Co to jest zapalenie otrzewnej?
Zanim wyjaśnimy, co to jest zapalenie otrzewnej, zaczniemy od wyjaśnienia, czym jest otrzewna. Nie jest to narząd, a bardzo cienka błona. Można podzielić ją na dwa rodzaje, które odróżniają się unerwieniem błony, a w efekcie skalą odczuwania przez chorego bólu.
Otrzewna ścienna - jak sama nazwa wskazuje - wyściela od wewnątrz powierzchnię jamy brzusznej i miednicę. Z kolei otrzewna trzewna pokrywa większość narządów w jamie brzusznej. Zadaniem otrzewnej jest podtrzymanie narządów w prawidłowej pozycji.
Ze względu na obszar, jaki błona zajmuje i bliski kontakt z innymi narządami, jej zapalenie to bardzo poważny stan zagrażający życiu. Zespół chorób tej kategorii określany jest nawet jako ,,ostry brzuch”. Jeśli dochodzi do zapalenia to informacja, że chory koniecznie wymaga interwencji chirurga.
Nie każde zapalenie otrzewnej ma jednak taką samą przyczynę i przebieg. Klasyfikacji jest kilka. Lekarze dzielą zapalenie otrzewnej ze względu na pochodzenie, rozległość czy czynniki wywołujące chorobę. Przede wszystkim wyróżnia się: ostre zapalenie otrzewnej i zapalenie przewlekłe.
Pierwsze, czyli ostre, charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem. Objawy z godziny na godzinę są coraz bardziej dokuczliwe, a jeśli chory nie otrzyma w odpowiednim czasie pomocy medycznej, może nastąpić zgon. Przyczyna to najczęściej zanieczyszczenie przez drobnoustroje, które naruszają jałowe warunki.
Ze względu na obszar objęty chorobą można wyróżnić: ograniczone i rozlane zapalenie otrzewnej. Rokowania w przypadku ograniczonego zapalenia są dobre, ponieważ rozwija się ono wyłącznie w miejscu działania czynnika zaburzającego.
Z kolei zapalenie rozlane to proces toczący się w całej jamie otrzewnowej, do której przelewa się duża ilość zakażonej treści. Bez pilnej konsultacji chirurgicznej chory nie przeżyje.
Lekarze wyróżniają także podział ze względu na rodzaj wysięku. Gdy zapalenie wywołane jest przyczyną wewnątrzbrzuszną, jak krew, żółć, ropa, soki trzustkowe lub substancje chemiczne to jest to wtórne zapalenie otrzewnej. Z kałowym zapaleniem otrzewnej mamy do czynienia wówczas, gdy w wyniku uszkodzenia jelita grubego na jego zewnątrz wydostaną się masy kałowe. Ten rodzaj zapalenia uznawany jest za najcięższy.
Zapalenie otrzewnej w najnowszej Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD11) - obowiązującej od 2022 roku - zostało przypisane do chorób układu trawiennego. Oznaczenie dla zapalenia otrzewnej to DC50.
Reklama
Przyczyny zapalenia otrzewnej
Przyczyn zapalenia otrzewnej jest wiele. Do tego stanu może doprowadzić np. nieprawidłowe funkcjonowanie lub uszkodzenie narządu w jamie brzusznej.
Zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, otrzewna może zostać podrażniona wskutek ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego albo zapalenia trzustki, wątroby lub pęcherzyka żółciowego.
Dodatkowo u kobiet zapalenie otrzewnej może wystąpić także z powodu stanów zapalnych narządu rodnego, ciąży pozamacicznej czy ropni.
Otrzewna często zostaje podrażniona także w wyniku ran penetrujących jamę brzuszną, np. ciosu nożem, ale też w efekcie powikłań po operacjach, które zaburzają jałowość błony.
Reklama
Objawy zapalenia otrzewnej
Diagnoza nie jest jednoznaczna, ponieważ otrzewna daje objawy zapalenia charakterystyczne także dla innych chorób układu trawiennego. Co istotne - objawy zapalenia otrzewnej są niezależne od choroby, która je wywołała.
