Czym jest zapalenie mieszka włosowego i kogo dotyka?
Zapalenie mieszka włosowego, znane również jako folliculitis, to stan zapalny obejmujący mieszek włosowy. Rozwija się ono w wyniku zakażenia bakteryjnego powierzchownych warstw skóry. Może być także spowodowany przez grzyby, wirusy czy nawet przez drażnienie mechaniczne. Choroba ta może pojawić się u osób w każdym wieku, dotykając z równą częstotliwością zarówno dorosłych - mężczyzn, jak i kobiety, jak dzieci, (choć u najmłodszych występuje rzadziej).
Charakterystycznym objawem zapalenia mieszka włosowego są pojedyncze lub mnogie, niewielkie krosty o żywoczerwonej, zapalnej podstawie. Zmiany te mogą występować praktycznie wszędzie, gdzie na skórze rosną włosy, ale najczęściej pojawiają się na:
- kończynach dolnych,
- tułowiu (głównie na plecach i karku),
- twarzy.
U mężczyzn najczęściej obserwuje się zapalenie mieszka włosowego na twarzy, szczególnie w okolicach zarostu.
Warto zaznaczyć, że objawy zapalenia mieszka włosowego rozwijają się i ustępują stosunkowo szybko, zwykle nie pozostawiając blizn. Zmiany te zazwyczaj nie są bolesne przy ucisku, co odróżnia je od niektórych innych schorzeń skórnych.
Reklama
Przyczyny zapalenia mieszka włosowego
Głównym winowajcą odpowiedzialnym za rozwój zapalenia mieszka włosowego jest bakteria zwana gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus). Wiele osób jest bezobjawowymi nosicielami tego drobnoustroju, który czasowo bytuje na skórze i błonach śluzowych, na przykład w jamie nosowej. Jednak tylko u niektórych osób prowadzi to do rozwoju objawów choroby.
Istnieje szereg czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia tej dolegliwości. Do najważniejszych z nich należą:
- utrzymująca się kolonizacja bakterii Staphylococcus aureus na skórze;
- zaburzenia odporności spowodowane przez białaczki, chłoniaki czy wrodzone i nabyte niedobory immunologiczne;
- choroby metaboliczne, w szczególności cukrzyca i niewydolność nerek;
- wyniszczenie organizmu spowodowane chorobą nowotworową, alkoholizmem czy narkomanią;
- błędy dietetyczne prowadzące do hipowitaminoz i niedoborów pokarmowych;
- nieprawidłowa higiena skóry;
- przewlekłe uszkodzenia skóry, na przykład w wyniku tarcia czy drażnienia;
- mechaniczne drażnienie skóry, na przykład przez ciasne ubrania lub częste golenie;
- nadmierna potliwość, szczególnie w obszarach takich jak pachy czy pachwiny.
Warto zauważyć, że zapalenie mieszka włosowego po goleniu jest dość częstym problemem, szczególnie u osób z wrażliwą skórą. Podobnie, zapalenie mieszka włosowego pod pachą czy zapalenie mieszka włosowego w miejscu intymnym może być związane z depilacją lub noszeniem ciasnej, nieprzewiewnej odzieży.
Reklama
Objawy zapalenia mieszka włosowego
Rozpoznanie zapalenia mieszka włosowego opiera się głównie na charakterystycznym wyglądzie zmian skórnych. Do najważniejszych cech należą:
- drobne pęcherzyki o napiętej powierzchni, wypełnione ropną wydzieliną;
- obecność żywoczerwonej, zapalnej obwódki wokół pęcherzyka;
- widoczny pojedynczy włos u szczytu zmiany;
- lokalizacja zmian najczęściej na kończynach dolnych, twarzy, tułowiu i karku;
- zmiany mogą być pojedyncze lub mnogie;
- wykwity zwykle nie są bolesne przy dotyku;
- szybkie pojawienie się zmian (w ciągu kilkunastu godzin) i ich ustępowanie po kilku dniach bez pozostawienia blizn.
Ropne zapalenie mieszka włosowego to bardziej zaawansowana forma choroby, która może prowadzić do tworzenia się większych, bolesnych guzków wypełnionych ropą. W niektórych przypadkach może to przypominać czyrak, który jest głębszym i poważniejszym zakażeniem mieszka włosowego.
