Jak wygląda borowik szlachetny?
Borowik szlachetny (Boletus edulis Bull) potocznie zwany prawdziwkiem to grzyb z rodziny borowikowatych. Należy do gatunków jadalnych. Ceniony jest szczególnie za swój atrakcyjny smak i aromat.
Jak wygląda prawdziwek? Jego kapelusz ma średnice od 6 do 25 cm i barwę początkowo białą lub piaskową, a z czasem przechodzącą w jasny lub ciemny brąz.
Młody prawdziwek szlachetny ma gładki i półkolisty kapelusz. Im jest starszy, tym bardziej staje się on wypukły i poduszkowato-rozpostarty. Jego powierzchnia jest matowa, a po deszczu i u starszych osobników lepka i gładka.
Hymenofor, czyli spodnia strona kapelusza zbudowana jest z drobnych rurek o barwie białej, kremowej a z czasem żółtozielonej lub oliwkowozielonej.
Trzon tego grzyba szlachetnego ma wysokość od 5 do 20 cm i grubość nawet do 10 cm. Odznacza się kolorem białym, piaskowym lub kremowym.
Młody prawdziwek ma pękaty i głęboko osadzony w ziemi trzon. U starszych okazów wydłuża się i staje maczugowaty i baryłkowaty. Miąższ prawdziwka jadalnego ma barwę jasną i przyjemny orzechowy zapach. Nie ciemnieje podczas krojenia. U młodych osobników jest twardy, a z czasem staje się bardziej gąbczasty.
Jako ciekawostkę należy zaznaczyć, że grzyby te potrafią osiągać naprawdę okazałe rozmiary. Rekordowy borowik szlachetny ważył ok. 3 kg!
Grzyb ten znany jest pod wieloma nazwami zwyczajowymi. Często określa się go: grabak, grzyb majowy, grzyb dębowy, prawik czy prawak. Używając różnych określeń warto pamiętać, że mówimy o tym samym gatunku jadalnym.
Borowik szlachetny i prawdziwek to nazwa tego samego grzyba z rodziny borowikowatych. Drugie z określeń uznawane jest za formę potoczną.
Wiele osób zastanawia się czy borowik szlachetny jest pod ochroną. Warto wiedzieć, że nie. Nie znajduje się on na liście gatunków chronionych, dlatego można śmiało prowadzić jego zbiory i cieszyć się jego atrakcyjnym smakiem.
Z czym można pomylić borowika szlachetnego?
Często borowik szlachetny jest mylony z innymi gatunkami grzybów. Dlatego tak ważne jest, by znać jego charakterystyczne cechy.
Grzyb prawdziwek jest niezwykle podobny do innych gatunków z tej samej rodziny. Przykładem może być borowik usiatkowany. Różni się on od omawianego gatunku popękaną skórką kapelusza i ciemniejszym trzonem z wyraźną siateczką. Rośnie pod dębami i bukami.
Kolejnym częstym tematem pomyłek jest borowik sosnowy a szlachetny. Gatunek sosnowy jak sama nazwa wskazuje występuje głównie pod sosnami. Posiada znacznie ciemniejszy trzon i kapelusz.
Kolejnym grzybem mylonym z prawdziwkiem jest goryczak żółciowy. Jest to niejadalny grzyb o bardzo podobnym wyglądzie do bohatera tego artykułu. Charakteryzuje się on wyjątkowo gorzkim smakiem a po spożyciu może powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Jakie są, więc widoczne różnice pomiędzy goryczakiem żółciowym a borowikiem szlachetnym? Rurki pierwszego z wymienionych grzybów z czasem lekko czerwienieją i mają nieco ciemniejszą barwę niż u prawdziwka. Dodatkowo po dotknięciu jego miąższu ten brązowieje a trzon goryczaka pokryty jest ciemnawą, wyraźnie wyczuwalną siateczką.
Warto zapamiętać, że cechą charakterystyczną prawdziwka szlachetnego jest to, że jego miąższ nie zmienia barwy w przy nacisku. Zdarza się również, że niektóre osoby mają wątpliwości dotyczące tematu podgrzybek a prawdziwek, myląc oba grzyby. Są to jednak dwa różne jadalne gatunki.
Reklama
Rodzaje prawdziwków
Rodzina borowików obejmuje kilkadziesiąt różnych gatunków zarówno jadalnych jak i niejadalnych. Niektóre z nich są klasyfikowane, jako grzyby trujące. Do rodziny tej należą min.:
- prawdziwek ceglastopory (prawdziwek czerwony) - jadalny o łagodnym zapachu i smaku. Występuje na glebach kwaśnych w lasach świerkowych lub mieszanych;
- prawdziwek sosnowy-jadalny o przyjemnym smaku i zapachu. Można jak sama nazwa wskazuje spotkać go pod sosnami;
- prawdziwek brzozowy - występuje w pobliżu brzóz, jest grzybem jadalnym;
- prawdziwek dębowy - posiada brązowy kapelusz z szarym odcieniem, występuje w okolicach dębów i innych drzew liściastych, jest grzybem jadalnym;
- borowik ponury-preferuje gleby wapienne, spotkać go można w lasach iglastych, liściastych i mieszanych, jest grzybem jadalnym, ale wyłącznie po odpowiednio długiej obróbce termicznej (minimum 25 minut).