Nagły i silny ból brzucha - to zazwyczaj pierwsze, co odczuwają pacjenci. Ból może się pojawiać również stopniowo, może też być miejscowy lub rozlany, nasilający się podczas ruchu. Ulgę przynosi wyłącznie nieruchome leżenie.
Zapalenie otrzewnej daje objawy podobne do grypy jelitowej, jak nudności i wymioty. Objawy zapalenia otrzewnej to także wzdęty brzuch i problemy z wypróżnianiem się, ponieważ zanieczyszczona otrzewna powoduje niedrożność jelit. Nietrudno zatem zrozumieć trudności w określeniu źródła tej dolegliwości.
Można wyróżnić trzy etapy rozwoju zapalenia otrzewnej ze względu na czas trwania dokuczliwego bólu:
- wstępny-do 24 godzin,
- toksyczny-między 24 a 72 godziną,
- końcowy-powyżej 72 godzin,
Im dłużej chory odczuwa objawy zapalenia otrzewnej, tym trudniej jest mu funkcjonować. Do dolegliwości związanych z układem trawiennym dochodzą także: przyspieszony oddech i tętno skąpomocz lub nawet wstrzymanie oddawania moczu.
W konsekwencji może rozwinąć się wstrząs hipowolemiczny, który objawia się obniżeniem ciśnienia tętniczego i przyspieszeniem akcji serca. A to już stan bezpośrednio zagrażający życiu.
Reklama
Czy zapalenie otrzewnej jest śmiertelne?
Rokowania zapalenia otrzewnej zależą od kilku czynników. Ostry brzuch to stan kliniczny bardzo często występujący w oddziałach chirurgicznych. Nawet połowa pacjentów skarży się na ostre dolegliwości. U tych chorych wskaźnik śmiertelności jest najwyższy.
Jak podaje dr Simon Paterson-Brown, chirurg i autor książek o schorzeniach w oddziałach chirurgicznych, odsetek śmiertelności w przypadku zapalenia otrzewnej w ciągu 30 dni od przyjęcia do szpitala wynosi 4 proc. i rośnie o połowę w grupie pacjentów po operacjach, szczególnie po perforacji wrzodu trawiennego.
Zapalenie otrzewnej jest śmiertelne, jednak rokowania zależą przede wszystkim od wieku pacjenta i chorób, które mu towarzyszą. Im pacjent starszy, tym zapalenie otrzewnej ma rokowania gorsze.
Wiele zależy także od czasu zgłoszenia się chorego z objawami. Im szybciej - tym większa szansa na wyleczenie.
Reklama
Leczenie zapalenia otrzewnej
Na pytanie - jak długo trwa leczenie zapalenia otrzewnej - trudno odpowiedzieć. Pewne jest natomiast, że przy zapaleniu otrzewnej operacja jest nieunikniona. Schorzenie można skutecznie leczyć wyłącznie w warunkach oddziału chirurgicznego.
Przed operacją pacjent musi przyjąć dożylnie płyny i elektrolity, aby wyrównać niedobory. Wykonane zostaną mu takżę podstawowe badania: krwi, moczu, RTG, EKG. Dodatkowo lekarz może zlecić endoskopię lub USG, a w przypadku kobiet w wieku rozrodczym - test ciążowy. Na podstawie wyników badań i całego obrazu klinicznego chirurg zdecyduje, jaki typ zabiegu jest konieczny.
Metody operacji zapalenia otrzewnej są dwie: klasyczna lub laparoskopowa. Jeśli ośrodek ma odpowiedni sprzęt, i doświadczenie, laparoskopia dla pacjenta jest lepszym rodzajem zabiegu. Przez kilka niewielkich nacięć chirurg z pomocą narzędzi i kamery może np. usunąć wyrostek lub pęcherzyk żółciowy. Leczenie po operacji będzie zdecydowanie krótsze, pacjent szybciej opuści szpital i wróci do sprawności.
