Zapalenie mięśnia sercowego to choroba, w której proces zapalny obejmuje komórki mięśniowe, tkankę śródmiąższową (wypełniającą przestrzenie pomiędzy kardiomiocytami) i naczynia serca. Choroba jest niebezpieczna, gdyż może doprowadzić do poważnego uszkodzenia serca, zaburzeń jego funkcjonowania i niewydolności serca. Stosunkowo często przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo i bywa nierozpoznawana.
Zapalenie mięśnia sercowego - przyczyny
Przyczyn choroby jest bardzo wiele, może być wywołana przez:
- czynniki zakaźne,
- leki,
- substancje toksyczne,
jak również może wystąpić w przebiegu chorób autoimmunologicznych. Częściej występuje u osób z zaburzeniami odporności.
Reklama
Zapalenie mięśnia sercowego - czynniki ryzyka
Czynników odpowiedzialnych za wystąpienie choroby można podzielić na dwie główne grupy: zakaźne (infekcyjne) i niezakaźne (nieinfekcyjne).
Czynniki zakaźne mogące wywołać zapalenie mięśnia sercowego:
- wirusy – są najczęstszą przyczyną choroby. Najbardziej niebezpieczne są wirusy Coxackie B. Ponadto identyfikowane inne wirusy to: Coxackie A, wirus opryszczki, grypy, adenowirusy i echowirusy. Należy pamiętać, że zapalenie mięśnia sercowego może być wywołane przez każdy inny wirus;
- bakterie – bakterie dostają się do komórek mięśnia sercowego drogą krwi, zatem przyczyną zapalenia mięśnia sercowego może być każda bakteria wywołująca posocznicę. Mogą to być gronkowce, pałeczki jelitowe, paciorkowce hemolizujące grupy A, Borelia burgdorferi, bakterie wywołujące błonicę, kiłę, dur brzuszny, gruźlicę
- grzyby,
- riketsje,
- mykoplazmy,
- pasożyty: nicienie i obleńce,
- pierwotniaki: np. Toxoplasma gondii, Trypanosoma cruzi.
Czynniki niezakaźne:
- leki: niektóre antybiotyki, leki przeciwgrzybicze, przeciwdrgawkowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, diuretyki, pochodne sulfonylomocznika i inne;
- substancje toksyczne jak kokaina, ołów, arszenik;
- choroba może wystąpić w przebiegu schorzeń autoimmunologicznych: reumatoidalnego zapalenia stawów, kolagenoz, zapaleń naczyń;
- po naświetlaniach (radioterapii) śródpiersia;
- jako idiopatyczne zapalenie mięśnia sercowego.
Reklama
Zapalenie mięśnia sercowego - objawy
Najbardziej typowe objawy zapalenia mięśnia sercowego to:
- duszność,
- ciągłe uczucie zmęczenia,
- ból w klatce piersiowej,
- kołatania serca związane z zaburzeniami rytmu.
Przebieg zapalenia mięśnia sercowego bywa bardzo różny. Choroba:
- może nie dawać żadnych objawów,
- przebiegać skąpoobjawowo,
- gwałtownie,
- a bardzo rzadko może doprowadzać do zgonu.
Często zapalenie mięśnia sercowego poprzedzone jest niewinną infekcją wirusowa górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego. Po kilku dniach lub tygodniach zaczynają się pojawiać objawy zapalenia mięśnia sercowego. Pacjent najczęściej już zdążył zapomnieć o niewinnej infekcji, dlatego nie łączy jej z objawami zapalenia mięśnia sercowego.
Początkiem choroby bywa:
- uczucie ciągłego zmęczenia,
- złe samopoczucie,
- apatia,
- kołatania serca,
- tachykardia,
- zaburzenia rytmu.
