Hipoglikemia - co to jest i jak się objawia? Leczenie i pierwsza pomoc

Reklama

Co to jest hipoglikemia?

Współcześnie – w dobie powszechnie dostępnej żywności wysoce przetworzonej – zaburzenia związane z poziomem cukru w organizmie dotykają wielu ludzi.

Wahania te mają różne podłoże i różny charakter, ale nieleczone mogą prowadzić zawsze do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego poziom cukru warto kontrolować profilaktycznie, nawet jeśli nie dzieje się nic niepokojącego.

Niewłaściwymi wartościami tego poziomu u człowieka są hipoglikemia i hiperglikemia. Co to takiego? Hipoglikemia to stan zwany inaczej niedocukrzeniem. Występuję więc, kiedy stężenie poziomu glukozy we krwi spada poniżej przyjętej normy.

Hiperglikemia jest natomiast stanem odwrotnym, w którym cukier jest podwyższony. Czy hipoglikemia to cukrzyca? Nie, określenia te nie są tożsame. Obydwa zjawiska (niedocukrzenie i przecukrzenie) mogą występować przy cukrzycy, będącej poważną chorobą przewlekłą, związaną z niewłaściwym wydzielaniem lub niewłaściwym działaniem hormonu trzustkowego, czyli insuliny. 

Charakterystyczny dla tego schorzenia jest wysoki cukier, jednak hipoglikemia zdarza się przy nim jako stan chwilowy, a niekiedy stanowi jego poważne powikłanie.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD 10 wymienione są różne postacie hipoglikemii:

• E16.0 – Polekowa hipoglikemia bez śpiączki,
• E16.1 – Inna hipoglikemia,
• E16.2 – Hipoglikemia nieokreślona.

W nowszej wersji Klasyfikacji, czyli ICD 11 obecna jest:

• 5A41 – Hipoglikemia bez towarzyszącej cukrzycy,
• 5A45 – Utrzymująca się hipoglikemia hiperinsulinemiczna w okresie niemowlęcym,
• 5A4Y – Inna hipoglikemia,
• 5A21 – Hipoglikemia w kontekście cukrzycy.

Jakie są rodzaje hipoglikemii ?

Jak widać po Międzynarodowych Klasyfikacjach, hipoglikemia nie jedno ma imię. Istnieje kilka jej rodzajów, może towarzyszyć rozwiniętej cukrzycy bądź nie, może mieć różne przyczyny i prowadzić do różnych powikłań.

Istnieje hipoglikemia ciężka, gdzie poziom cukru jest znacząco niższy od uznawanego za prawidłowy, oraz lekka, w której odchylenie od normy jest niewielkie. Niski poziom cukru powinien jednak zawsze zostać skonsultowany z lekarzem, a odpowiednie badania powtarzane według jego zaleceń.

Zaburzenia nieleczone mogą się z czasem pogłębiać i prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, których – po wczesnej diagnozie i szybkim leczeniu – można skutecznie uniknąć.

W zależności od tego, w jakich momentach następuje spadek cukru, wyróżnia się kilka rodzajów hipoglikemii.

Hipoglikemia reaktywna

Jednym z częściej występujących rodzajów niedocukrzenia jest hipoglikemia reaktywna, nazywana też czynnościową lub poposiłkową. Jak wskazuje ta ostatnia nazwa, charakteryzuje się ona spadkiem poziomu glukozy we krwi po jedzeniu, zwykle w czasie 3-5 godzin po posiłku.

Jest ona jednym z rodzajów hipoglikemii u osób bez cukrzycy i do dziś nie jest w pełni znana jej etiologia, choć podejrzewa się, że może ona mieć związek z niezdrowym trybem życia, brakiem aktywności fizycznej, niewłaściwie zbilansowaną dietą i częstym spożywaniem produktów o wysokiej zawartości cukrów prostych – łatwo i szybko przyswajanych przez organizm.

Niekiedy hipoglikemia reaktywna występuje u osób ze stanem przedcukrzycowym lub u pacjentów po operacji przewodu pokarmowego. Najczęściej jednak zaobserwować można jej odmianę idiopatyczną, czyli tę o nieznanej przyczynie.

