Proces zapalny jest szczególnym rodzajem odpowiedzi organizmu na bodziec uszkadzający. Ma on na celu zlokalizowanie czynników szkodliwych i ich eliminację. Jest to możliwe dzięki współdziałaniu wielu mechanizmów odporności komórkowej i tzw. humoralnej zaliczanych do układu immunologicznego człowieka. Proces zapalny może powstać we wszystkich tkankach organizmu. Bodźcami uszkadzającymi są najczęściej substancje chemiczne, czynniki fizyczne oraz biologiczne czyli drobnoustroje.
Zapalenie kości i stawów - rodzaje
W układzie kostno-stawowym w zależności od czynnika chorobo twórczego wywołującego proces zapalny wyróżniamy:
- Zapalenia nieswoiste – najczęściej bakteryjne, grzybicze lub wirusowe. Drobnoustroje dostają się do kości drogą krwiopochodną z innych miejsc gdzie toczy się aktywny proces zapalny (np. z ropnia płuc przy osłabionych siłach obronnych organizmu).
- Zapalenia swoiste – są to gruźlica kostno-stawowa, kiła i bruceloza.
Reklama
Zapalenie kości i stawów - gdzie występuje?
Choroba może dotyczyć każdej kości w organizmie. U dzieci zapalenie występuje najczęściej w obrębie kości:
- udowej,
- piszczelowej,
- ramieniowej.
Reklama
Zapalenie kości i stawów - kogo dotyka?
U dorosłych zwykle dotyczy kości miednicy lub kręgosłupa. Choroba może pojawić się w każdym wieku, ale częściej występuje u dzieci w okresie szybkiego wzrostu organizmu, szczególnie u chłopców. Stan zapalny kości dotyczy okostnej (tkanki pokrywającej kość), tkanki kostnej i szpiku kostnego, a w stawach może prowadzić do ich trwałego uszkodzenia.
Reklama
Zapalenie kości i stawów - bakteria
Chorobę zwykle wywołuje bakteria – gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), rzadziej inne bakterie:
- paciorkowce,
- pałeczki okrężnicy (Escherichia coli),
- duru brzusznego
- dwoinki rzeżączki.
Proces zapalny zwykle przenosi się z odległych ognisk ropnych, rzadziej bezpośrednio z rany powstałej w wyniku urazu.
Reklama
Zapalenie kości i stawów - przyczyny
Do powstania zapalenia kości predysponują:
- starszy wiek,
- osłabienie sił odpornościowych,
- infekcje pozakostne,
- choroby układowe (np. toczeń rumieniowy układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina układowa),
- endoprotezy stawów,
- cukrzyca
Bakterie zatrzymują się głównie w przynasadach kości gdyż są one miejscem zwolnionego przepływu krwi. Infekcja doprowadza do powstania ropnia który może tworzyć przetoki pod okostną lub do jamy szpikowej. Postępujący proces ropny prowadzi do wtórnych zaburzeń ukrwienia kości powstania tzw. martwaków.
Reklama
Zapalenie kości i stawów - objawy
Najczęstszymi objawami choroby są:
- Gorączka – występuje zawsze, może być także jedynym obserwowanym objawem.
- Ograniczenie lub całkowite zniesienie ruchów kończyną.
- Nad ogniskiem zapalenia kości może pojawić się ból, obrzęk, zaczerwienienie oraz ocieplenie. Objawy nasilają się podczas ruchu kończyną.
- W zaawansowanym stadium choroby może pojawić się ropny wyciek z przetoki.
- Objawy ogólne stanu zapalnego – złe samopoczucie, osłabienie, przyspieszone bicie serca, przyspieszony oddech, dreszcze, bóle mięśni.
- W przypadku nieleczonego zapalenia kości może dojść do wstrząsu septycznego.
Reklama
Zapalenie kości i stawów - diagnostyka
W procesie ropnym kości i stawów niezwykle istotne jest szybkie rozpoczęcie leczenia. Jeżeli w porę nie rozpocznie się leczenia, ropień może przebić się przez skórę nastąpi pozorna poprawa, lecz proces przechodzi w przewlekły, trudny do leczenia.
Podejrzenie zapalenia kości wymaga pilnej konsultacji z lekarzem ortopedą. Szczególną uwagę musimy zwrócić na:
- Wystąpienie wyżej wymienionych objawów zapalenia kości zwłaszcza u dziecka poniżej piętnastego roku życia, chorych na cukrzycę lub osób w wieku podeszłym.
- Pojawienie się podczas leczenia innej choroby bakteryjnej ropnego wycieku z przetoki ponad kością, gorączki lub silnego bólu.
W razie podejrzenia zapalenia lekarz wykona następujące badania:
- Badania ogólne krwi – dla zapalenia charakterystyczne są: leukocytoza (podwyższony poziom białych ciałek krwi), przyspieszony OB, wzrost tzw. białek ostrej fazy (np. CRP), obniżony poziom hemoglobiny.