U osób z obniżoną odpornością zapalenie mieszka włosowego może przebiegać ciężej, z towarzyszącymi objawami ogólnymi, takimi jak osłabienie i wzrost temperatury ciała. W takich przypadkach w badaniach laboratoryjnych można zaobserwować wzrost liczby białych krwinek, podwyższone OB i zwiększone stężenie białka C-reaktywnego (CRP).
Reklama
Diagnostyka zapalenia mieszka włosowego
W większości przypadków zapalenie mieszka włosowego można zdiagnozować na podstawie charakterystycznego wyglądu zmian skórnych. Lekarz pierwszego kontaktu lub dermatolog przeprowadzi badanie fizykalne, składające się z oglądania i palpacji (badania dotykiem) zmian.
W przypadku wątpliwości diagnostycznych lub przy podejrzeniu bardziej skomplikowanego przypadku, lekarz może zalecić dodatkowe badania:
- wymaz ze zmiany - pozwala na identyfikację bakterii odpowiedzialnej za infekcję oraz określenie jej wrażliwości na antybiotyki;
- badanie mikroskopowe - preparat bezpośredni oglądany pod mikroskopem po wybarwieniu może uwidocznić charakterystyczne skupiska bakterii;
- posiew bakteryjny - umożliwia określenie wrażliwości szczepu bakterii na dostępne antybiotyki, co pomaga w doborze skutecznej terapii;
- morfologia krwi z rozmazem - może wykazać podwyższoną liczbę białych krwinek, szczególnie granulocytów obojętnochłonnych;
- OB i CRP - te wskaźniki stanu zapalnego mogą być podwyższone w przypadku uogólnionej infekcji.
W większości przypadków zapalenia mieszka włosowego wystarcza wizyta u lekarza pierwszego kontaktu, jednak w przypadku wyjątkowo nasilonych zmian lub nawracających epizodów choroby, konieczna może okazać się konsultacja u dermatologa.
Reklama
Leczenie zapalenia mieszka włosowego
Jak leczyć zapalenie mieszka włosowego? Podejście do leczenia tej przypadłości zależą od nasilenia jej objawów i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W większości przypadków stosuje się leczenie miejscowe, ale w cięższych przypadkach może być konieczne leczenie ogólnoustrojowe.
Leczenie miejscowe
Podstawową metodą leczenia zapalenia mieszka włosowego jest miejscowa terapia antybiotykowa. Leki na zapalenie mieszka włosowego w formie miejscowej to najczęściej:
- mupirocyna - antybiotyk o szerokim spektrum działania, skuteczny przeciwko gronkowcom i paciorkowcom;
- kwas fusydowy - skuteczny szczególnie w przypadku infekcji gronkowcowych;
- neomycyna - antybiotyk aminoglikozydowy o szerokim spektrum działania.
Te preparaty stosuje się zazwyczaj w postaci kremów lub maści przez okres około 2 tygodni. Maść na zapalenie mieszka włosowego należy aplikować bezpośrednio na zmienione chorobowo miejsca, zgodnie z zaleceniami lekarza.
W przypadku zapalenia mieszka włosowego na głowie można zastosować specjalne szampony zawierające substancje przeciwbakteryjne, takie jak pirokton olaminy czy ketokonazol. Przy zapaleniu mieszka włosowego w miejscu intymnym lekarz może zalecić specjalne preparaty dostosowane do wrażliwych obszarów ciała.
Warto pamiętać, że leczenie zapalenia mieszka włosowego powinno być kontynuowane przez cały zalecony okres, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Przedwczesne przerwanie terapii może prowadzić do nawrotu infekcji lub rozwoju oporności bakterii na antybiotyki.
W przypadku zapalenia mieszka włosowego na nogach lub innych częściach ciała, gdzie występuje owłosienie, może być konieczne czasowe zaprzestanie golenia lub depilacji, aby nie podrażniać dodatkowo skóry i umożliwić jej regenerację.