Objawy hipoglikemii bezcukrzycowej widoczne są podczas spadku poziomu glukozy, a spośród nich najważniejsze to:

• drżenie rąk,
• niepokój,
• nadmierna potliwość,
• kołatanie serca,
• bladość skóry,
• skoki ciśnienia krwi,
• zaburzenia orientacji,
• zaburzenia mowy i widzenia,
• spadek koncentracji, 
• niekiedy – utrata przytomności.

Hipoglikemia bez cukrzycy również może być stanem poważnym, dlatego zaobserwowanie takich symptomów powinno być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem.

Hipoglikemia nocna

Ponieważ objawy niedocukrzenia są zwykle dość wyraźne, w przypadku ich wystąpienia można w porę zareagować i podnieść poziom cukru, np. preparatami zawierającymi glukozę. Gorzej, jeśli hipoglikemia występuje w nocy. Wówczas jej symptomy można zwyczajnie przespać, co niekiedy prowadzi do groźnych stanów, takich jak śpiączka.

To z tego powodu nie można lekceważyć żadnych wahań poziomu, a w przypadku ich zdiagnozowania lepiej pozostawać pod stałą kontrolą lekarza. Czy zdarza się hipoglikemia nocna u zdrowej osoby? Ten rodzaj niedocukrzenia dotyczy diabetyków. Charakterystyczna dla pacjentów bez cukrzycy jest omówiona wyżej hipoglikemia reaktywna.

Ze względu na moment występowania, oprócz spadków poziomu glukozy nocą, mówi się też niekiedy o hipoglikemii porannej, czyli zbyt niskim stężeniu cukru występującym na czczo, tuż po przebudzeniu.

Hipoglikemia głodowa

Jej występowanie jest skutkiem niedostatecznej syntezy glukozy w wątrobie towarzyszącej poważnym chorobom, takim jak:

• wyspiak trzustki – guz neuroendokrynny zlokalizowany w obrębie tego właśnie gruczołu wydzielniczego, wpływający na nadprodukcję insuliny i tym samym – spadek poziomu cukru,
• inne zaawansowane choroby nowotworowe, np. rak wątroby (glukoza jest głównym źródłem energii dla komórek nowotworowych, pochłaniają więc one znaczne jej ilości),
• niedoczynność kory nadnerczy – zespół objawów endokrynologicznych charakteryzujący się zmniejszoną produkcją hormonów, w tym kortyzolu biorącego udział w regulacji poziomu glukozy.

Objawy hipoglikemii głodowej podobne są do tych charakterystycznych dla innych rodzajów niedocukrzenia. Ze względu jednak na to, że ten typ towarzyszy poważnym chorobom przewlekłym, jego symptomy mogą współistnieć z objawami danego schorzenia.

Hipoglikemia jatrogenna

Oprócz niedocukrzenia spowodowanego czynnikami wewnętrznymi (chorobami, niedostateczną produkcją insuliny itd.) wyróżnia się tzw. hipoglikemię jatrogenną, czyli wywołaną czynnikami zewnętrznymi.

Przymiotnik „jatrogenny” oznacza „będący szkodliwym dla pacjenta na skutek niewłaściwego leczenia”. W przypadku zbyt niskiego poziomu cukru jednak hipoglikemia polekowa to tylko jedna z możliwości.

Najczęściej spadek spowodowany jest insuliną lub innymi środkami zmniejszającymi stężenie glukozy we krwi. Przeważnie przedawkowanie insuliny jest niezamierzone, istnieją jednak przypadki chorób psychicznych, przy których pacjenci celowo wprowadzają się w stan niedocukrzenia.

Inne typy hipoglikemii jatrogennej to hipoglikemia po alkoholu, po treningu, na skutek długotrwałego głodzenia się. Niedostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości węglowodanów lub zbyt intensywne ich spalanie podczas wysiłku fizycznego może doprowadzić do znaczącego spadku poziomu cukru.

Reklama

Przyczyny hipoglikemii

Powszechną przyczyną niedocukrzenia jest zbyt mocne działanie insuliny stosowanej przez diabetyków na zmniejszenie stężenia glukozy we krwi. Może być ono skutkiem przedawkowania leku, zestawienia go ze zbyt mało kalorycznymi posiłkami lub ze zbyt intensywnym wysiłkiem fizycznym. 

