Zespół hiper IgE (zespół Hioba, ang. Job Syndrome, HIES) jest klasyfikowany jako pierwotny niedobór odporności charakteryzujący się podwyższonym stężeniem immunoglobuliny E (IgE) w surowicy krwi, nawracającymi zmianami wypryskowymi i ropniami skóry, grzybicą skóry i błon śluzowych oraz infekcjami dolnych i górnych dróg oddechowych.
Zespół hiper IgE - co to jest?
Pierwotnie uznawano zespół hiper IgE za pojedynczą chorobę, jednak obecnie uważa się, że jest to grupa chorób. Zespół Hioba może dziedziczyć się na dwa sposoby -
- autosomalny dominujący (AD),
- autosomalny recesywny (AR).
Postać AD charakteryzuje się zaburzeniami w wielu układach w tym kostnym i immunologicznym, w zębach, zaś zaburzenia w typie dziedziczenia AR ograniczone są do układu odpornościowego.
Reklama
Zespół hiper IgE - zachorowalność
Jest to bardzo rzadki zespół. Do tej pory zostało opisane około 250 przypadków na całym świecie. Nie stwierdza się żadnego związku choroby z płcią lub rasą. Pierwsze objawy zespołu hiper IgE mogą pojawić się już w wieku niemowlęcym, ale właściwa diagnoza często zostaje postawiona dopiero we wczesnym wieku dziecięcym lub nawet później, już u osoby dorosłej.
Reklama
Zespół hiper IgE - przyczyny
Pomimo wielu lat badań konkretna przyczyna HIES nie jest znana. U podstaw choroby leżą mutacje powstające w kodzie genetycznym człowieka. Zespół hiper IgE może wynikać z mutacji w pojedynczym genie, mutacji w kilku genach lub być efektem delecji (usunięcia) kilku genów z chromosomu. Wynikiem mutacji są zaburzenia w równowadze substancji produkowanych przez limfocyty T oraz zaburzenia chemotaksji neutrofili. Podsumowując, upośledzona zostaje funkcja kliku typów komórek układu odpornościowego, co tłumaczy obniżoną odporność organizmu i liczne infekcje u chorych z HIES.
O ile częste, przewlekłe i poważne zakażenia da się wyjaśnić zaburzeniami w układzie immunologicznym, o tyle przyczyny zaburzeń w układzie kostnym i zębach nadal pozostają do wyjaśnienia.
Chociaż wiele przypadków HIES ma udokumentowane podłoże genetyczne, to u dużej części chorych zespół Hioba ujawnił się jako wynik mutacji sporadycznej (tzw. mutacji de novo), a nie z powodu dziedziczenia wadliwego genu w rodzinie.
Reklama
Zespół hiper IgE - objawy
Objawy zespołu Hioba zależą od jego typu (AR lub AD). U pacjentów z postacią AR-HIES choroba objawia się:
- wypryskiem i częstymi zakażeniami skóry (szczególnie gronkowcami) z tworzeniem się ropni;
- nawracającymi, przewlekłymi infekcjami dróg oddechowych o ciężkim przebiegu (bez tworzenia się torbieli w płucach);
- objawami neurologicznymi takimi jak: porażenie nerwu twarzowego, udar niedokrwienny mózgu, krwotok podpajęczynówkowy.
U pacjentów z postacią AD-HIES choroba objawia się:
- wypryskiem i częstymi zakażeniami skóry (szczególnie gronkowcami) z tworzeniem się ropni, grzybicą skóry i błon śluzowych wywoływaną przez Candida albicans;
- nawracającymi, przewlekłymi infekcjami dróg oddechowych o ciężkim przebiegu (z tworzeniem się torbieli w płucach);
- w wyniku zaburzeń w układzie kostnym chorzy z AD-HIES cechują się grubymi rysami twarzy, wydatnymi guzami czołowymi, szeroką nasadą nosa oraz szerokim rozstawem oczu; charakterystyczne są też złamania występujące po niewspółmiernie małym urazie (tzw. złamania patologiczne), głównie dotyczące kości długich i żeber, rzadziej kręgosłupa; u ponad 60% pacjentów obserwowana jest skolioza;
- nieprawidłowościami w tworzeniu się uzębienia; zaburzenia w tworzeniu się zębiny prowadzą do zbyt długiego utrzymywania się zębów mlecznych, co hamuje prawidłowe wyrzynanie się zębów stałych - często jest wymagane operacyjne usunięcie zębów mlecznych.
Warto też zaznaczyć, że odpowiedź zapalna u ludzi z HIES jest wyraźnie zmniejszona w porównaniu do zdrowej populacji. U pacjentów z zespołem hiper IgE gorączka występuje rzadko, nawet pomimo ciężkich infekcji.
