Zapalenie gruczołu Bartholina - na czym polega i jakie są objawy? Diagnostyka i leczenie

Zapalenie gruczołu Bartholina - na czym polega?

Zapalenie gruczołu Bartholina (bartholinitis) to schorzenie żeńskich narządów płciowych, które najczęściej występuje u aktywnych seksualnie kobiet w wieku 20-30 lat (ale może rozwinąć się również u kobiet młodszych lub starszych). Ocenia się, że około 2% kobiet na którymś etapie swojego życia będzie cierpieć z powodu tej choroby. Przebiega ona zazwyczaj z silnym bólem okolicy sromu narastającym przy siadaniu i zmianie pozycji. Często towarzyszy mu zaczerwienienie, obrzmienie lub pojawienie się guza w przedsionku pochwy. 

Choroba przebiega zazwyczaj z podwyższeniem temperatury ciała. Należy jednak pamiętać, że zapalenie gruczołu Bartholina może przebiegać także niemal całkowicie bezobjawowo.

Reklama

Co to jest gruczoł Bartholina?

Gruczoły Bartholina (gruczoły przedsionkowe większe) mają rozmiar ziarnka grochu i leżą po obu stronach przedsionka pochwy (po jednym z każdej strony). Ich zadaniem jest produkcja wydzieliny, która pojawia się w chwilach podniecenia seksualnego. Wydzielina zwilża i wygładza przedsionek pochwy, co ułatwia odbycie stosunku seksualnego. Przewody wyprowadzające wydzielinę, produkowaną przez gruczoły Bartholina, są zlokalizowane w okolicach dolnej części warg sromowych mniejszych.

Reklama

Zapalenie gruczołu Bartholina - przyczyny choroby

Przyczyną zapalenia gruczołu Bartholina jest najczęściej zakażenie bakteryjne. Na skutek infekcji dochodzi do obrzęku i "przytkania" ujścia przewodów wyprowadzających - produkowana wydzielina zaczyna zalegać w gruczole (tworzy się tzw. torbiel zastoinowa). Jeżeli dojdzie do zakażenia zalegającej w torbieli zastoinowej wydzieliny, tworzy się ropień (zbiornik wypełniony ropą).

Toczący się proces zapalny wywołany zakażeniem bakteryjnym oraz ucisk na sąsiednie struktury przez zmieniony chorobowo gruczoł powodują wystąpienie objawów choroby. Torbiel zastoinowa lub ropień powstałe w miejscu prawidłowego gruczołu mogą nawet osiągać rozmiar kurzego jaja.

Reklama

Zapalenie gruczołu Bartholina - objawy i czas trwania

Objawy zapalenia gruczołu Bartholina są uzależnione od jego postaci. Wyróżniamy postać ostrą i przewlekłą.

Wyżej przedstawione objawy praktycznie zawsze świadczą o patologii – w razie zaobserwowania któregoś z nich należy szybko skontaktować się z lekarzem ginekologiem.

Reklama

Zapalenie gruczołu Bartholina - powikłania

Należy pamiętać, że nieleczone zapalenie gruczołu Bartholina może doprowadzić do zapalenia narządów miednicy mniejszej (z ang. Pelvic inflammatory disease - PID), czyli błony śluzowej macicy, jajowodów i jajników. W przypadku rozwoju PID do wspomnianych wcześniej objawów dołączyć mogą się kolejne, takie jak:

• znaczny wzrost temperatury ciała,
• bóle brzucha, pleców i miednicy mniejszej.

UWAGA! Postać przewlekła zapalenia gruczołu Bartholina może przejść w postać ostrą. Choroba, nawet poddana prawidłowemu leczeniu i wyleczona, czasem ma tendencję do nawracania.

Reklama

Zapalenie gruczołu Bartholina - diagnostyka poprzez wywiad

Wizyta u lekarza ginekologa powinna mieć następujący przebieg:

Lekarz zbiera wywiad, tzn.:

• zapyta o dotychczasowy stan zdrowia pacjentki,
• przebyte przez nią choroby,
• hospitalizacje,
• zabiegi operacyjne.

Powinien również zapytać o:

• ogólne samopoczucie,
• występowanie problemów ze snem, apetytem, wypróżnianiem się,
• uczulenia (w tym także na leki),
• stosowane używki (papierosy, alkohol, substancje psychoaktywne, czyli np. narkotyki),
• choroby, które występowały w najbliższej rodzinie (u rodziców, dziadków, rodzeństwa).

W wywiadzie pojawią się również pytania dotyczące objawów obecnej choroby, a także o czas ich trwania, stopień nasilenia.

Lekarz ginekolog dodatkowo skupi się na wywiadzie ginekologicznym, w którym spyta o:

• wiek, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka,
• regularność i długość cykli miesięcznych,
• obfitość i czas trwania krwawienia miesięcznego,
• występowanie krwawień i plamień między miesiączkami,
• obecność skrzepów w krwi miesiączkowej,
• zespół napięcia przedmiesiączkowego,
• datę pojawienia się ostatniej miesiączki.

