Zapalenie oskrzeli u dziecka i dorosłych - objawy, leczenie

Zapalenie oskrzeli to choroba wywołana przez stan zapalny błony śluzowej oskrzeli. Oskrzela wchodzą w skład dróg oddechowych, odpowiadają za doprowadzanie powietrza do płuc. Klasyfikując zapalenie oskrzeli, dzielimy je na dwie odrębne jednostki chorobowe:

• ostre,
• przewlekłe zapalenie.

Zapalenie oskrzeli - czynniki niemodyfikowalne

Niemodyfikowalne (takie, których nie można uniknąć):

• przewlekła choroba, szczególnie płuc (POChP, astma ),
• stan obniżonej odporności (cukrzyca, zakażenie HIV),
• poprzedzająca infekcja górnych dróg oddechowych (przeziębienie, grypa, zapalenie zatok),
• alergie.

Reklama

Zapalenie oskrzeli - czynniki modyfikowalne

Modyfikowalne:

• palenie papierosów,
• bycie biernym palaczem w pracy; domu,
• kontakt z osobami chorymi na ostre zapalenie oskrzeli,
• pracownicy szkół, przedszkoli, żłobków, szpitali,
• przebywanie w dużych skupiskach osób podczas mnogich zachorowań, epidemii,
• mieszkanie lub praca w środowisku silnie zanieczyszczonego powietrza.

Reklama

Przewlekłe zapalenie oskrzeli - objawy

• kaszel – na początku suchy i szczekający, po kilku dniach może przejść w kaszel z wykrztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny,
• niska gorączka,
• zmęczenie,
• ból mięśni.

Objawy ostrego zapalenia oskrzeli zaczynają się najczęściej po 3-4 dniach od poprzedzającej je infekcji górnych dróg oddechowych. Większość ludzi zdrowieje po 2-3 tygodniach.

Reklama

Przewlekłe zapalenie oskrzeli - objawy

Objawy przewlekłego zapalenia oskrzeli to:

• przewlekły kaszel, szczególnie nasilony rano, z odkrztuszaniem wydzieliny,
• występowanie świstów i furczeń  słyszanych przez lekarza podczas osłuchiwania klatki piersiowej,
• zmiany w badaniu spirometrycznym.

Przewlekłe zapalenie oskrzeli stanowi jedną ze składowych przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Reklama

Przewlekłe zapalenie oskrzeli - ile trwa?

Szybkość zdrowienia zależy od:

• wieku i stanu zdrowia,
• tego, czy osoba chora jest palaczem,
• czynnika wywołującego zapalenie – zapalenie wirusowe przebiega łagodniej od bakteryjnego.

Reklama

Ostre zapalenie oskrzeli - powikłania

1. Zapalenie płuc

Jeśli wystąpią objawy, takie jak:

• wysoka gorączka (> 38 ),
• ból w klatce piersiowej,
• produktywny, nasilony kaszel,
• duszność czy wzmożone zmęczenie,

może to oznaczać wystąpienie zapalenia płuc.

2. Nawracające zapalenia oskrzeli

To powikłanie zwykle pojawia się u palaczy oraz u ludzi z obniżoną odpornością – u zarażonych wirusem HIV, chorych na mukowiscydozę lub raka.

Najczęstszą przyczynę choroby stanowią wirusy:

• grypy,
• paragrypy,
• rynowirusy,
• RSV,
• koronawirusy,
• adenowirusy.

Inną  przyczyną mogą być bakterie: pałeczka krztuśca (Bordetella pertussis), Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae.

Reklama

Ostre zapalenie oskrzeli a zapalenie płuc - różnice

Ostre zapalenie oskrzeli może w swoim przebiegu przypominać zapalenie płuc, dlatego zawsze należy je wykluczyć w pierwszej kolejności. W zapaleniu płuc objawy są bardziej nasilone.

 

Ostre zapalenie oskrzeli a astma

Zwracając uwagę na wynik badania spirometrycznego i test reaktywności oskrzeli. W ostrym zapaleniu oskrzeli podobnie jak w astmie mogą pojawić się:

• obturacja (zwężenie) oskrzeli,
• ich nadreaktywność.

Jeśli kaszel ustąpi w ciągu 3 tygodni, a badanie spirometryczne nie wykaże zmian, astma zostanie wykluczona.