Podobnie tworzące się ropnie skórne zwane są "zimnymi", gdyż nie wywołują u chorego stanu zapalnego, czyli objawów takich jak:
- obrzęk,
- ocieplenie,
- zaczerwienienie skóry.
- Pacjenci z AR-HIES mają zazwyczaj cięższy przebieg choroby niż chorzy z postacią autosomalnie dominującą.
Reklama
Zespół hiper IgE - wizyta u lekarza
Postawienie diagnozy zespołu hiper IgE nie jest łatwe. Objawy choroby mogą ujawnić się w różnym wieku, jednak najczęściej rozpoczynają się w okresie niemowlęcym. Zazwyczaj w pierwszej kolejności dziecko trafia do lekarza rodzinnego w wyniku częstych, nawracających infekcji dróg oddechowych lub pojawiających się zmian skórnych. Takie objawy, szczególnie pod postacią nawracających infekcji, powinny nasunąć lekarzowi na myśl chorobę z kręgu niedoborów odporności. Najlepszym wyjściem w takim przypadku jest skierowanie dziecka do specjalistycznego ośrodka zajmującego się diagnozowaniem i leczeniem schorzeń z tego kręgu.
Przed wizytą u lekarza warto przygotować sobie odpowiedź na następujące pytania:
- Co zaniepokoiło rodziców na tyle, że postanowili zgłosić się z dzieckiem do lekarza?
- Kiedy u dziecka pojawiły się pierwsze objawy choroby i jakie one były?
- Czy dziecko często chorowało, a jeśli tak, to na jakie choroby?
- Czy zdarzyło się, żeby u dziecka pojawiły się ropnie na skórze?
- Czy u dziecka często występują złamania?
- W przypadku starszych dzieci, w jakim wieku straciło zęby mleczne i czy wypadły one same, czy też musiały być usuwane?
Reklama
Zespół hiper IgE - badania
Diagnoza zespołu hiper IgE opiera się na:
- wywiadzie lekarskim,
- badaniu fizykalnym,
- wynikach badań laboratoryjnych, obrazowych i genetycznych.
Badania laboratoryjne wykonywane (na pobranej wcześniej od pacjenta próbce krwi) w celu diagnozy zespołu hiper IgE uwzględniają:
- z definicji zespół hiper IgE charakteryzuje się podwyższonym stężeniem IgE w surowicy krwi (często nawet kilkudziesięciokrotnym w porównaniu do zdrowych osób) - trzeba pamiętać, że normalny poziom IgE nie wyklucza diagnozy HIES u osób dorosłych;
- osoby z HIES mają również podwyższoną liczbę eozynofili we krwi.
Badania obrazowe, takie jak RTG lub tomografia komputerowa klatki piersiowej, mogą ujawnić zmiany w płucach np. torbiele, które mogą, w połączeniu z częstymi infekcjami, sugerować HIES. Badania genetyczne mogą ujawnić charakterystyczne mutacje w genie STAT3, które odpowiadają za powstawanie HIES.
Reklama
Zespół hiper IgE - zapobieganie
Niestety nie mamy możliwości zapobiegania rozwijaniu się zespołu hiper IgE. Nie znamy też czynników ryzyka tej choroby. Jako, że HIES jest bardzo rzadką przypadłością, utrudnia to prowadzenie badań na jej temat.
Zespół hiper IgE - leczenie
Pomimo licznych, wieloletnich badań nadal nie znamy leczenia przyczynowego (mogącego uleczyć chorobę) dla zespołu hiper IgE. Głównym celem leczenia jest kontrola nawracających infekcji.
Zakażenia skórne z tworzeniem się ropni powinno się leczyć poprzez wczesne nacinanie, drenaż i dożylne podawanie antybiotyków (szczególnie działające przeciwko gronkowcom). Antybiotykoterapia u chorych z HIES musi zazwyczaj trwać dłużej (2 tygodnie i więcej) niż u ludzi ze sprawnym układem immunologicznym. Dotyczy to zarówno infekcji dróg oddechowych, jak i infekcji skórnych. Rola przewlekłej, profilaktycznej antybiotykoterapii (przy użyciu penicylin lub ceflosporyn) u chorych z HIES nie została określona. Jednak wydaje się bezpieczniejszym podawanie takowej niż leczenie ewentualnych, ciężkich zakażeń przebiegających z uszkodzeniem tkanki płucnej.