- Badania mikrobiologiczne (posiew) krwi w celu wykrycia bakterii która powoduje zapalenie.
- Badania bakteriologiczne z ogniska zapalnego.
- Badania obrazowe: RTG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Zmiany są widoczne dopiero po dwóch tygodniach trwania choroby. Są to zwykle ogniska martwicy kości, nawarstwienia okostnej, zatarcie struktury beleczkowej kości.
W różnicowaniu nieswoistego zapalenia kości i stawów lekarz bierze pod uwagę głównie:
- nowotwory kości: guz Ewinga, osteosarcoma, chondrosarcoma,
- gruźlicę kości.
Zapalenie kości i stawów - powikłania
Możliwymi powikłaniami choroby są przede wszystkim:
- Ropień i przetoka ropna na skórze. Powstanie przetoki zwykle wiąże się ze zmniejszeniem bolesności i spadkiem gorączki. Nie jest to jednak objaw poprawy gdyż jak wspomniałem wcześniej predysponuje to do przejścia choroby w fazę przewlekłą.
- Złamanie zmienionej zapalnie kości.
- Uszkodzenie chrząstki nasadowej kości i w wyniku tego zniekształcenie i wygięcie kości.
- Zesztywnienie okolicznych stawów, przykurcze.
- Długotrwały proces ropny prowadzi do powstania amyloidozy.
- Posocznica (sepsa) i powstanie odległych ropni także w innych kościach.
- Ubytki kości i powstanie stawów rzekomych.
- Amputacja kończyny w wyniku upośledzenia krążenia krwi w kończynie.
Jest to najczęściej występujące zapalenie kości, stanowi ok. 70% przypadków. Jest jednym z najgroźniejszych powikłań urazów narządu ruchu, prowadzi często do nieodwracalnego uszkodzenia kości i otaczających tkanek miękkich, a następnie całej kończyny. Może być ona także przyczyną uszkodzeń wielu innych narządów oraz zaburzeń ogólnoustrojowych. Bakterie chorobotwórcze wnikają do kości w następstwie doznanych obrażeń podczas złamań otwartych oraz po zabiegach ortopedycznych na układzie kostno-stawowym.
Zapalenie kości i stawów - leczenie
Leczenie choroby jest trudne ze względu na słabą penetrację antybiotyku podanego ogólnie do miejsca zapalnego. Jeżeli antybiotyk podamy do trzech dni od początku zapalenia to chorobę możemy w pełni wyleczyć. Po tym czasie zwykle leczenie nie jest w stanie zatrzymać zmian powstałych w kości. Dlatego też ważne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Rozpoznanie choroby zwykle wymaga hospitalizacji.
Podstawowym lekiem są antybiotyki, które są podawane głównie dożylnie. Obecnie nowoczesne antybiotyki mogą być podawane doustnie lub w zastrzykach domięśniowych. Antybiotyki stosuje się długotrwale, czasami nawet 8-10 tygodni. Zwykle istnieje konieczność stosowania leków przeciwbólowych. Niezwykle ważna jest także odpowiednia dieta, nawadnianie oraz odpoczynek w łóżku.
Chory powinien wykonywać ćwiczenia zdrowymi kończynami zwłaszcza podczas dłuższego pobytu w szpitalu. W trakcie leczenia często istnieje konieczność interwencji chirurgicznej. U niemowląt jest to nacięcie ropnia podokostnowego i sączkowanie ropy. U dzieci starszych i dorosłych wykonuje się szerokie otwarcie kości, usunięcie treści ropnej, fragmentów tkanek miękkich, martwaków, obfite płukanie rany oraz miejscowe wprowadzenie antybiotyku. Po operacji obowiązuje unieruchomienie kończyny.
Pourazowe zapalenie kości - czynniki ryzyka
Czynnikami sprzyjającymi pourazowemu zapaleniu kości są:
- upośledzenie odporności,
- rozległość oraz głębokość uszkodzenia,
- rozległy krwiak pourazowy,
- złamania otwarte,
- złe zaopatrzenie rany,
- błędy techniki operacyjnej,
- upośledzenie ukrwienia.
Leczenie polega na usunięciu zakażonych tkanek, wycięciu przetok, stosuje się stabilizację zewnętrza oraz intensywną antybiotykoterapię ogólną oraz miejscową. Ubytki tkanek miękkich i kości pokrywa się przeszczepami autogennymi (pochodzącymi od samego chorego).
