie światłem).
Ile czasu trwają objawy wybitego kciuka? Do pełnej sprawności ręka powinna dojść w ciągu 6 tygodni od urazu.