W przypadku poważnych infekcji lekarze mogą zadecydować o dożylnym wlewie immunoglobulin (IVIG), aby tymczasowo wzmocnić odporność organizmu, chociaż badania są sprzeczne co do wyników możliwych do uzyskania po takiej terapii. Na pewno IVIG pomagają w obniżeniu stężenia IgE w surowicy. W piśmiennictwie opisywane są również próby stosowania plazmaferez w leczeniu HIES.
Wyprysk skórny leczy się poprzez stosowanie miejscowo maści z glikokortykosterydami w dużej dawce, chociaż leczenie to nie zawsze jest skuteczne. Gdy w przebiegu HIES dochodzi u pacjenta do patologicznych złamań, rozwinięcia się skoliozy lub innych powikłań kostnych, chory powinien zostać objęty opieką przez specjalistę ortopedii.
Niestety ze względu na relatywnie małą grupę pacjentów trudno jest opracować skuteczne i zunifikowane schematy terapeutyczne dla chorych z HIES. Warto jednak pamiętać, że najbardziej skuteczne leczenie HIES można uzyskać poprzez roztoczenie nad chorym opieki wielospecjalistycznej, a konkretniej, współdziałania alergologa, ortopedy i specjalisty chorób zakaźnych.
Zespół hiper IgE - zalecenia
Chorzy z HIES, jak również w przypadku dzieci - ich rodzice, powinni być świadomi choroby i wziąć sobie do serca poniższe wskazówki:
- Już przy pierwszych objawach infekcji zgłaszać się do lekarza.
- Pamiętać, że nawet pomimo infekcji nie muszą pojawić się cechy stanu zapalnego. Dlatego nawet lekki, miejscowy, ale przewlekły ból należy traktować jako potencjalnie rozwijające się zakażenie.
- Regularnie poddawać się badaniom w celu ewentualnego, wczesnego wykrycia skoliozy, tak aby w razie potrzeby można było wkroczyć z leczeniem nieinwazyjnym.
- Dbać o higienę osobistą - szczególnie skóry i okolic intymnych.
- Należy pamiętać, że wczesna diagnoza i prawidłowa opieka mogą spowolnić lub nawet zatrzymać postęp HIES.
W przypadku właściwej opieki i regularnych badań pacjenci z HIES, pomimo choroby, mogą żyć ponad 50 lat.
Zespół hiper IgE - najczęściej zadawane pytania
Czym jest zespół hiper IgE?
Zespół hiper IgE (zespół Hioba, ang. Job Syndrome, HIES) jest klasyfikowany jako pierwotny niedobór odporności charakteryzujący się podwyższonym stężeniem immunoglobuliny E (IgE) w surowicy krwi, nawracającymi zmianami wypryskowymi i ropniami skóry, grzybicą skóry i błon śluzowych oraz infekcjami dolnych i górnych dróg oddechowych.
Czym się objawia zespół hiper IgE?
Objawy zespołu Hioba zależą od jego typu (AR lub AD). U pacjentów z postacią AR-HIES choroba objawia się: wypryskiem i częstymi zakażeniami skóry (szczególnie gronkowce) z tworzeniem się ropni; nawracającymi, przewlekłymi infekcjami dróg oddechowych o ciężkim przebiegu (bez tworzenia się torbieli w płucach); objawami neurologicznymi takimi jak porażenie nerwu twarzowego, udar niedokrwienny mózgu, krwotok podpajęczynówkowy.
U pacjentów z postacią AD-HIES choroba objawia się:
- wypryskiem,
- częstymi zakażeniami skóry (szczególnie gronkowce) z tworzeniem się ropni,
- grzybicą skóry i błon śluzowych wywoływaną przez Candida albicans;
- nawracającymi, przewlekłymi infekcjami dróg oddechowych o ciężkim przebiegu (z tworzeniem się torbieli w płucach);
W wyniku zaburzeń w układzie kostnym chorzy z AD-HIES cechują się grubymi rysami twarzy, wydatnymi guzami czołowymi, szeroką nasadą nosa oraz szerokim rozstawem oczu. Charakterystyczne są też złamania występujące po niewspółmiernie małym urazie (tzw. złamania patologiczne), głównie dotyczące kości długich i żeber, rzadziej kręgosłupa. U ponad 60% pacjentów obserwowana jest skolioza. Pojawiają się także nieprawidłowości w tworzeniu się uzębienia. Zaburzenia w tworzeniu się zębiny prowadzą do zbyt długiego utrzymywania się zębów mlecznych co hamuje prawidłowe wyrzynanie się zębów stałych. Często jest wymagane operacyjne usunięcie zębów mlecznych.