Uszkodzony mięsień sercowy nie może prawidłowo wykonywać swojej pracy i pojawiają się objawy niewydolności serca. Pojawia się duszność, czyli uczucie braku powietrza. Na początku duszność występuje jedynie w sytuacjach gdy pacjent się zmęczy, natomiast może ulec progresji i występować też w spoczynku.
Innym ważnym objawem choroby jest ból w klatce piersiowej, zazwyczaj niecharakterystyczny. Zapalenie mięśnia sercowego może prowadzić do zaburzeń przewodzenia, zmian odcinka ST-T w EKG z prawidłowym obrazem koronarografii. Chorobę trzeba różnicować z ostrym zawałem serca. Zaburzenia rytmu mogą doprowadzić do nagłego zgonu.
Reklama
Zapalenie mięśnia sercowego - typy schorzenia
Istnieją trzy typy schorzenia:
- piorunujące – rozpoczyna się nagle, szybko postępuje, prowadzi do samoistnego wyleczenia, a rzadko prowadzi do zgonu,
- ostre – mniej nasilony początek i objawy – często doprowadza do kardiomiopatii rozstrzeniowej,
- podostre – objawy to postępująca niewydolność serca.
Reklama
Zapalenie mięśnia sercowego - diagnostyka
Ludzie z zaburzeniami odporności są bardziej narażeni na rozwinięcie się zapalenia mięśnia sercowego. Dotyczy to zarówno osób z wrodzonymi, jak i nabytymi zespołami niedoboru odporności, oraz osób, które są leczone farmakologicznie preparatami obniżającymi odporność, na przykład chorzy po przeszczepach oraz ludzie leczeni z powodu choroby autoimmunologicznej.
Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy chorobowe:
- uczucie ciągłego zmęczenia,
- złe samopoczucie,
- apatię,
- kołatania serca,
- tachykardię (utrzymująca się częstość pracy serca >100 uderzeń/minutę),
- nierówne bicie serca,
- duszność,
- zmniejszenie tolerancji wysiłku,
- obrzęki kończyn dolnych,
- gorączkę,
zgłoś się koniecznie do lekarza!
Podczas wizyty u lekarza możesz spodziewać się rozmowy na temat obecnych dolegliwości, następnie lekarz Cię zbada, szczególnie kładąc nacisk na osłuchiwanie serca – gdyż w przypadku zapalenia mięśnia sercowego może dojść do uszkodzenia serca, a także do przejścia stanu zapalnego na osierdzie – co wywoła charakterystyczny szmer tarcia osierdziowego.
Następnie lekarz zleci badania, które pomogą w postawieniu diagnozy i najprawdopodobniej skieruje cię do lekarza specjalisty w dziedzinie kardiologii do dalszej diagnostyki i leczenia.
Reklama
Zapalenie mięśnia sercowego - badania
Badania wykorzystywane do postawienia rozpoznania to znacznie podwyższone wyniki wskaźników stanu zapalnego, zmiany w EKG.
W RTG klatki piersiowej u chorego z rozwiniętą niewydolnością serca można zaobserwować powiększenie obrysu serca. Czasami wykonuje się rezonans magnetyczny, żeby lepiej zobrazować uszkodzenia w mięśniu sercowym. Dla zidentyfikowania czynnika zapalnego wykonuje się biopsję mięśnia sercowego.
Reklama
Zapalenie mięśnia sercowego - badania laboratoryjne
Wskaźniki stanu zapalnego:
- OB – tak zwany odczyn Biernackiego – czyli szybkość opadania krwinek czerwonych. Podczas toczącego się procesu zapalnego obserwujemy przyspieszone opadanie krwinek czerwonych.
- Leukocytoza – zwiększona ilość krwinek białych.
- Wzrost stężenia enzymów sercowych we krwi (CK-MB oraz troponiny I) będący konsekwencją uszkodzenia miocytów.
Zapalenie mięśnia sercowego - EKG
Jednym ze sposobów diagnozowania zapalenia mięśnia sercowego jest badanie elektrokardiograficzne (EKG). Zapis krzywej EKG rejestruje potencjały elektryczne wywołane przez kurczący się mięsień sercowy.