Dodatkowo zapyta o:

• przebyte ciąże (w tym także te zakończone poronieniem),
• ich czas trwania,
• sposób rozwiązania (naturalny, cięcie cesarskie),
• występujące powikłania.

Padną również pytania dotyczące przebytych zabiegów ginekologicznych, aktywności seksualnej i chorób przenoszonych drogą płciową.

Reklama

Zapalenie gruczołu Bartholina - badania lekarskie

Następnie lekarz powinien przystąpić do tzw. badania ogólnego. Jego wygląd różni się istotnie w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia danego pacjenta. Do niezbędnego minimum badania należy: dokładne obejrzenie ciała pacjenta, zbadanie dotykiem głowy, szyi, brzucha, pachwin i kończyn.

Kolejnym etapem badania powinno być badanie gruczołów sutkowych (piersi). Polega ono na oglądnięciu i badaniu dotykiem piersi i ich okolic w różnych pozycjach ciała przyjmowanych przez pacjentkę.

Następnie lekarz przystępuje do badania ginekologicznego. Lekarz kolejno: obejrzy narządy płciowe zewnętrzne, zbada ściany pochwy i szyjkę macicy z pomocą wziernika (niewielkiego plastikowego urządzenia służącego do rozchylenia warg sromowych i ścian pochwy), a także przeprowadzi badanie narządów płciowych wewnętrznych (pochwy, macicy, jajników).

Końcowym elementem badania powinno być badanie ultrasonograficzne (USG). Badanie to odbywa się za pomocą sondy, którą wprowadza się przezpochwowo lub przezodbytniczo – umożliwia ona pokazanie na ekranie aparatu wyglądu niektórych narządów wewnętrznych.

Zapalenie gruczołu Bartholina - jak zapobiegać chorobie?

Jak do tej pory nie udowodniono istnienia czynników ryzyka rozwoju zapalenia gruczołu Bartholina. Jedyny znany fakt to taki, że choroba występuje znamiennie częściej u aktywnych seksualnie kobiet w wieku 20-30 lat.

W związku z brakiem znanych czynników ryzyka nie istnieje wiele sposobów zapobiegania wystąpieniu choroby. Celowym wydaje się jednak dbanie o utrzymanie właściwej homeostazy w pochwie, a więc o prawidłowy rozwój fizjologicznej flory pochwy, co może zmniejszyć częstość występowania choroby.

W tym celu warto więc:

• Stosować podczas stosunków seksualnych prezerwatywy (dotyczy to zwłaszcza osób posiadających wielu partnerów seksualnych).
• Utrzymywać szeroko pojętą higienę okolic intymnych (np. stosując żele do higieny intymnej o odpowiednim pH). Należy jednak pamiętać, aby nie przesadzać z nadmierną higieną – mycie dwa razy dziennie w zupełności wystarczy! Mycie okolic intymnych powinno wykonywać się ręką, a nie gąbką czy myjką.
• Stosować przewiewną, bawełnianą bieliznę.
• Stosować preparaty zawierające kultury bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium (doustnie lub miejscowo, dopochwowo) podczas i kilka dni po zakończeniu antybiotykoterapii z powodu innych chorób.

Zapalenie gruczołu Bartholina - rozpoznanie

Rozpoznanie choroby stawia się na podstawie objawów klinicznych i badania ginekologicznego przeprowadzonego z pomocą wziernika lub tzw. badania dwuręcznego.

Czasami do postawienia rozpoznania konieczne jest wykonanie tzw. posiewu z wydzieliny gruczołu Bartholina. Celem tego badania diagnostycznego jest wyhodowanie chorobotwórczych drobnoustrojów z próbki wydzieliny pobranej od pacjentki. W tym celu „wysiewa” się ją do szalek wypełnionych podłożem zawierającym substancje odżywcze, a następnie wkłada do cieplarek, które utrzymują temperaturę bliską temperatury ciała człowieka. W takich warunkach drobnoustroje gwałtownie się namnażają, co umożliwia ich dostrzeżenie i rozpoznanie.

Badanie to umożliwia także określenie tzw. lekooporności czyli znalezienie antybiotyków, na które wrażliwy jest konkretny zakażający daną pacjentkę szczep bakterii. Dzięki temu w leczeniu można zastosować bardzo skuteczną tzw. celowaną antybiotykoterapię.

Zapalenie gruczołu Bartholina - leczenie zachowawcze

Leczenie zapalenia gruczołów Bartholina podzielić można na dwie główne grupy: leczenie zachowawcze i leczenie operacyjne. Leczenie zachowawcze polega na obserwacji lub równoczesnym stosowaniu antybiotykoterapii i obserwacji.