Warto też zaznaczyć, że odpowiedź zapalna u ludzi z HIES jest wyraźnie zmniejszona w porównaniu do zdrowej populacji. U pacjentów z zespołem hiper IgE gorączka występuje rzadko, nawet pomimo ciężkich infekcji. Tak samo tworzące się ropnie skórne zwane są "zimnymi" gdyż nie wywołują u chorego stanu zapalnego, czyli objawów takich jak obrzęk, ocieplenie, zaczerwienienie skóry.
Jak się diagnozuje zespół hiper IgE?
Diagnoza zespołu hiper IgE opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych. Charakterystyczny dla zespołu hiper IgE wywiad lekarski zawiera wszystkie lub część informacji podanych w rozdziale Przyczyny, patologia i objawy choroby. Badania laboratoryjne wykonywane (na pobranej wcześniej od pacjenta próbce krwi) w celu diagnozy zespołu hiper IgE uwzględniają: z definicji zespół hiper IgE charakteryzuje się podwyższonym stężeniem IgE w surowicy krwi (często nawet kilkudziesięciokrotnym w porównaniu do zdrowych osób). Trzeba pamiętać, że normalny poziom IgE nie wyklucza diagnozy HIES u osób dorosłych; osoby z HIES mają również podwyższoną liczbę eozynofili we krwi.
Badania obrazowe takie jak RTG lub tomografia komputerowa klatki piersiowej mogą ujawnić zmiany w płucach mogące, w połączeniu z częstymi infekcjami, sugerować HIES jak np. torbiele. Badania genetyczne mogą ujawnić charakterystyczne mutacje w genie STAT3, które odpowiadają za powstawanie HIES.
Jak się leczy zespół hiper IgE?
Pomimo licznych, wieloletnich badań nadal nie znamy i nie posiadamy leczenia przyczynowego (mogącego uleczyć chorobę) dla zespołu hiper IgE. Głównym celem leczenia jest kontrola nawracających infekcji.
Zakażenia skórne z tworzeniem się ropni powinno się leczyć poprzez wczesne nacinanie, drenaż i dożylne podawanie antybiotyków (szczególnie działające przeciwko gronkowcom). Antybiotykoterapia u chorych z HIES zazwyczaj trwa dłużej (2 tygodnie i więcej) niż u ludzi ze sprawnym układem immunologicznym. Dotyczy to zarówno infekcji dróg oddechowych jak i infekcji skórnych. Rola przewlekłej, profilaktycznej antybiotykoterapii (przy użyciu penicylin lub ceflosporyn) u chorych z HIES nie została określona, ale wydaje się bezpieczniejszym podawanie takowej niż leczenie ewentualnych, ciężkich zakażeń przebiegających z uszkodzeniem tkanki płucnej.
W przypadku poważnych infekcji lekarze mogą zadecydować o dożylnym wlewie immunoglobulin (IVIG) aby tymczasowo wzmocnić odporność organizmu, chociaż badania są sprzeczne co do wyników możliwych do uzyskania po takiej terapii. Na pewno IVIG pomagają w obniżeniu stężenia IgE w surowicy.
W piśmiennictwie opisywane są również próby stosowanie plazmaferez w leczeniu HIES. Wyprysk skórny leczy się poprzez stosowanie miejscowo maści z glikokortykosterydami w dużej dawce, chociaż leczenie to nie zawsze jest skuteczne. Gdy w przebiegu choroby dochodzi u pacjenta do patologicznych złamań, rozwinięcia się skoliozy lub innych powikłań kostnych, chory powinien zostać objęty opieką przez specjalistę ortopedii.
Czego należy być świadomym będąc chorym na zespół hiper IgE?
Chorzy z HIES oraz w przypadku dzieci, również ich rodzice powinni być świadomi choroby i wziąć sobie do serca poniższe wskazówki:
- już przy pierwszych objawach infekcji zgłaszać się do lekarza;
- pamiętać, że nawet pomimo infekcji nie muszą pojawić się cechy stanu zapalnego. Dlatego nawet lekki, miejscowy ale przewlekły ból należy traktować jako potencjalnie rozwijające się zakażenie;
- regularnie poddawać się badaniom w celu ewentualnego, wczesnego wykrycia skoliozy, tak aby w razie potrzeby można było wkroczyć z leczeniem nieinwazyjnym;
- dbać o higienę osobistą - szczególnie skóry i okolic intymnych;
- należy pamiętać, że wczesna diagnoza i prawidłowa opieka mogą spowolnić lub nawet zatrzymać postęp HIES;
- w przypadku właściwej opieki i regularnych badań pacjenci z HIES, pomimo choroby, mogą żyć ponad 50 lat.