W przypadku zapalenia mięśnia sercowego EKG najczęściej wykazuje:
- przyspieszenie akcji serca,
- zaburzenia rytmu – głównie skurcze dodatkowe,
- zaburzenia przewodzenia impulsów w sercu,
- zmiany odcinka ST-T mogące świadczyć o uszkodzeniu warstwy podwsierdziowej lub o zajęciu osierdzia.
Zmiany odcinka ST-T zawsze należy różnicować z zawałem mięśnia sercowego. Czasem można zaobserwować obniżony woltaż zespołów QRS – co należy różnicować z innymi przyczynami uszkodzenia mięśnia sercowego i płynem w worku osierdziowym.
Zapalenie mięśnia sercowego - badania obrazowe
- Echokardiogram
Jest jednym z najbardziej użytecznych badań mięśnia sercowego. Wykorzystuje do swego działania ultradźwięki, czyli fale dźwiękowe o wyższej częstotliwości niż jesteśmy w stanie usłyszeć, które odbijając się od różnych struktur ciała, mogą być wyłapane po powrocie i przetworzone na obraz konkretnych narządów czy ich części.
Badanie to jest wykorzystywane do oceny funkcjonowania mięśnia sercowego, zastawek serca, wykrywania ich chorób oraz do oceny efektów leczenia serca po zabiegach operacyjnych. W diagnostyce infekcyjnego zapalenia wsierdzia wykonuje się echokardiogram przezklatkowy - najczęstszy sposób przeprowadzania badania. Pacjent leży na leżance na lewym boku, a lekarz przykłada głowicę echokardiografu do klatki piersiowej badanego. Musi być ona pokryta niewielką ilością żelu, ułatwiającego obrazowanie serca.Badanie to pozwala obserwować budowę zastawek serca i ewentualną obecność zmian chorobowych w sercu.
W wykonanym zdjęciu RTG klatki piersiowej można obserwować zaawansowanie niewydolności krążenia, powiększenie się serca, zastój w krążeniu płucnym.
- MR (rezonans magnetyczny)
Może wykazać dokładną lokalizację miejsca uszkodzenia mięśnia sercowego i pomóc w wykonaniu biopsji.
- Biopsja endomiokardialna
Wykonywana najczęściej u osób z ciężkim przebiegiem choroby: znaczna niewydolność serca, poważne zaburzenia rytmu serca. Podczas cewnikowania serca pobiera niewielką ilość materiału (fragment mięśnia sercowego). Za pomocą biopsji jesteśmy w stanie bezpośrednio wykryć naciek zapalny i uszkodzenie kardiomiocytów. Należy jednak pamiętać, że ujemny wynik biopsji nie wyklucza zapalenia mięśnia sercowego.
Zapalenie mięśnia sercowego - wirusy i bakterie
Zapalenie mięśnia sercowego jest najczęściej wywoływane przez wirusy (w 50% przypadków). W przypadku infekcji wirusowej organizm ludzki produkuje przeciwciała skierowane przeciwko antygenom wirusowym. W wyniku tak zwanej krzyżowej reakcji immunologicznej może dojść do tego, że kardiomiocyty (komórki mięśnia sercowego) zostaną rozpoznane jako komórki zarażone wirusem i niszczone przez układ odpornościowy organizmu.
Czynnikiem zakaźnym mogą być również bakterie – dostają się one do mięśnia sercowego z prądem krwi i atakują komórki mięśnia sercowego doprowadzając do rozwinięcia się stanu zapalnego i upośledzenia pracy serca.
Zapalenie mięśnia sercowego a choroby autoimmunologiczne
W przypadku zapalenia mięśnia sercowego w przebiegu chorób autoimmunologicznych dochodzi także do krzyżowej reakcji immunologicznej i przeciwciała krążące we krwi reagują z komórkami mięśnia sercowego powodując wywołanie reakcji zapalnej.