Leczenie ogólnoustrojowe
W przypadku nasilonych zmian, rozległego zapalenia mieszka włosowego lub u osób z zaburzeniami odporności, lekarz może zalecić antybiotyk na zapalenie mieszka włosowego w formie doustnej. Najczęściej stosuje się antybiotyki z grupy makrolidów, takie jak azytromycyna lub klarytromycyna, przez okres około tygodnia. W niektórych przypadkach mogą być przepisane inne leki na zapalenie mieszka włosowego, takie jak:
- cefalosporyny - skuteczne przeciwko wielu rodzajom bakterii, w tym gronkowcom;
- tetracykliny - szczególnie efektywne w przypadku zapalenia mieszka włosowego na twarzy lub zapalenia mieszka włosowego na brodzie;
- klindamycyna - antybiotyk o silnym działaniu przeciwbakteryjnym, stosowany w cięższych przypadkach.
Jako uzupełnienie terapii stosuje się również środki antyseptyczne, takie jak chlorheksydyna.
Przy ropnym zapaleniu mieszka włosowego lub w przypadku zapalenia mieszka włosowego pod pachą, gdzie infekcja może być głębsza, lekarz może zalecić dłuższy kurs antybiotykoterapii, trwający nawet do 2-3 tygodni.
W przypadku nawracającego zapalenia mieszka włosowego lub gdy podejrzewa się, że pacjent jest nosicielem gronkowca złocistego, może być konieczne zastosowanie dodatkowych środków, takich jak maść z mupirocyną do nosa lub antyseptyczne płyny do płukania jamy ustnej.
W przewlekłych lub nawracających przypadkach pomocne może okazać się również stosowanie retinoidów. Warto pamiętać, że leczenie ogólnoustrojowe zawsze powinno być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza. Pacjent powinien zgłaszać wszelkie skutki uboczne lub brak poprawy po kilku dniach stosowania antybiotyku. W niektórych przypadkach może być konieczna zmiana leku lub dodatkowe badania, aby wykluczyć inne schorzenia lub oporność bakterii na zastosowany antybiotyk.
Leczenie domowe
Oprócz przepisanych przez lekarza leków, istnieją również domowe sposoby, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów:
- stosowanie kremów nawilżających zamiast preparatów natłuszczających, np. na bazie wazeliny (maści);
- unikanie środków drażniących skórę, takich jak perfumowane mydła czy kosmetyki;
- regularne oczyszczanie skóry 2-3 razy dziennie spirytusem salicylowo-rezorcynowym;
- stosowanie ciepłych, wilgotnych okładów na zmienione miejsca, co może pomóc w zmniejszeniu stanu zapalnego i przyspieszeniu gojenia;
- unikanie golenia obszarów dotkniętych zmianami do czasu ich wygojenia.
Domowe sposoby mogą obejmować także stosowanie olejku z drzewa herbacianego, który ma właściwości antybakteryjne, lub okłady z naparu z rumianku, który działa przeciwzapalnie. Należy jednak pamiętać, że te metody nie zastąpią profesjonalnego leczenia w poważniejszych przypadkach.
Reklama
Zapobieganie nawrotom zapalenia mieszka włosowego
Jak zapobiegać zapaleniu mieszka włosowego? Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów zapalenia mieszka włosowego, warto stosować się do zaleceń, takich jak:
- utrzymywanie odpowiedniej higieny skóry, ale bez nadmiernego jej wysuszania;
- regularna zmiana ręczników i bielizny;
- unikanie noszenia zbyt ciasnej odzieży, szczególnie w miejscach podatnych na pocenie;
- stosowanie ostrych, czystych przyborów do golenia i unikanie zbyt bliskiego golenia;
- w przypadku cukrzycy lub niewydolności nerek - regularna kontrola tych chorób i utrzymywanie prawidłowych parametrów;
- stosowanie zbilansowanej diety bogatej w witaminy i składniki odżywcze wspierające odporność;
- utrzymywanie suchej i czystej skóry, szczególnie w miejscach podatnych na pocenie się;
- osoby korzystające z siłowni powinny brać prysznic zaraz po treningu, aby usunąć pot i bakterie ze skóry.
Czy zapalenie mieszka włosowego może powracać? Tak, szczególnie jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie środki zapobiegawcze. Dlatego właśnie przestrzeganie wyżej wymienionych zasad profilaktyki może znacząco zmniejszyć ryzyko nawrotów zapalenia mieszka włosowego i zapewnić lepszy komfort życia.