Ostre zapalenie oskrzeli - diagnostyka

Ostre zapalenie oskrzeli to dosyć częsta choroba, szczególnie w okresie wiosennym i jesiennym. Jeśli zgłaszamy się do lekarza z objawami kaszlu i gorączką, nie powinniśmy oczekiwać, że zawsze wyjdziemy z receptą na antybiotyk. Jeśli lekarz stwierdzi, że nasze objawy sugerują ostre zapalenie oskrzeli, najczęściej nie powinno być leczone antybiotykiem, gdyż najczęstszą etiologia jest infekcja wirusowa,wyjątkowo stosuje się antybiotyki, jeśli choroba się przewleka lubgdy jest to krztusiec: ostre zapalenie oskrzeli wywołane przez bakterie Bordetella pertussis (pałeczka krztuśca).

Skontaktuj się ze swoim lekarzem od razu, gdy zauważysz u siebie:

• uczucie duszności (utrudnionego oddychania), również w podczas spoczynku,
• świszczący oddech, również w spoczynku,
• kaszel z wykrztuszaniem żółtej lub zielonej wydzieliny przez ponad 2 dni + gorączka > 38ºC,
• kaszel z wykrztuszaniem plwociny, która zawiera małą ilość krwi,
• wystąpią objawy ostrego zapalenia oskrzeli, a chorujesz na astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.

Skontaktuj się ze swoim lekarzem w ciągu 1-2 dni, jeśli pojawią się objawy:

• duszności podczas wysiłku fizycznego,
• częste wymioty po kaszlu,
• kaszel trwający ponad 4 tygodnie,
• gorączka nie ustępuje lub narasta.

Ostre zapalenie oskrzeli - kiedy wezwać pogotowie?

Dzwoń na pogotowie (999 lub 112) zawsze, jeśli wystąpi:

• uciskający, gniotący ból w klatce piersiowej, który nasila się w czasie wysiłku i nie zależy od oddychania lub inne objawy zawału mięśnia sercowego,
• nagła duszność, problemy z oddychaniem,
• krwioplucie – jeśli w odkrztuszanej plwocinie znajduje się duża ilość krwi,
• wymioty, po których pojawi się uczucie osłabienia, jakby za chwilę miała nastąpić utrata przytomności.

Ostre zapalenie oskrzeli - jaki lekarz?

Do jakiego lekarza się udać?

Ostre zapalenie oskrzeli może być diagnozowane i leczone przez:

• lekarza rodzinnego,
• internistę,
• pediatrę,
• pulmonologa.

Gdy wystąpią objawy ostrego zapalenia oskrzeli, należy udać się do swojego lekarza rodzinnego. Jeśli wystąpią powikłania, takie jak zapalenie płuc albo nawracające zapalenia oskrzeli powodowane przez bakterie, lekarz rodzinny może skierować nas do specjalisty chorób płuc: pulmonologa. Nie zawsze jest to jednak konieczne. Osoby chore na astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc pozostają najczęściej pod opieką pulmonologiczną.

Zapalenie oskrzeli - jak powstaje?

Czynniki chorobotwórcze (wirusy i bakterie) wnikają do organizmu najczęściej wraz z wdychanym powietrzem. Atakują komórki budujące ścianę oskrzeli. Wyzwala to zapalną odpowiedź organizmu, czyli mobilizację sił przeciwko tym czynnikom. W odpowiedzi zapalnej biorą udział różne komórki układu odpornościowego, które wędrują w kierunku zaatakowanych tkanek i wyzwalają różne czynniki mające na celu zlikwidowanie mikrobów. Odpowiadają one za wystąpienie gorączki.

Oddziałują też na okoliczne tkanki, między innymi polega to na rozszerzeniu okolicznych naczyń krwionośnych, co powoduje:

• przekrwienie i podrażnienie danego obszaru,
• zwiększenie produkcji śluzu, a co za tym idzie: kaszel z odkrztuszaniem plwociny.

Czynniki stanu zapalnego powodują również zaczerwienienie i obrzęk, co może prowadzić do zwężenia oskrzela.

Zapalenie oskrzeli - badania

Rozpoznanie najczęściej stawiane jest na podstawie objawów. Jeśli objawy nie wskazują jednoznacznie na ostre zapalenie oskrzeli, należy wykluczyć zapalenie płuc, wykonując zdjęcie RTG płuc. Jeśli natomiast istnieją podejrzenia, że może to być kaszlowy typ astmy, lekarz może zlecić wykonanie badania spirometrycznego i testu na nadreaktywność oskrzeli.