Czynnikiem ryzyka może być osłabienie odporności organizmu. Osoby bardziej narażone na wystąpienie zapalenia mięśnia sercowego to ludzie chorzy na choroby autoimmunologiczne, jak:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- różne postacie kolagenoz ,
- choroby zapalne naczyń,
- ponadto zarażeni HIV,
- chorzy na AIDS.
Pacjenci onkologiczni, chorzy po przeszczepach narządów i wszystkie osoby przyjmujące leki obniżające odporność.
Zapalenie mięśnia sercowego - powikłania
Zapalenie mięśnia sercowego może stanowić powikłanie infekcji:
- górnych dróg oddechowych,
- przewodu pokarmowego.
Zapobiegając powikłaniom nie należy lekceważyć żadnej infekcji, gdyż nawet banalna infekcja grypopodobna może stać się przyczyną zapalenia mięśnia sercowego.
Zapalenie mięśnia sercowego - leczenie przyczynowe
Strategie leczenia zależą od czynnika, który wywołał zapalenie mięśnia sercowego.
Jeśli choroba została wywołana przez wirusy, a w wykonanych badaniach udało się wykryć wirusowe DNA lub RNA – stosuje się leczenie przeciwwirusowe. Jeśli chorobę wywołały bakterie – leczenie polega na stosowaniu odpowiednich antybiotyków. Jeśli w surowicy krwi wykryto autoprzeciwciała można podjąć próbę leczenia sterydami i lekami immunosupresyjnymi.
Zapalenie mięśnia sercowego - leczenie objawowe
Przez pierwszy tydzień chory pozostaje w łóżku, powinien jak najwięcej leżeć i odpoczywać – aż do ustąpienia zmian w EKG. Dodatkowo pacjent przyjmuje leki rozrzedzające krew – by zapobiegać wystąpieniu zakrzepów w naczyniach żylnych i przez nie wywołanym zatorom.
W zależności od efektów leczenia podejmowane są dalsze działania. Jeśli wystąpią powikłania w postaci zaburzeń rytmu – stosuje się leki antyarytmiczne, a w przypadku niewydolności serca wprowadza się poszczególne leki w zależności od objawów.
Zapalenie mięśnia sercowego - przeszczep serca
Niekiedy mimo hospitalizacji i stosowanego leczenia nie udaje się zapobiec powikłaniom w postaci kardiomiopatii rozstrzeniowej i schyłkowej niewydolności serca, wtedy konieczne jest wykonanie operacji kardiochirurgicznej – przeszczepu serca.
Zapalenie mięśnia sercowego - zalecenia
Osoba chora na zapalenie mięśnia sercowego powinna ściśle stosować się do zaleceń lekarza. Należy:
- ograniczyć aktywność fizyczną,
- pozostać w łóżku aż do czasu ustąpienia zmian w EKG,
- regularnie przyjmować przepisane leki.
Jeśli wystąpi pogorszenie samopoczucia lub pojawią się jakiekolwiek objawy dodatkowe należy powiadomić o tym swojego lekarza.
W przypadku wystąpienia bólu w klatce piersiowej należy reagować wyjątkowo wcześnie. Jeśli ból jest gniotący lub ściskający i nie ustępuje w spoczynku należy niezwłocznie zadzwonić po pogotowie!
Zapalenie mięśnia sercowego - najczęściej zadawane pytania
Jakie są niepokojące objawy choroby?