Klasyczna operacja zapalenia otrzewnej oznacza dla pacjenta otwarcie jamy brzusznej przez rozcięcie powłok brzucha. Chirurg tą drogą usuwa martwiczo zmienione tkanki czy ropę, a następnie płucze otrzewną. Leczenie po operacji trwa dłużej, jest oszczędzające, a pacjentowi pozostaje duża blizna.
Reklama
Powikłania pooperacyjne po zapaleniu otrzewnej
Operacja może nie zakończyć leczenia zapalenia otrzewnej. Powikłania pooperacyjne mogą ten okres znacznie wydłużyć, dlatego też trudno jednoznacznie ocenić rokowania przy tej chorobie.
Określenie, jakie powikłania po zapaleniu otrzewnej mogą wystąpić, również nie jest tak oczywiste, ponieważ to zależy od rodzaju i skali operacji, która została przeprowadzona.
Najczęściej występujące powikłania pooperacyjne to:
- ropień w jamie brzusznej,
- krwiaki, przetoki,
- posocznica,
- wstrząs.
W efekcie powikłania po zapaleniu otrzewnej mogą doprowadzić do śmierci.
Reklama
Jadłospis po zapaleniu otrzewnej
Lekkostrawne posiłki, bez przetworzonej żywności i ostrych przypraw - to podstawy jadłospisu po zapaleniu otrzewnej. Dieta to zdecydowanie ten element rekonwalescencji, na który pacjent po zapaleniu otrzewnej powinien zwrócić szczególną uwagę.
Dbałość o właściwie nawyki żywieniowe przekłada się na to, jak szybko pacjent wróci do sprawności. Z jednej strony należy pamiętać o dostarczeniu organizmowi podstawowych składników odżywczych, zwłaszcza po leczeniu operacyjnym, ale z drugiej zaś - należy unikać potraw i napojów, które pobudzają nadmiernie wydzielanie soku żołądkowego.
Dieta po zapaleniu otrzewnej oznacza przede wszystkim odstawienie kawy i napojów kofeinowych, alkoholu i napojów gazowanych. Z jadłospisu trzeba wyrzucić niezbyt dobrze tolerowane pokarmy, czyli wszystko co smażone, wędzone i pieczone. Można je zastąpić potrawami gotowanymi lub duszonymi.
Podstawą jadłospisu po zapaleniu otrzewnej powinny być też gęste zupy lub przeciery z warzyw z dodatkiem białka, np. gotowanej piersi z kurczaka. Ryż, kasza czy ziemniaki także są na liście jadłospisu. Aby ułatwić strawność posiłki należy rozdrabniać do postaci płynnej, przynajmniej w pierwszych tygodniach rekonwalescencji.
Ile trwa dieta po zapaleniu otrzewnej? Tutaj dobrej odpowiedzi nie ma, ponieważ wszystko zależy od gojenia się ran i trawienia po operacji. Każdy krok należy konsultować ze specjalistą, by leczenie okazało się skuteczne.
Zapalenie otrzewnej u dzieci
Zapalenie otrzewnej u dziecka to choroba równie niebezpieczna, jak w przypadku dorosłych. Objawy także są bardzo podobne. Najczęściej występują:
- bóle brzucha,
- otępienie,
- wysoka gorączka,
- napięcie mięśni brzucha,
- wzdęcia,
- wymioty.
Diagnostyka choroby u dziecka jest trudniejsza, dlatego wskazany jest natychmiastowy kontakt ze specjalistą.
Objawy zapalenia otrzewnej u dziecka mogą mieć związek z: zakażeniem pneumokokami, paciorkowcowym zapaleniem płuc, infekcją wirusową wątroby, zespołem nerczycowym czy nawet gruźlicą.
W takich przypadkach najczęściej zapalenie otrzewnej dotyka dzieci w wieku od 5 do 10 roku życia. O sposobie i metodach leczenia decyduje lekarz po przeprowadzeniu badań i wywiadu. Operacja nie zawsze jest konieczna, wtedy zapalenie można leczyć także antybiotykami.