Zapalenie oskrzeli - RTG klatki piersiowej

Jest to badanie szybkie, niedrogie, niebolesne. Pozwala ocenić obraz pól płucnych, które w zapaleniu płuc ujawnia zmiany naciekowe i mniejszą przejrzystość płuc. Przy zapaleniu wywołanym bakteriami typowymi najczęściej jest to zmiana ograniczona do jednego płata, w przypadku zakażeń bakteriami nietypowymi zmiany naciekowe obejmują najczęściej całe pola płucne.

Badanie polegające na przechodzeniu przez klatkę piersiową pacjenta promieni rentgenowskich. Wysyłane przez lampę promieniowanie X jest pochłaniane przez tkanki badanego I rzutowane na prostopadłą płaszczyznę z detektorem tych promieni.

Opis badania: Badania nie należy się obawiać, jest bezbolesne i szybkie. Pacjent proszony jest o rozebranie się od pasa w górę. Badanie wykonuje się najczęściej w projekcji tylno-przedniej. To znaczy, że lampa rentgenowska znajduje się za pacjentem, a klisza rentgenowska przed. Podczas badania pacjent stoi przodem do płaszczyzny z kliszą rentgenowską, broda oparta jest o specjalną podpórkę, ręce oparte są na biodrach, ramiona opuszczone, łokcie skierowane do przodu, również oparte o płaszczyznę przed pacjentem. Gdy pacjent jest już ustawiony tak jak należy, technik wychodzi do sąsiedniego pomieszczenia, badanemu poleca wykonać głęboki wdech i wstrzymać oddech. Podczas gdy pacjent pozostaje nieruchomy, następuje naświetlanie klatki piersiowej promieniami rentgenowskimi.

Inne projekcje badania to projekcja boczna oraz skośna. Wówczas pacjent stroną chorą zwrócony jest w kierunku lampy rentgenowskiej, a ramiona i broda są uniesione. Czasem u chorych leżących wykonuje się badanie rentgenowskie tzw. przyłóżkowe – w projekcji przednio-tylnej.

Przed badaniem należy zgłosić: ostatnio wykonywane zdjęcia rentgenowskie oraz w przypadku kobiet – ciążę. U kobiet będących w drugiej połowie cyklu miesiączkowego (po owulacji), u których zaistniała możliwość zapłodnienia, badanie nie powinno być wykonywane.

Zapalenie oskrzeli - spirometria

Jest badaniem mającym na celu ocenę objętości i pojemności płuc, ich funkcji, a także bada przepływy powietrza w drogach oddechowych podczas cyklu oddechowego (wdech i wydech). Daje to możliwość oceny drożności dróg oddechowych.

Konieczna do wykonania przy:

• diagnozowaniu chorób płuc – astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc,
• po operacjach płuc,
• do oceny leczenia chorób dróg oddechowych.

Spirometr jest to urządzenie, przy pomocy którego wykonywane jest badanie. Podczas badania pacjent oddycha przez usta. Nos jest zatkany przez specjalny zacisk, do ust przykładany jest ustnik połączony ze spirometrem.

Przed wykonaniem pomiarów pacjent oddycha swobodnie przez ustnik. Następnie proszony jest o wykonanie maksymalnego wdechu, a później maksymalnego wydechu i powrót do normalnego toru oddychania. W ten sposób wykonywany jest pomiar pojemności życiowej płuc (VC) oraz nasilonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1). Ocena tych wartości porównywana jest z normami dla wieku oraz wykorzystywana przy diagnozowaniu chorób płuc, między innymi astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Osoba prowadząca badanie instruuje badanego, jak należy oddychać podczas wykonywania kolejnych pomiarów.

Zapalenie oskrzeli - test nadreaktywności oskrzeli

Badanie wykonywane w połączeniu ze spirometrią, wykorzystywane w celu diagnostyki w kierunku astmy. Przed wykonaniem testu wykonuje się spirometrię. Badanie polega na wdychaniu substancji, które mogą spowodować skurcz oskrzeli. Po inhalacji tych substancji spirometria wykonywana jest ponownie. Nadmierna odpowiedź skurczowa oskrzeli – jeśli FEV1 spadnie o co najmniej 20%, oznacza to wynik dodatni.

Na tej samej zasadzie przeprowadza sie test odwracalności- po 1 spirometrii podaje się lek rozszerzajacy oskrzela i jeżeli w drugim badaniu ( po podaniu leku) FEV 1 wzrośnie odpowiednio, mozemy rozpoanać astme oskrzelową.