Obserwację można prowadzić, gdy torbiel gruczołu Bartholina jest mała i nie wywołuje objawów, a lekarz potwierdził, że nie doszło do zakażenia oraz że nie rozwija się w tym miejscu inny proces patologiczny (np. bardzo rzadki rak gruczołu Bartholina).

W przypadku pojawienia się mało nasilonych objawów zapalenia (zaczerwienienie, niewielki obrzęk, lekki ból) może zostać włączona antybiotykoterapia oraz „domowe sposoby leczenia”  – czasami takie postępowanie nie dopuszcza do dalszego rozwoju choroby i wytworzenia ropnia.

Niekiedy w trakcie powyższego postępowania dochodzi do wytworzenia i samoistnego pęknięcia ropnia gruczołu Bartholina. Powoduje to zmniejszenie nasilenia, a nawet ustąpienie większości objawów. Należy jednak pamiętać, że również wtedy konieczna jest szybka wizyta u lekarza ginekologa, który skontroluje, czy ropień opróżnił się całkowicie, a cechy stanu zapalnego ustępują.

Zapalenie gruczołu Bartholina - operacja

Leczenie operacyjne jest najczęstszym sposobem leczenia ropnia gruczołu Bartolina. Polega ono na nacięciu za pomocą skalpela (w znieczuleniu miejscowym, w warunkach ambulatoryjnych) nabrzmiałego ropnia i opróżnienie go z zalegającej ropy. Czasami (gdy zawartość ropnia nie jest zbyt gęsta) wystarcza nakłucie ropnia za pomocą sterylnej igły.

Metoda ta przynosi niemal natychmiastowe zniesienie objawów miejscowych (przede wszystkim bólu). Do opróżnionej jamy ropnia lekarz wsuwa sączek – niewielki gazik, który wchłania resztki ropnej wydzieliny. Sączek usuwa lekarz podczas wizyty kontrolnej kilka dni później.

W rzadkich przypadkach po wykonaniu nacięcia ropnia stosuje się celowaną antybiotykoterapię.

Zapalenie gruczołu Bartholina - nawroty

W przypadku nawracających zapaleń gruczołu Bartholina można wykonać tzw. marsupializację. Polega ona na chirurgicznym rozcięciu zmienionego chorobowo gruczołu i poszerzeniu powstałego w ten sposób otworu. W tym celu przyszywa się błonę wyścielającą gruczoł do sąsiadującej skóry. Dzięki temu zalegająca wydzielina znajduje drogę odpływu.

Zabieg trwa kilkanaście minut i wykonuje się go zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym (do jego wykonania konieczna jest hospitalizacja).

Zapalenie gruczołu Bartholina - domowe sposoby leczenia

Istnieje wiele domowych sposobów leczenia zapalenia gruczołu Bartholina. Należy jednak pamiętać, że jest to tzw. leczenie objawowe – likwiduje lub minimalizuje objawy choroby, ale jej nie leczy. Całkowite wyleczenie wymaga zastosowania odpowiednich leków!

Do najpopularniejszych metod, zmniejszających objawy choroby należy stosowanie:

• nasiadówek, przymoczek lub okładów z preparatów zawierających octanowinian glinu (np. Altacet, płyn Burowa),
• rumianku,
• nadmanganianu  potasu (KMnO4),
• mieszanek ziołowych (np. Vagosan).

Zapalenie gruczołu Bartholina - ankieta

Ankieta „Czy powinnam podejrzewać u siebie zapalenie gruczołu Bartholina?”
1. Czy w przedsionku pochwy lub na wardze sromowej pojawił się guz lub guzek? TAK NIE
2. Czy okolica guza jest zaczerwieniona? TAK NIE
3. Czy odczuwa Pani ból lub dyskomfort podczas chodzenia lub siadania? TAK NIE
4. Czy ma Pani podwyższoną temperaturę ciała? TAK NIE
5. Czy objawy choroby pojawiły się nagle i szybko się nasilają? TAK NIE

Jeżeli na wszystkie pytania odpowiedź NIE – Odpowiedź: „Prawdopodobieństwo, że cierpi Pani na zapalenie gruczołu Bartholina jest niewielkie.”

Jeżeli odpowiedź TAK wyłącznie w pyt. 1 – Odpowiedź "Jest prawdopodobne, że rozwija się u Pani torbiel gruczołu Bartholina. Proszę skontaktować się z lekarzem ginekologiem"

Jeżeli odpowiedź TAK w pyt. 1 i 2 lub 1 i 4 – Odpowiedź „Jest prawdopodobne, że cierpi Pani z powodu przewlekłego zapalenia gruczołu Bartholina. Proszę skontaktować się z lekarzem ginekologiem.”

Jeżeli odpowiedź TAK w pyt. 1 i 3 lub 1 i 5 lub TAK w ≥3 pytaniach – Odpowiedź „Jest bardzo prawdopodobne, że cierpi Pani z powodu ostrego zapalenia gruczołu Bartholina. Proszę pilnie skontaktować się z lekarzem ginekologiem.”