Zapalenie jelita grubego
Zapalenie jelita grubego to rozległa kategoria medyczna, obejmująca różne jednostki chorobowe o odmiennej etiopatogenezie oraz przebiegu.
Ze względu na czas trwania i intensywność objawów, wyróżnia się;
- przewlekłe zapalenie jelita grubego,
- ostre zapalenie jelita grubego.
Jeśli natomiast chodzi o przyczyny i przebieg, klasyfikowane są takich schorzenia, jak:
- rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego;
- niedokrwienne zapalenie jelita grubego;
- spastyczne zapalenie jelita grubego;
- nieswoiste zapalenie jelita grubego, w tym:
- zapalenie wrzodziejące;
- zapalenie mikroskopowe:
- kolagenowe;
- limfocytowe;
- zapalenie nieokreślone;
- choroba Leśniowskiego Crohna;
Reklama
Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego jest klasycznym zakażeniem szpitalnym. Wywoływane jest przez gram dodatnie pałeczki Clostridum difficile. W literaturze medycznej wskazuje się, że głównym powodem infekcji jest stosowanie antybiotyków, które zaburzają naturalną florę bakteryjną jelita grubego i obniżają poziom ochrony przed szkodliwymi patogenami.
Najwyższe ryzyko generują:
- Cefalosporyny II i III generacji;
- Klindamycyna;
- Fluorochinolony;
- Niektóre penicyliny;
Do zachorowań najczęściej dochodzi między 5 a 10 dniem antybiotykoterapii na oddziale szpitalnym. Sprzyja temu powszechność występowania Clostridum difficile w placówkach służby zdrowia, w szczególności w toaletach, a także na rękach personelu medycznego.
Przebieg choroby jest z reguły gwałtowny - występuje ostra biegunka. To efekt działania toksyn wydzielanych przez bakterie, po namnożeniu się w jelitach. Rzekomobłoniaste, bakteryjne zapalenie jelita grubego najczęściej występuje u osób starszych. Zachorowalność u pacjentów w wieku 65 + jest dwudziestokrotnie wyższa, niż u osób przed 20 rokiem życia (dane: W. Hryniewicz i inni, Zakażenia Clostridum difficile…)
Reklama
Niedokrwienne zapalenie jelita grubego
Niedokrwienne zapalenie jelita grubego, jak sama nazwa wskazuje, związane jest z niewłaściwym ukrwieniem i natlenieniem ścian przewodu pokarmowego. Jest to schorzenie, które przebiegać może w postaci ostrej lub przewlekłej.
W pierwszym przypadku przyczyną najczęściej jest zakrzep powodujący zator w jednym z naczyń doprowadzających krew do jelita, w tym przede wszystkim w tętnicy krezkowej górnej lub dolnej. Dochodzi w takiej sytuacji do tzw. zawału krezki lub zawału jelita.
Efektem niedotlenienia jest:
- szybkie postępowanie zmian martwiczych,
- pękanie jelit,
- zapalenie otrzewnej,
- wstrząs,
co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Pacjent powinien natychmiast zostać poddany operacji usunięcia skrzepu, a także – ewentualnie – resekcji zniszczonego, martwego odcinka jelita. W przypadku stanu zapalnego o charakterze przewlekłym, mówi się potocznie o tzw. anginie brzusznej.
Głównym powodem schorzenia jest postępująca miażdżyca, a więc rozłożony na dekady proces odkładania się blaszek zwężających światło naczyń krwionośnych.
Reklama
Nieswoiste zapalenie jelita grubego
Mianem nieswoistego zapalenia jelita grubego (IBD) określa się kilka schorzeń. Ich cechą wspólną jest niepoznana do dziś etiologia, a także stosunkowo młody wiek dotkniętych nimi osób (zazwyczaj druga, trzecia dekada życia).
- Choroba Leśniowskiego Crohna charakteryzuje się występowaniem ostrych stanów zapalnych obejmujących niektóre odcinki układu trawiennego (a więc nie tylko jelita) i oszczędzających inne. Schorzenie to jest przewlekłe i nawracające. Związane z nim dolegliwości bólowe są dojmujące i wydatnie obniżają komfort życia. Przypadłość uznawana jest za typowo kobiecą, a częstotliwość zachorowań jest największa w grupie 15-35 lat.