Zdarza się jednak też, że sam wyczerpujący trening lub dieta zbyt uboga w pewne substancje prowadzą do hipoglikemii u osób niemających cukrzycy. Może być ona również efektem niewłaściwej diety – występuje np. przy spożywaniu dużej ilości cukrów prostych przy jednoczesnym niedoborze tłuszczów. Skutkiem tego jest niedocukrzenie poposiłkowe.

Kiedy występuje hipoglikemia związana z innymi chorobami niż cukrzyca? Najczęściej pojawia się przy:

• niedoczynności tarczycy,
• niedoczynności kory nadnerczy,
• chorobie nowotworowej trzustki,
• niewydolności wątroby.

Reklama

Objawy hipoglikemii

Ponieważ spadek cukru może być bardzo groźny, w skrajnych przypadkach nawet dla życia pacjenta, warto wiedzieć, jakie są objawy niedocukrzenia, by móc w porę zareagować i przyjąć środki na podniesienie glukozy. Charakterystycznymi symptomami ataku hipoglikemii są:

• spadek energii – spowodowany niedoborem glukozy będącej głównym „paliwem” dla ludzkiego organizmu,
• uczucie ospałości i zmęczenia – zarówno stan hipoglikemii jak i hiperglikemii objawia się wzmożoną sennością,
• osłabienie,
• drżenie kończyn – może dotyczyć tylko rąk lub nóg lub wszystkich kończyn jednocześnie,
• podwójne widzenie lub inne zaburzenia widzenia,
• przyspieszona lub niemiarowa akcja serca, kołatanie,
• zaburzenia mowy, bełkotliwa mowa,
• zaburzenia koordynacji ruchowej, równowagi,
• nadmierne pocenie,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• zaburzenia orientacji przestrzennej,
• utrata przytomności – groźny objaw świadczący o głębokiej hipoglikemii.

Symptomy te są właściwe identyczne z wymienionymi wcześniej objawami hipoglikemii poposiłkowej, ponieważ bez względu na podłoże niedocukrzenia, wywołuje ono takie same dolegliwości.

Niekiedy można mieć trudność z rozpoznaniem rodzaju zaburzeń gospodarki węglowodanowej, ponieważ zarówno niedocukrzenie, jak i przecukrzenie wywołują uczucie zmęczenia, senności, apatii, trudności ze skupieniem uwagi czy niewyraźnym widzenie.

Hiperglikemia dodatkowo powoduje częstomocz, wzmożone pragnienie, a w ciężkich przypadkach – wydzielający się z ust zapach acetonu, ponieważ znaczny nadmiar cukru pobudza wydzielanie ciał ketonowych w płucach.

Reklama

Hipoglikemia a normy cukru

Aby stwierdzić przecukrzenie lub niedocukrzenie organizmu, należy wiedzieć, jakie są normy cukru we krwi. Jaki poziom glukozy jest właściwy? Na czczo jego wartość powinna mieścić się w granicach 70 mg/dl – 99 mg/dl (inaczej 3,9 mmol/l – 5,5 mmol/l, ponieważ poziom cukru podawany bywa wymiennie w dwóch różnych jednostkach).

O hipoglikemii mówi się, kiedy poziom ten stale lub często spada poniżej przyjętej normy. U zdrowej osoby spadki mogą występować sporadycznie, np. na skutek dużego wysiłku fizycznego, niedojedzenia czy działania pewnych leków.

Jeśli jednak zaburzenia się pojawią, należy przez jakiś czas monitorować stan, żeby wykluczyć ich podłoże chorobowe. Należy pamiętać, że podane normy cukru obowiązują podczas pomiaru na czczo. W ciągu dnia, zmieniają się one, ponieważ po posiłkach poziom cukru do pewnego stopnia rośnie w organizmie w naturalny sposób.

Trudno jednoznacznie stwierdzić, jakie wartości wskazują na hipoglikemię (czy na czczo, czy poposiłkową). Nie można mówić o „normach hipoglikemii”, ponieważ sam stan jest patologią i czymś od normy odbiegającym. Tylko lekarz w oparciu o komplet wyników badań i wywiad z pacjentem może zdiagnozować problem. Wszelkie wahania należy zatem konsultować ze specjalistą.