Objawy zapalenia mięśnia sercowego występują po kilku dniach lub tygodniach od infekcji dróg oddechowych lub po infekcji przewodu pokarmowego (biegunka/wymioty). Na początku chorobie towarzyszy uczucie ciągłego zmęczenia, złe samopoczucie, apatia, kołatania serca, przyspieszone lub nierówne bicie serca.Z czasem trwania choroby dochodzi do uszkodzenia mięśnia sercowego i pojawiają się objawy niewydolności serca. Pojawia się duszność, czyli uczucie braku powietrza. Innym ważnym objawem choroby jest ból w klatce piersiowej, zazwyczaj niecharakterystyczny dla choroby wieńcowej, jednak zawsze jest objawem niebezpiecznym i w przypadku jego wystąpienia należy skontaktować się z lekarzem, bo może to być objaw ostrego zawału serca.
Czy chorobę da się wyleczyć?
Tak, zapalenie mięśnia sercowego da się wyleczyć, jednak zdarzają się również przypadki śmiertelne. Strategie leczenia zależą od czynnika, który wywołał zapalenie mięśnia sercowego. Wirusowe zapalenie mięśnia sercowego leczy się lekami przeciwwirusowymi. Leczenie bakteryjnego ZMS polega na stosowaniu antybiotyków. Jeśli w surowicy krwi wykryto autoprzeciwciała stosuje się leki obniżające odporność, by wyciszyć reakcję immunologiczną organizmu. Należy ściśle stosować się do zaleceń lekarza, ograniczyć aktywność fizyczną jak najwięcej leżeć i odpoczywać. Dodatkowo pacjent przyjmuje leki rozrzedzające krew – by zapobiegać wystąpieniu powikłań zakrzepowo-zatorowych. Jeśli wystąpią powikłania w postaci zaburzeń rytmu – kontroluje się akcję serca lekami antyarytmicznymi. W zależności od objawów niewydolności serca wprowadza się dodatkowe leki. Czasem mimo wszelkich starań nie udaje się zapobiec najcięższym powikłaniom i konieczne jest wykonanie operacji kardiochirurgicznej – przeszczepu serca.
Zapalenie mięśnia sercowego - ankieta
Czy jestem chory/a na zapalenie mięśnia sercowego?
Czy przed kilkoma dniami/tygodniami przechodziłeś/aś infekcję górnych dróg oddechowych lub infekcję przewodu pokarmowego (biegunka/wymioty)?
Czy ciągle czujesz się zmęczony/a i obserwujesz postępowanie dolegliwości w czasie?
Czy odczuwasz ogóle rozbicie, apatię?
Czy odczuwasz duszność?
Czy zauważasz opuchliznę nóg wokół kostek szczególnie nasilającą się po wysiłku lub wieczorem?
Czy odczuwasz ból w klatce piersiowej?
Jeśli na powyższe pytania odpowiadasz twierdząco należy udać się do lekarza w celu wykonania dalszej diagnostyki i wyjaśnienia przyczyny dolegliwości. Powyższych objawów nie należy nigdy lekceważyć, gdyż mogą to być również objawy innej ciężkiej choroby.
Jeśli dodatkowo odczuwasz ból w klatce piersiowej lub uczucie duszności występujące niezależnie od wysiłku bądź stresu. Nie ustępujące w spoczynku i mimo zastosowania nitrogliceryny trwające dłużej niż 5 minut od jej podania należy pilnie zadzwonić na pogotowie!
Czy jestem predysponowany do wystąpienia u mnie zapalenia mięśnia sercowego?
Czy przyjmujesz leki obniżające odporność (glikokortykosterydy, leki immunosupresyjne)?
Czy chorujesz na chorobę autoimmunologiczna: np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, kolagenozę lub zapalenie naczyń?
Czy jesteś biorcą przeszczepu?
Czy jesteś zakażony HIV, czy jesteś chory na AIDS?
Jeśli na którekolwiek z pytań przedstawionych powyżej odpowiadasz twierdząco jesteś predysponowany/a do wystąpienia zapalenia mięśnia sercowego. W przypadku wystąpienia dolegliwości wymienionych w punkcie „Objawy” koniecznie udaj się do swojego lekarza w celu diagnostyki i ustalenia dalszego postępowania.