Zapalenie oskrzeli - leczenie zakażenia wirusowego

W przypadku zakażenia wirusowego:

1. Leczenie jest objawowe.
2. Należy dużo odpoczywać.
3. Można stosować:

• leki przeciwgorączkowe, ibuprofen, acetaminofen, kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – należy unikać stosowania aspiryny u dzieci ze względu na możliwe działania uboczne,
• przeciwkaszlowe: gdy kaszel jest suchy, wykrztuśne, gdy mokry,
• nawilżanie powietrza,

4. Należy unikać picia kawy i alkoholu, gdyż powodują one utratę płynów z organizmu i mogą powodować odwodnienie.
5. Nie należy palić papierosów i unikać dymu tytoniowego.

Jeśli wystąpią objawy obturacji dróg oddechowych (zwężenia): problemy z oddychaniem, duszność, w badaniu osłuchowym świsty, konieczne będzie zastosowanie leków rozszerzających oskrzela, przyjmowanych wziewnie, przy pomocy inhalatora (leki z grupy B2-mimetyków). U osób u których wystąpiło zakażenie wirusem grypy stosuje się leki przeciwgrypowe.

Należy skontaktować się z lekarzem, jeśli:

• objawy się nasilą,
• wykrztuszana plwocina z bezbarwnej stanie się żółta lub zielona,
• wystąpi duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• nieustępująca, narastająca gorączka.

Zapalenie oskrzeli - leczenie zakażenia bakteryjnego

W przypadku zakażenia bakteryjnego:

Jeśli ostre zapalenie oskrzeli wystąpiło po kontakcie z osobą chorą na krztusiec lub w przypadku epidemii krztuśca, konieczne będzie zastosowanie antybiotyku. Podawane są antybiotyki z grupy makrolidów. Obecnie zachorowania na krztusiec są rzadsze niż kiedyśze względu na powszechne szczepienia. Jednak może zdarzyć się sytuacja, że u osoby szczepionej dojdzie jednak do zakażenia. Choroba przebiega wtedy łagodniej.

Zapalenie oskrzeli - zapobieganie

Sposoby zapobiegania zapaleniu oskrzeli to:

• unikanie palenia papierosów. Jeśli jesteś palaczem, rzuć palenie!
• unikaj przebywania w zadymionych pomieszczeniach,
• szczepienia: przeciwko krztuścowi, grypie,
• unikanie kontaktu z osobami chorymi,
• unikanie przebywania w dużych skupiskach ludzi w okresach mnogich zachorowań, epidemii,
• unikanie zanieczyszczeń powietrza na ile to możliwe,
• unikanie kontaktu z czynnikami wywołującymi reakcje alergiczne.

Należy wiele odpoczywać, nie przemęczać się, dużo pić, dobrze się odżywiać. Najlepiej pozostać parę dni w łóżku, do ustąpienia gorączki. Kaszel może utrzymywać się do 3 tygodni.

Ostre zapalenie oskrzeli - leczenie

Istnieją dwa sposoby leczenia ostrego zapalenia oskrzeli:

• leczenie objawowe,
• leczenie antybiotykiem.

Fakty przemawiające za leczeniem antybiotykiem:

• istnieje podejrzenie zapalenia płuc,
• stan chorego nie poprawia się po 14-21 dniach leczenia objawowego,
• pacjent choruje na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc lub astmę.

Fakty przemawiające przeciwko leczeniu antybiotykiem:

• ostre zapalenie oskrzeli zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 2-3 tygodni,
• lekarze nie zalecają stosowania antybiotyków, jeśli osoba chora nie ma innych problemów zdrowotnych,
• nadmierne stosowanie antybiotyków może prowadzić do powstawania szczepów bakterii opornych na antybiotyki,
• objawy uboczne po zastosowaniu antybiotyków: biegunka, nudności, niestrawność, wymioty, wysypka, zawroty głowy, ból głowy, nadwrażliwość na światło słoneczne,
• koszty mogą przewyższać rezultaty.

Przedyskutuj ze swoim lekarzem zastosowanie antybiotyku, jeśli:

• ostre zapalenie oskrzeli było poprzedzone infekcją grypy lub inną infekcją górnych dróg oddechowych,
• choroba trwa ponad 14 dni i nie ustępuje mimo zastosowanego leczenia domowego,
• lekarz podejrzewa zapalenie płuc,
• chorujesz na inną chorobę dróg oddechowych: astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.