Początek treści sponsorowanej

System ciągłego monitorowania glikemii to nowoczesne podejście do kontrolowania poziomu cukru, które działa w połączeniu z intuicyjną aplikacją Medtrum EasySense. Dzięki tej aplikacji możesz na bieżąco śledzić poziom glukozy, analizować dane i reagować w odpowiednim momencie - wszystko za pomocą telefonu. Odkryj, jak połączenie systemu monitorowania i aplikacji może uprościć Twoje codzienne zarządzanie cukrzycą, odwiedzając tę stronę.

Reklama

Badania na hipoglikemię - jak wygląda diagnostyka?

Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna podaje, że liczba chorych na cukrzycę wciąż rośnie. Podstawą leczenia chorego jest monitorowanie stężenia glukozy we krwi (glikemii).

Co robić, aby wykryć hipoglikemię? Jakie badania wykonuje się w ramach diagnostyki niedocukrzenia? Podstawowymi badania są:

• określenie glikemii na czczo – polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej pacjenta i oddaniu jej do laboratoryjnej analizy pod kątem poziomu glukozy,
• krzywa cukrowa – polega na oznaczeniu poziomu cukru na czczo oraz po obciążeniu glukozą.

Ta druga metoda daje pełniejszy obraz cukrowej gospodarki organizmu, ponieważ zostaje ona oceniona zarówno przed jak i po spożyciu roztworu glukozowego. Pokazuje więc, jak organizm radzi sobie z przemianą dostarczanych mu cukrów z zewnątrz.

Krew podczas tego testu pobierana jest dwu- lub trzykrotnie. Pierwszy raz, kiedy pacjent jest na czczo, czyli od razu po jego zgłoszeniu się na badanie. Po tym pobraniu pacjentowi podaje się 75 g glukozy rozpuszczonej w wodzie i po godzinie od wypicia roztworu ponownie pobiera się krew.

Niekiedy pobiera się ją jeszcze trzeci raz – dwie godziny od spożycia glukozy. Jeśli wyniki krzywej cukrowej wskazują na hipoglikemię, często prowadzi się dalszą diagnostykę mającą na celu określenie przyczyny zaburzeń.

Reklama

Czym grozi hipoglikemia w ciąży?

Stanem, w którym często dochodzi do różnego typu zaburzeń poziomu cukru, jest ciąża. Hipoglikemia w ciąży występuje rzadziej niż stan przecukrzenia, jednak normy bywają przekraczane w obu kierunkach. Niedocukrzenie może mieć wówczas różny charakter – niekiedy występuje bezobjawowe niedocukrzenie nocne, innym razem – poposiłkowe.

Wpływ hipoglikemii na dziecko rozwijające się w ciele matki może być jednak groźne, dlatego poziom cukru należy monitorować zgodnie z zaleceniami lekarza. Opisana wyżej krzywa cukrowa jest jednym z obowiązkowych badań dla kobiet ciężarnych i – kiedy nie dzieje się nic niepokojącego – wykonuje się je dwukrotnie: zaraz na początku ciąży oraz około jej 25 tygodnia.

Ponieważ cukier jest dla człowieka głównym źródłem energii, jego niedobór może źle wpłynąć na rozwój płodu, a znaczące spadki jego poziomu groźne są nawet dla życia matki.

Leczenie hipoglikemii w ciąży polega przede wszystkim na stosowaniu odpowiedniej diety, podnoszącej we krwi poziom cukru. Jednak przy jakichkolwiek zaburzeniach należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza.

Jak się objawia hipoglikemia u dzieci?

Podobnie, jak u pacjentów dorosłych, tak i u dzieci hipoglikemia występuje często jako stan towarzyszący cukrzycy. Dzieci chorują z reguły na cukrzycę typu 1, czyli wrodzoną i insulinozależną. 

Najczęściej hipoglikemię wykrywa się u noworodków, w pierwszych tygodniach życia oraz u dzieci w wieku przedszkolnym. Główna przyczyna jej epizodów to terapia insuliną, zbyt mocno zbijająca poziom glukozy we krwi.

Hipoglikemia u niemowlaka jest stanem poważnym i wymagającym wdrożenia odpowiedniego leczenia, ponieważ odpowiedni poziom cukru potrzebny jest do prawidłowego rozwoju (przede wszystkim intelektualnego i psychicznego).