- Wrzodziejące zapalenie jelita grubego dotyka w równym stopniu obie płci. Choroba ta prawdopodobnie ma podłoże genetyczne, autoimmunologiczne oraz środowiskowe. Obserwuje się „dziedziczenie” na poziomie około 5-7 procent. Jednocześnie niezwykle istotna jest rola nieprawidłowych reakcji układu odpornościowego, atakującego komórki własnego organizmu. Z czynników środowiskowych wymienia się natomiast takie, jak:
- palenie papierosów,
- zakażenia bakteriami Salmonellalub Campylobacter(bakteryjne zapalenie jelita grubego)
- przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych
- dieta bogata w cukry i tłuszcze zwierzęce
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego także ma charakter przewlekły, a głównym jego objawem są ostre biegunki. W tym przypadku główną grupę ryzyka stanowią osoby w wieku 65+. Swoją nazwę schorzenie to czerpie z obecności zmian w środowisku jelitowym, które dostrzegalne są jedynie na dużym zbliżeniu pod mikroskopem, nie wykryje ich natomiast tradycyjne badanie gastroskopijne.
Wyróżnia się dwie postaci choroby:
- kolagenowe zapalenie jelita grubego– w jego przebiegu obserwuje się ponadnormatywną ilość kolagenu w błonie śluzowej jelit, zlokalizowanego podnabłonkowo;
- limfocytowe zapalenie jelita grubego, charakteryzujące się zwiększoną ilością limfocytów w nabłonku
Reklama
Spastyczne zapalenie jelita grubego
Spastyczne zapalenie jelita grubego szerzej znane jest jako zespół jelita drażliwego (IBS). Jest to schorzenie idiopatyczne (o nie do końca poznanej etiologii). Nie przez wszystkich naukowców jest ono traktowane w kategoriach osobnej jednostki chorobowej, mimo iż na związane z nim dolegliwości cierpi około 15-20 procent populacji, w szczególności kobiet po 30 roku życia.
Zakłada się, że podstawowym czynnikiem sprawczym są w tym przypadku niewłaściwa dieta oraz/lub stres. Jeśli chodzi o pokarmy wyzwalające objawy IBS, wymienić w tym kontekście można różne grupy produktów, takie jak:
- alkohol i napoje gazowane;
- fasola, seler, brukselka, cebula;
- morele, suszone śliwki, rodzynki, banany;
- kakao (czekolada), kofeina (kawa);
- błonnik pokarmowy;
Spastyczne zapalenie jelita samo w sobie nie jest groźne, towarzyszące mu dolegliwości, w tym bardzo silne bóle brzucha, wydatnie jednak obniżają komfort życia.
Tym bardziej, że jest to zaburzenie przewlekłe, występujące epizodycznie przez kilka, a nawet kilkadziesiąt lat. Co ważne, IBS należy różnicować z innymi postaciami zapalenia jelit oraz schorzeniami odmiennego typu, w tym o podłożu nowotworowym.
Reklama
Objawy zapalenia jelita grubego
Objawy zapalenia jelita grubego są zróżnicowane w zależności od postaci, jaką przybiera choroba i rzadko na tyle charakterystyczne, by samoistnie stanowić podstawę trafnego rozpoznania.
Wyróżnia się:
- zapalenie niedokrwienne ostre: występuje bardzo silny ból (tzw. ostry brzuch), potężne napięcie mięśni (brzuch deskowaty), biegunka a następnie zatrzymanie perystaltyki jelit i niemożność wypróżnienia;
- niedokrwienne przewlekłe: ból brzucha kilkanaście minut po spożyciu posiłku, w późniejszej fazie także biegunki, zaparcia, nudności;
- rzekomobłoniaste: wodnista biegunka o bardzo przykrym zapachu, częstotliwość wypróżnień nawet do 15-20 na dobę, obecność śluzu i śladów krwi w kale;
- wrzodziejące: ostry ból brzucha, krwiste biegunki, obecność śluzowej wydzieliny w kale, silne parcie na stolec, gorączka, dreszcze, osłabienie;
- limfocytowe – ostra, bardzo wodnista biegunka bez domieszki krwi;
- spastyczne: ból brzucha (zwłaszcza po jedzeniu), wzdęcia, uczucie nagazowanie, skurcze, biegunki, zaparcia, ból głowy, złe samopoczucie, rozdrażnienie.