Do innych jadalnych rodzajów borowików zaliczymy też: prawdziwka górskiego, wrzosowego czy bukowego.
Warto wiedzieć, że w tej rodzinie występują także grzyby trujące. Do tych gatunków należą: borowik szatański, purpurowy i korzeniasty.
Reklama
Kiedy i gdzie rośnie borowik szlachetny?
Wiele osób zastanawia się, kiedy rośnie borowik szlachetny. Otóż sezon na ten gatunek grzybów zaczyna się od maja i kończy zazwyczaj w listopadzie.
Owocniki prawdziwków rosną pojedynczo lub w niewielkich skupiskach. Niekiedy tworzą kręgi.
W jakich lasach rosną prawdziwki? Występują one zarówno w lasach iglastych jak i liściastych oraz mieszanych. Tworzą mikoryzę z różnymi gatunkami drzew.
Odpowiadając na pytanie, gdzie dokładnie rosną prawdziwki można powiedzieć, że najczęściej spotykamy je pod świerkami. Wybierają zazwyczaj drzewostany w średniej klasie wieku.
Warto pamiętać, że w tej rodzinie grzybów jadalny jest nie tylko borowik szlachetny, ale i inne jego gatunki lub odmiany. Często ich nazwa wskazuje, gdzie szukać prawdziwków. Przykładem jest borowik brzozowy czy bukowy.
Reklama
Wartości odżywcze borowika szlachetnego
Przez wiele lat niesłusznie uważano, że grzyby stanowią jedynie dodatek smakowy do dań. Obecnie wiemy, że zawierają one zarówno proteiny jak i węglowodany oraz niewielką ilość tłuszczu. Są też źródłem witamin oraz składników mineralnych i innych związków aktywnych biologicznie wpływających korzystnie na zdrowie.
Borowik szlachetny wartości odżywcze zawdzięcza przede wszystkim obecnym w nim białku. Jego zawartość wynosi od 2, 8 do 3, 6 g na 100 g części jadalnych. Białko grzybów charakteryzuje się stosunkowo wysoką przyswajalnością
Jadalne grzyby szlachetne są również źródłem błonnika pokarmowego w tym tego rozpuszczalnego w wodzie.
Odgrywa on ważną rolę w regulacji pracy przewodu pokarmowego, stanowi pożywkę dla flory bakteryjnej jelit, obniża stężenie cholesterolu oraz bierze udział w procesach detoksykacji.
W prawdziwkach znajdziemy także składniki mineralne takie jak np. potas, fosfor, magnez czy żelazo. Borowik szlachetny swoje właściwości zawdzięcza również obecnym w nim witaminom.
Zawiera m.in. witaminę B1, B2, B6, niacynę oraz witaminę C i E. Należy również dodać, że grzyby są pokarmem o niskiej gęstości kalorycznej.
Wiele osób zastanawia się czy borowik szlachetny jest zdrowy. Odpowiedź na tak zadane pytanie jest oczywiście twierdząca. Prawdziwek tak jak i inne grzyby nadające się do spożycia uzupełniają dietę w niezbędne składniki odżywcze, a dodatkowo nadają potrawom z ich udziałem atrakcyjny smak i aromat.
Reklama
Jak przechowywać borowiki szlachetne?
Ze względu na wartości odżywcze grzybów oraz ich atrakcyjny smak i aromat warto uwzględnić je w menu nie tylko w sezonie letnim i jesiennym. Aby móc je przechowywać dłużej należy poddać je różnym procesom konserwacji.
Do najpopularniejszych metod należy suszenie. Jest ono bardzo proste. Suszony prawdziwek będzie świetnym dodatkiem do sosów, zup czy gulaszy. Dobrym pomysłem na cieszenie się smakiem tych grzybów cały rok jest sporządzenie prawdziwków marynowanych. W zalewie z octu i przypraw, po zapasteryzowaniu będą one nadawały się do spożycia nawet przez kilka miesięcy.
Jak marynować prawdziwki w prawidłowy sposób? W pierwszej kolejności należy oczyścić grzyby z piasku i pozostałości runa leśnego.