Mózg nie posiada zdolności syntetyzowania i magazynowania węglowodanów, dlatego utrzymywanie ich poziomu jest tak ważne dla jego właściwego funkcjonowania.

Najczęściej występującą u dzieci postacią niedocukrzenia jest hipoglikemia ketotyczna, przeważnie rozpoczynająca się między 18 miesiącem a 5 rokiem życia i ustępująca samoistnie około 9 roku. 

Objawami hipoglikemii u dzieci są podobne, jak u pacjentów dorosłych: osłabienie, drżenie rąk, senność, bladość skóry czy wilczy apetyt (u najmłodszych – głównie na słodycze). Nie jest dla nich natomiast charakterystyczne niedocukrzenie bez cukrzycy, które zdarza się dorosłym. 

Zaobserwowanie u dziecka jakichkolwiek objawów niskiego cukru powinno być natychmiast skonsultowane z pediatrą lub lekarzem rodzinnym. Stan nieleczony może nieodwracalnie upośledzać procesy rozwojowe dziecka.

Leczenie hipoglikemii

Czy hipoglikemia jest wyleczalna? Wszelkie wahania poziomu cukru należy próbować wyrównywać, ponieważ mogą one nieść poważne konsekwencje zdrowotne.

O ile w przypadku przecukrzenia istnieją środki farmakologiczne pomagające zmniejszyć poziom glukozy we krwi, o tyle postępowanie przy hipoglikemii wygląda nieco inaczej. Jak ją leczyć? Epizody o lekkim przebiegu zwalcza się, spożywając produkty o wysokiej zawartości cukrów prostych, które szybko podnoszą stężenie glukozy. Następnie należy zjeść posiłek bogaty w cukry złożone, które ulegają w organizmie powolnej przemianie i dają bardziej długofalowy efekt.

Leki na hipoglikemię podaje się przy ciężkich atakach, które stanowią zagrożenie życia. W sytuacjach takich należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną, która przeważnie podaje pacjentowi domięśniowy zastrzyk z glukagonu i zabiera go do szpitala.

W warunkach hospitalizacji glukoza podawana jest dożylnie. Leczenie hipoglikemii polega przede wszystkim na usuwaniu jej przyczyn i niwelowaniu objawów.

Pierwsza pomoc w przypadku hipoglikemii

Co robić w przypadku ataku hipoglikemii reaktywnej? Przeważnie skuteczne okazuje się rozwiązanie opisane powyżej, czyli spożycie produktów zawierających cukry proste. Można w tym celu zjeść cukierki lub wypić napój wysokosłodzony. Jest to rozwiązanie doraźne, ale z reguły pomaga w szybki sposób wyrównać poziom cukru we krwi, o ile spadek jest niewielki.

W przypadku epizodów ciężkich pierwsza pomoc w hipoglikemii wygląda inaczej. Kiedy glukoza spada znacznie poniżej normy, zdarza się nawet utrata przytomności. W takiej sytuacji bliscy muszą natychmiast wezwać pogotowie, a pacjenta ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej. Postępowanie ratownicze opiera się z reguły o domięśniowe podanie glukagonu oraz dożylne podanie glukozy.

Dieta przy hipoglikemii. Co warto jeść, a czego należy unikać?

Jak już zostało wspomniane, podstawą leczenia hipoglikemii jest odpowiednia dieta. Jest ona szczególnie istotna w przypadku niedocukrzenia reaktywnego, w którym to właśnie posiłki najbardziej wpływają na wahania poziomu cukru.

Co jeść, by unikać zaburzeń? Przede wszystkim należy unikać produktów o wysokim indeksie glikemicznym wywołujących duże spadki stężenia glukozy 2-3 godziny po ich spożyciu.

Oprócz tego bardzo ważne jest to, jak się je. Podstawowym nawykiem żywieniowym powinno być częste zjadanie (co 2-3 godziny) niewielkich porcji. Pomaga to utrzymywać cukier na mniej więcej tym samym poziomie, zapobiega jego nagłym wzrostom i spadkom.