Reklama
Dieta przy zapaleniu jelita grubego
Dieta dla osób cierpiących na zapalenie jelita grubego powinna być lekkostrawna, wartościowa pod kątem składników odżywczych, a w okresie występowania objawów – często płynna lub półpłynna.
Należy pamiętać, że silne i częste biegunki powodują odwodnienie i utratę elektrolitów, zatem kluczowe jest przyjmowanie dużych ilości wody (minimum 2,5 litra dziennie), ewentualnie także preparatów elektrolitowych. W miarę ustępowania objawów, do menu stopniowo włącza się takie produkty, jak suchary, białe pieczywo, ryż, delikatnie gotowane mięso z kurczaka lub indyka, gotowaną marchew, rosół.
Na co dzień, w okresach remisji choroby, organizm większości pacjentów dobrze toleruje:
- chude mięso takie jak kurczak, indyk, cielęcina, królik,
- ryby morskie - dorsz, mintaj, makrela,
- wędliny – szynka, polędwica, schab,
- tłuszcze roślinne, w tym oliwa z oliwek, olej rzepakowy, słonecznikowy, lniany, masło,
- warzywa i owoce: świeże, pieczone, duszone, gotowane, kiszone - w zależności od indywidualnej tolerancji,
- produkty zbożowe: pieczywo pszenno-żytnie, pszenne, orkiszowe, graham; kasze gryczana, jaglana i manna; ryż biały i brązowy; płatki owsiane i ryżowe,
- nabiał: kefir, zsiadłe mleko, maślanka, jogurt naturalny.
Unikać natomiast należy produktów wzdymających (m.in. alkohol, napoje gazowane, rośliny strączkowe) oraz tłustych (m.in. wieprzowina, wołowina, baranina, kaczka, słonina, smalec, olej palmowy, twarda margaryna, mleko, ser).
Niewskazane są też ryby wędzone i konserwowane, mięso mielone, salami, parówki, pasztet, surowe jajka, tatar, sushi. Z diety należy wyeliminować także wyroby cukiernicze i ciastkarskie, wszelkiego rodzaju słodycze oraz produkty wysokosłodzone (np. dżemy). Dodatkowo należy pamiętać o tym, by posiłki były mało obfite, ale regularne: 5 dziennie w odstępach co 2-3 godziny.
Leczenie ziołami zapalenia jelita grubego
Jak leczyć zapalenie jelita grubego? Oprócz diety, w terapii stanów zapalnych jelit stosuje się też naturalne ekstrakty roślinne, głównie w postaci wywarów do picia. Leczenie ziołami zapalenia jelita grubego ma na celu łagodzenie reakcji zapalnych oraz działanie kojące i osłonowe względem śluzówki układu pokarmowego.
W tym kontekście poleca się między innymi odpowiednio przygotowane wyciągi z takich roślin, jak:
- aloes – nawilża i regeneruje błony śluzowe jelit;
- mniszek lekarski – jego korzeń wzbogaca i pobudza naturalną florę bakteryjną jelit;
- rumianek – ma działanie przeciwzapalne, działa rozkurczowo;
- kora dębu – łagodzi stan zapalny oraz hamuje biegunkę;
- szałwia lekarska pobudza wydzielanie soków żołądkowych, działa zatwardzająco, wykazuje właściwości przeciwzapalne;
- dziurawiec – łagodzi stres będący jedną z przyczyn zapalenia jelit, rozkurcza, łagodzi podrażnienia błon śluzowych.
Należy jednak pamiętać, że ziołolecznictwo jest działaniem jedynie wspierającym profesjonalne leczenie, dlatego z objawami zapalenia jelita grubego bezwzględnie należy udać się do lekarza.
Tym bardziej, że powinno się wykonać pogłębioną diagnostykę w celu określania postaci choroby i różnicowania jej z innymi, podobnymi w objawach dolegliwościami.