Można zrobić to za pomocą wilgotnej szmatki i szczoteczki lub płucząc je pod bieżąca wodą na sitku. Następnie po osuszeniu podzielić na mniejsze kawałki. W międzyczasie należy przygotować zalewę z octu, wody oraz cukru i przypraw.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Można również marynować grzyby z dodatkiem przecieru czy suszonych pomidorów. Następnie należy je umieścić w wyparzonych słoikach i zalać, a później zakręcić słoiki. Następnie pasteryzować przez 30 minut w piekarniku w temperaturze 100 stopni.
Nie należy również zapominać, że świetnym sposobem na przedłużanie zdatności grzybów do spożycia jest mrożenie.
Proces ten wiąże się z najmniejsza stratą wartości odżywczych. Podobnie jak w przypadku marynowania, grzyby należy wcześniej oczyścić i osuszyć. Następnie przełożyć do pojemnika do mrożenia i wstawić do zamrażarki.
Reklama
Co zrobić z prawdziwków? Przykładowy przepis
Borowik szlachetny to grzyb odznaczający się wyjątkowym smakiem i aromatem. Znajduje wiele zastosowań kulinarnych. Potrawy z borowika szlachetnego można serować zarówno na śniadanie jak i obiad czy kolacje.
Dużą popularnością cieszy się np. sos z prawdziwków, który doskonale komponuję się z różnymi gatunkami mięs. Jest określany jako wyjątkowo aromatyczny.
Świetną propozycją śniadaniową jest z kolei jajecznica z prawdziwkami. Grzyby te mogą także sprawdzić się jako samodzielne danie. Wysoko ceni się np. prawdziwki na maśle.
Wiele osób zastanawia się, jak długo gotować prawdziwki. Ponieważ są to grzyby zazwyczaj nieco większe o zwartym miąższu zaleca się, aby proces ten trwał około 35-40 minut. Jeśli mówimy o smażeniu to w zależności od porcji grzybów powinno być to od 20 do 30 minut.
Co jeszcze zrobić z prawdziwków? Istnieje wiele możliwości. Świetną propozycją będzie np. makaron z tymi grzybami lub zupa sporządzona na ich bazie.
Przepis na risotto z prawdziwkami
Składniki na sos:
- prawdziwki - 800g,
- czosnek - 4 ząbki,
- śmietana 30% - 100g,
- sok z cytryny - 2 łyżki,
- oliwa z oliwek - 2 łyżki,
- masło klarowane - 2 łyżki,
- natka pietruszki - garść posiekanej,
- sól, pieprz - do smaku.
Składniki na risotto:
- ryż do risotto arborio - 400g,
- bulion - 500 ml,
- szalotka - 5 sztuk,
- parmezan - 50g,
- oliwa z oliwek - 2 łyżki,
- masło klarowane - 4 łyżki,
- sól, pieprz - do smaku.
Przygotowanie:
Cebulę obierz i pokrój w kosteczkę. Na patelni rozgrzej 2 łyżki oliwy i 4 łyżki masła. Podsmaż cebulę na małym ogniu przez 5 minut. Do cebuli dodaj suchy ryż, wymieszaj i podsmażaj jeszcze 3 minuty na średnim ogniu. W międzyczasie przygotuj 500 ml ciepłego bulionu.
Na patelnię dodaj pół szklanki bulionu i poczekaj aż ryż wchłonie płyn. Dodaj też sól. Stopniowo dodawaj po 1/3 szklanki bulionu i mieszaj drewnianą łyżką około 3 minut aż ryż wchłonie płyn. Po około 20 minutach ryż powinien być miękki. Nie powinien być jednak rozgotowany. Odstaw go z palnika i dodaj 50 g startego sera. Wymieszaj i dopraw solą i pieprzem.
Grzyby dokładnie oczyść, opłucz i pokrój w mniejsze kawałki. Czosnek obierz i pokrój.
Na patelni rozgrzej tłuszcz i wrzuć na niego grzyby oraz czosnek. Grzyby smaż ciągle mieszając pilnując by się nie przypaliły przez około 25 minut. Po tym czasie dodaj posiekaną natkę pietruszki oraz sól i pieprz. Do całości dodaj sok z cytryny i śmietanę. Wymieszaj.
Podgrzewaj około 3 minut na małym ogniu. Do risotto dodaj cały sos grzybowy.
Reklama
Cena borowika szlachetnego
Cena borowika szlachetnego może być bardzo zróżnicowana. Wiele zależy od wielkości corocznych zbiorów tego gatunku, które są powiązane w dużej mierze z warunkami atmosferycznymi.
Ile kosztuje świeży borowik szlachetny? Jego cena waha się od 50 do 100 zł za kilogram. Cena suszonego prawdziwka będzie wynosiła około 80-110 złotych za 500 g produktu.
Ekonomicznym rozwiązaniem może być, więc samodzielny zbiór i konserwacja w postaci suszenia, mrożenia czy marynowania borowików szlachetnych.