Aby opracować przykładowy jadłospis przy hipoglikemii, najlepiej jest poradzić się dietetyka, ewentualnie – skonsultować się z diabetologiem. Przy niedocukrzeniu warto też zrezygnować z alkoholu. Hipoglikemia ściśle związana jest z wydzielaniem insuliny, a alkohol źle wpływa na produkującą ją trzustkę, wzmagając zaburzenia.

Niektórzy diabetycy zmagający się z atakami hipoglikemicznymi próbują stosować dietę ketogenną. Jej zadaniem jest „przyzwyczajanie” organizmu do czerpania energii z tłuszczów zamiast węglowodanów.

Wszelkie tego rodzaju próby należy zawsze najpierw skonsultować z lekarzem. Dieta bogata w tłuszcze powoduje różne skutki uboczne, a niedocukrzenie bywa jednym z jej działań niepożądanych.

Jak schudnąć przy hipoglikemii?

Czy przy niedocukrzeniu łatwo o wzrost masy ciała? Jak wygląda zależność hipoglikemia a tycie? Jednym z objawów obniżonego stężenie glukozy we krwi jest wzmożony apetyt, np. w hipoglikemii reaktywnej, gdy następuje gwałtowny wyrzut insuliny do krwiobiegu, pojawia się silne uczucie głodu.

Często występuje wzmożona ochota na słodycze, które sprzyjają szybkiemu odkładaniu tkanki tłuszczowej. Pomóc mogą dobre nawyki żywieniowe, a sport uprawiany systematycznie przyspieszy spalanie kalorii.

Stosowanie wszelkiego rodzaju diet należy skonsultować ze specjalistą, natomiast na co dzień warto postawić na produkty o niskim indeksie glikemicznym, łatwostrawne i niskokaloryczne: warzywa (surowe i gotowane), kasze, ryże, makarony pełnoziarniste.

Konsekwencje hipoglikemii

Jak już zostało wspomniane, skutki hipoglikemii mogą być bardziej gwałtowne i groźne niż skutki przecukrzenia organizmu.

Najpoważniejszą konsekwencją jest śpiączka cukrzycowa, która – przy braku odpowiedniej reakcji – może nawet skończyć się śmiercią pacjenta. Są to jednak przypadki rzadkie, ponieważ nieświadomość problemu nie zdarza się często, a monitorowanie poziomu cukru i ogólnego stanu zdrowia pomaga skutecznie zapobiegać skutkom hipoglikemii o różnym podłożu – także tej poposiłkowej i tej będącej skutkiem ubocznym leczenia cukrzycy.

Oprócz oczywistych powikłań hipoglikemia może powodować obrzęk płuc i zaburzenia rytmu serca, a przede wszystkim – bradykardię i arytmię komorową. Warto pamiętać, że sytuacją szczególną jest zajście w ciążę przy hipoglikemii, a niedobór cukru może wpłynąć zarówno na kobietę ciężarną, jak i rozwijające się w jej macicy dziecko.

Profilaktyka hipoglikemii

Jak zapobiegać hipoglikemii? Czy w ogóle da się jej uniknąć, skoro może mieć ona tak rozmaite przyczyny? Kiedy niedocukrzenie ma podłoże chorobowe, należy przede wszystkim leczyć schorzenie metodami zalecanymi przez lekarza prowadzącego.

Niwelowanie przyczyn epizodów hipoglikemicznych zmniejsza ryzyko ich ponownego wystąpienia. Dodatkowo zapobieganie hipoglikemii należy wspierać odpowiednią dietą i właściwymi nawykami żywieniowymi.

Sposób ten jest również nieodzowny w przypadku niedocukrzenia reaktywnego i stanowi jeden z najskuteczniejszych sposobów terapii. Chodzi tu przede wszystkim o unikanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym, które stymulują nagłą produkcję insuliny i jej wyrzut do organizmu.

Produkty i niskim IG nie wywołują takiej gwałtownej reakcji, dzięki czemu wahania poziomu cukru są mniejsze. Osobom z tendencją do spadków poziomu glukozy zaleca się również częste jedzenie, ponieważ spadki cukru odbywają się z reguły 2-3 godziny po posiłku.

Jedzenie małych porcji w odcinkach czasu nieprzekraczających 3 godzin pomaga utrzymać cukier na wyrównanym poziomie przez cały dzień.