Jest to jedna z postaci krwiopochodnego zapalenia kości umiejscowiona w okolicy przynasad kości długich. Powstaje gdy odporność chorego jest duża, a bakterie wywołujące infekcje są mniej zjadliwe. Ognisko zakażenia jest zwykle niewielkich rozmiarów i odgranicza się od tkanek zdrowych włóknistą torebką co zapobiega tworzeniu się przetok. Miejscowo choroba objawia się obrzękiem, bolesnością, oraz gniotącymi bólami, zwłaszcza w nocy. Zwykle zdjęcie radiologiczne jest charakterystyczne i wystarcza do rozpoznania choroby.
Leczenie choroby polega na ewakuacji ropnia, wycięciu torebki włóknistej oraz pokryciu ubytku przeszczepem z tkanki kostnej gąbczastej.
Zapalenia stawów - czym są?
Zapalenia stawów mogą być osobnymi jednostkami chorobowymi, ale także mogą towarzyszyć zapaleniu kości. Wywołują je te same drobnoustroje, a zakażenie następuje drogą krwiopochodną, bezpośrednio z ran oraz z otaczających tkanek.
Miejscowo stwierdza się:
- obrzęk,
- ocieplenie,
- zaczerwienienie,
- bolesność ruchową w stawie.
Zwykle do rozpoznania wystarcza zdjęcie radiologiczne stawu. Leczenie polega na odciążeniu zajętego stawu, a w przypadku zapalenia ropnego na opróżnieniu ropy przez nakłucie oraz podaniu antybiotyków. Nie opanowane w porę zapalenie może spowodować przykurcz stawu, a następnie zesztywnienie patologiczne.
Gruźlica kostno-stawowa - przyczyny
Choroba jest drugim po płucach najczęstszym umiejscowieniem choroby. Chorobę wywołuje bakteria – prątek gruźlicy (prątek Kocha) przenikając do krwi z ogniska pierwotnego najczęściej zlokalizowanego w płucach lub przewodzie pokarmowym. Bakteria umiejscawia się zwykle w okolicy zatok żylnych kości gąbczastej lub błonie maziowej stawów. Występuje najczęściej w kręgosłupie oraz stawie biodrowym i kolanowym. Obecnie prawie wyłącznie występuje u ludzi starszych i z upośledzoną odpornością.
Gruźlica kostno-stawowa - objawy
Gruźlica narządu ruchu rozwija się powoli i skrycie. Do głównych objawów choroby należą:
- stany podgorączkowe,
- osłabienie,
- szybkie męczenie się,
- bladość powłok,
- poty.
Miejscowo stwierdza się:
- bolesność nasilającą się przy ruchach,
- bóle kości nocne,
- wysięk stawowy,
- wzmożone napięcie mięśni,
- przykurcze oraz powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.
Gruźlica kostno-stawowa - leczenie
Lekarz podejrzewając gruźlicę narządu ruchu wykona następujące badania:
- Morfologia krwi obwodowej: wzrost OB, limfocytoza (wzrost poziomu limfocytów bez wzrostu innych białych ciałek krwi), niedokrwistość, obniżony poziom białka.
- Odczyn tuberkulinowy – świadczy o aktualnym zakażeniu lub przebytym szczepieniu przeciwko gruźlicy.
- Badania bakteriologiczne krwi i plwociny.
- Badanie histologiczne z wycinka kostnego.
- Badania obrazowe: RTG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny.
Gruźlica kostno-stawowa - powikłania
Choroba powoduje zwykle martwice kości w obrębie ogniska. Zejście procesu zapalnego może być korzystne- zwłóknienie i regeneracja kostna lub niekorzystne – martwica, powstanie ropni (tzw. „ropni zimnych”) oraz rozległych przetok. Leczenie choroby jest farmakologiczne oraz chirurgiczne. Z leków stosuje się te same farmaceutyki co w płucnej postaci choroby – głównie ryfampicynę, piryzynamid, etambutol i streptomycynę. Leczenie trwa zwykle około jednego roku. Leczenie operacyjne polega na aspiracji (wyssaniu specjalną strzykawką) płynu wysiękowego, usunięciu ogniska gruźliczego, błony maziowej oraz artrodezę (operacyjne usztywnienie stawu).
Kiła narządu ruchu - co to jest?
Choroba jest wywoływana przez bakterię zwaną krętkiem bladym. Wyróżniamy postać wrodzoną (zakażenie wewnątrzmaciczne lub podczas porodu) i nabytą. Kiła wrodzona przebiega pod postacią zapalenia kości i okostnej i wysiękowego zapalenia stawów. Choroba objawia się tępymi, nasilającymi się w nocy bólami oraz narastającym zgrubieniem kości.
Chorobę należy różnicować z nowotworami i gruźlicą kości. Kiła może spowodować powstanie:
- stawów rzekomych,
- zwichnięć,
- przetok.
Leczenie jest głównie farmakologiczne, czasem wykonuje się zabiegi ortopedyczne leczące powstałe zniekształcenia.
Czytaj też:
