Zwyrodnienie plamki żółtej - objawy i leczenie. Operacja

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)

Zwyrodnienie plamki żółtej, zwane również zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem, w skrócie AMD (ang. Age-related Macular Degeneration) to postępująca choroba, która dotyczy głównie osób starszych (po 50. roku życia), ale coraz częściej dotyka również ludzi młodych.

Plamka żółta, która odpowiada za widzenie precyzyjne, położona jest w centralnej części siatkówki, czyli tej która odpowiada za ostre widzenie. Pomimo tego, iż plamka żółta stanowi niewielki fragment całej siatkówki, jest ona bardziej czuła na odbiór szczegółów postrzeganego obrazu, niż pozostała jej część, zwana obwodową.

Niestety wraz z wiekiem plamka żółta ulega degradacji, co powoduje pogorszenie wzroku (przede wszystkim widzenia centralnego), a nawet jego utratę. Zwyrodnienie plamki żółtej jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku.

Reklama

Zwyrodnienie plamki żółtej - rodzaje

Lekarze wyróżniają dwa rodzaje AMD: postać zanikową (suchą) i wysiękową (wilgotną, mokrą). Oba mogą być przyczyną częściowej lub całkowitej ślepoty wśród ludzi, którzy osiągają starszy wiek. Różnią się podłożem patomorfologicznym, przebiegiem schorzenia oraz sposobem leczenia.

• Postać zanikowa AMD (sucha) – występuje w większości przypadków AMD (ok. 80-90% wszystkich zdiagnozowanych). Charakteryzuje się powolnym obumieraniem komórek barwnikowych fotoreceptorów oraz naczyń krwionośnych, co stopniowo prowadzi do pogorszenia widzenia centralnego, a niekiedy do całkowitej jego utraty.
• Postać wysiękowa zwyrodnienia plamki żółtej (wilgotna, mokra, neowaskularna) – stanowi niespełna 20% wszystkich przypadków choroby. W tej odmianie schorzenia, proces utraty widzenia przebiega znacznie szybciej (przeważnie kilka miesięcy, ale może trwać nawet od kilku dni, do kilku tygodni), niż w postaci suchej. W większości przypadków nie dochodzi tu jednak do całkowitej utraty wzroku, pozostaje słabe widzenie obwodowe. W wysiękowej postaci AMD, w obrębie siatkówki powstają patologiczne, kruche naczynia krwionośne, a w wyniku ich pękania pojawiają się wylewy i bliznowate zmiany, co prowadzi do pogarszania się wzroku. Wysiękowa postać zwyrodnienia plamki żółtej może dotknąć również osoby młode.

Reklama

Zwyrodnienie plamki żółtej - leczenie

Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej zależy od postaci i zaawansowania schorzenia. Przy odpowiednio wcześnie wykrytym AMD, istnieją sposoby na zahamowanie rozwoju choroby, jednak efekty leczenia uzależnione są od indywidualnego przypadku. Nie każdy pacjent może więc liczyć na poprawę uprzednio popsutego wzroku.

W postaci zanikowej AMD lekarze nie potrafią wskazać skutecznych metod leczenia, można jedynie działać profilaktycznie. Jednak i te sposoby nie dają stuprocentowej gwarancji na zastopowanie zmian, ale mogą uchronić chorego przed pojawieniem się bardziej zaawansowanej formy choroby.

W profilaktyce suchej postaci AMD najistotniejszą rolę odgrywa zapobieganie zmianom miażdżycowym, ochrona oczu przed promieniowaniem UV oraz odstawienie używek w postaci palenia tytoniu. Suche AMD można więc próbować leczyć stosując leki poprawiające ukrwienie, a także odpowiednio zbilansowaną dietę oraz obniżając poziom cholesterolu. Pacjentom zaleca się:

• częste wizyty u okulisty;
• zdrową dietę ograniczającą spożycie tłuszczów, a zwiększającą konsumpcję warzyw i owoców;
• umiarkowany wysiłek fizyczny;
• suplementowanie wysokich dawek witaminy C, E i β-karotenu;
• stosowanie okularów z filtrem przeciwsłonecznym.

W przypadku zwyrodnienia plamki żółtej wysiękowej możliwych jest kilka rodzajów terapii. Celem leczenia mokrego AMD jest ograniczenie proliferacji naczyń, a kuracja polega na niszczeniu nieprawidłowych naczyń krwionośnych. Odbywa się to m.in. za pomocą lasera, metody fotodynamicznej, leków/preparatów zawierających inhibitory VEGF czy sterydów.

Zwyrodnienie plamki żółtej – leczenie laserem:

• Laserokoagulacja laserem argonowym – błona neowaskularna jest niszczona za pomocą lasera. Metoda stosowana szczególnie w postaci jawnej wysiękowego AMD.
• Terapia fotodynamiczna (PDT) – w tej metodzie pacjent otrzymuje dożylnie substancję (fotouczulacz) silnie wychwytywaną przez komórki błony neowaskularnej. Następowa aktywacja fotouczulacza za pośrednictwem lasera przyczynia się do powstania tzw. wolnych rodników, które uszkadzając śródbłonek prowadzą do zamknięcia patologicznych naczyń.

Zwyrodnienie plamki żółtej – leki:

• Przyjmowanie leków/preparatów zawierających inhibitory VEGF.
• Leczenie farmakologiczne sterydami.

Zwyrodnienie plamki żółtej – zastrzyki:

W postaci iniekcji doszklistkowych lub okołotwardówkowych z dobrym skutkiem stosuje się następujące leki: pegaptanib (Macugen), ranibizumab (Lucentis), bewacyzumab (Avastin), anecortave acetate (Retaane), triamcinolon, skwalamina (Evizon).

Należy pamiętać o tym, że metody leczenia zwyrodnienia plamki żółtej pozwalają na zahamowanie rozwoju choroby i kontrolowanie jej przebiegu, jednak nie są w stanie odwrócić pewnych zmian, które już zaszły w obrębie plamki żółtej.

Ostatnie odkrycia naukowe wskazują również na dodatkową metodę leczenia AMD. Okazuje się, że efektywnym i bezpiecznym sposobem na walkę ze zwyrodnieniem plamki żółtej może być szafran. Zdrowotne właściwości tej rośliny potwierdzone zostały przez włoskich i australijskich naukowców. W eksperymencie wzięło udział 25 osób ze stwierdzonym zwyrodnieniem plamki żółtej. Po 6 miesiącach przyjmowania dawek szafranu aż u 23 pacjentów stwierdzono wyraźną poprawę wzroku.

Zdaniem prof. Jonathana Stone’a, który przewodniczył badaniom, stało się tak dzięki temu, że szafran wpływa na kod genetyczny neuronów. Naukowiec sądzi, że dzięki tej przyprawie będzie można leczyć choroby Alzheimera i Parkinsona.

Reklama

Zwyrodnienie plamki żółtej – operacja

Alternatywną metodą leczenia zwyrodnienia plamki żółtej (postać wysiękowa) dla terapii laserem, może okazać się operacja. Zabieg chirurgiczny może w tym przypadku polegać na usunięciu zmian w postaci blizn oraz błon podsiatkówkowych i umieszczeniu siatkówki w nowym miejscu.

Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy

Objawy zwyrodnienia plamki żółtej są niespecyficzne i uzależnione od postaci oraz zaawansowania choroby. Objawy AMD zanikowego rozwijają się powoli, początkowo pacjenci dostrzegają problemy z prawidłowym widzeniem, szczególnie na wprost. W wielu przypadkach pogorszenie wzroku staje się zauważalne podczas czytania.

Ponadto, w początkowej fazie AMD pojawiają się głównie objawy, takie jak:

• widzenie zamazanego, zniekształconego, mniej kontrastowego obrazu (szczególnie na wprost);
• ciemne punkty przed oczami (tzw. mroczki);
• wrażenie pofalowania i krzywienia się linii prostych;
• zaburzenie widzenia barw (stają się bardziej wyblakłe);
• zwiększona wrażliwość na światło.

Początkowo objawy te mogą być słabo zauważalne i odnotowane przy patrzeniu jednym okiem. Z czasem symptomy AMD mogą się nasilać:

• pacjenci mają coraz większy problem z ostrością widzenia;
• mroczki przed oczami zajmują coraz większą część widzenia centralnego;
• pojawiają się zamglenia widzenia;
• zauważalne są metamorfopsje wzrokowe;
• podczas patrzenia w dal chory widzi głównie obwód obrazu, a przestaje dostrzegać centrum.

Zwyrodnienie plamki żółtej postępuje z czasem i w różnym tempie. Może prowadzić nawet do całkowitej utraty wzroku.

Reklama

Zwyrodnienie plamki żółtej – test

Nagła utrata widzenia w wysiękowej postaci AMD lub znaczne pogorszenie wzroku, trudności z czytaniem, które trwają dłuższy czas i nasilają się (w postaci zanikowej), powinny skłonić każdego do skonsultowania się z okulistą. Najważniejszą metodą stosowaną w diagnostyce zwyrodnienia plamki żółtej jest bowiem podstawowe badanie okulistyczne obejmujące badanie ostrości widzenia oraz ocenę dna oka. Niekiedy pierwsze zmiany na dnie oka odkrywane są przez lekarza w czasie rutynowej kontroli. Dla postaci zanikowej typowe są tzw. druzy. Są to złogi układające się w tylnym biegunie oka. Nie upośledzają one widzenia – niemniej jednak są pierwszą fazą zanikowej postaci AMD. Stwierdzenie druzów w dnie oka powinno być sygnałem do częstszych kontroli okulistycznych, unikania czynników ryzyka, czy kontroli wzroku za pomocą testu Amslera.

Test Amslera to bardzo prosty test sprawdzający prawidłowe funkcjonowanie widzenia plamkowego. Siatka Amslera to kwadrat o wymiarach 10 na 10 cm. Czarne lub białe linie dzielą go na mniejsze kwadraty o bokach 5 mm, które z odległości ok. 30–40 cm odpowiadają kątowi widzenia 1°. W centrum siatki zlokalizowany jest punkt, na który pacjent kieruje wzrok. Badanie przeprowadza się dla każdego oka osobno. Pacjent powinien zasłonić jedno oko i umieścić kartę z testem w odległości „do czytania”, czyli 30–40 cm od oczu. Należy patrzeć w punkt centralny i, nie poruszając okiem, obserwować pozostałą część siatki. Jeśli wszystkie linie pozostają proste, a kwadraty równe, to oznacza, że siatkówka w plamce jest zdrowa. Przy zmianach w plamce żółtej część linii może przestać być widoczna (tzw. mroczki), linie mogą ulegać zakrzywieniom (metamarfopsja), kwadraciki mogą zmieniać swój rozmiar (makropsja, mikropsja).

Poprzez regularne wykonywanie testu Amlsera, cierpiący na AMD mogą samodzielnie oceniać rozwój choroby. Istnieją również aplikacje na smartfony zawierające testy i badania pozwalające wstępnie zdiagnozować oraz monitorować schorzenie.

Jeśli okulista wykryje zmiany degeneracyjne centralnej siatkówki, może rozszerzyć diagnostykę o nieinwazyjne badanie OCT (tomografia oka). Wraz z rozwojem pełnej postaci zanikowego AMD lekarz stwierdza ogniska zaniku nabłonka barwnikowego siatkówki, co pacjent odbiera w postaci mroczków przed oczami. W AMD wysiękowym lekarz stwierdza różnego rodzaju wysięki i wylewy krwawe oraz odwarstwienia nabłonka siatkówki. W postawieniu diagnozy pomocna jest angiografia fluoresceinowa, która jest badaniem kontrastowym naczyń dna oka.

Reklama

Zwyrodnienie plamki żółtej – dieta

Specjaliści uważają, że odpowiednia dieta ma wpływ na plamkę żółtą w oku i tym samym warto przestrzegać zasad prawidłowego żywienia w przypadku pojawienia się AMD. W diecie należy zwrócić szczególną uwagę na ograniczenie spożycia produktów bogatych w tłuszcz odzwierzęcy, a zdecydowanie zwiększyć ilość potraw bogatych w antyoksydanty, tj. witaminy A, C, E, cynk. Wysokie dawki tych substancji zaleca się pacjentom z potwierdzonymi druzami w dnie oka, które najczęściej są stwierdzane przypadkowo, jako że wtedy ostrość wzroku jest prawidłowa i pacjent nie zauważa niepokojących objawów.

Reklama

Zwyrodnienie plamki żółtej – przyczyny

Do głównych przyczyn rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej należy proces starzenia się organizmu człowieka. Dlaczego jednak część osób starszych choruje na AMD, a innych to schorzenie omija? Co sprawia, że na AMD zapadają również osoby w młodszym wieku? Specjaliści nie potrafią jednoznacznie odpowiedzieć na powyższe pytania, jednak wyniki niektórych badań wskazują na znaczenie podłoża genetycznego. Naukowcom udało się nawet zidentyfikować geny, które wydają się mieć istotne znaczenie w rozwoju AMD.

Potwierdzono również, że istnieją czynniki ryzyka wpływające na pojawienie się i rozwój zwyrodnienia plamki żółtej:

• dieta uboga w antyoksydanty, która skutkuje niedoborem przeciwutleniaczy (np. witaminy C, witaminy E, beta-karotenu, selenu);
• wiek - choroba dotyka niewiele ponad 1% ludzi w 60. roku życia. Wśród ludzi po 80. roku życia odsetek ten rośnie do ponad 10%;
• płeć – choroba częściej występuje u kobiet (chociaż wyniki badań na ten temat są rozbieżne i wskazują na związek z tym, że kobiety żyją dłużej niż mężczyźni);
• rasa biała;
• występowanie AMD w rodzinie;
• nadciśnienie tętnicze i inne schorzenia układu sercowo-naczyniowego;
• palenie tytoniu, zarówno bierne, jak i czynne;
• otyłość - brak aktywności fizycznej i nieodpowiednia dieta – otyłość znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia AMD w porównaniu do ludzi z prawidłową masą ciała;
• częsty i długotrwały kontakt z promieniowaniem słonecznym;
• jasna cera i jasny kolor tęczówek – wyniki pewnych badań wskazują na związek tych cech z częstszym występowaniem AMD;
• skutki uboczne przyjmowania niektórych leków – zaobserwowano większą częstość choroby u pacjentów stosujących leki tj.: chlorochina, fenotiazyny.

Warto pamiętać o tym, że jeżeli w jednym oku rozwinie się zwyrodnienie plamki żółtej związanej z wiekiem, ryzyko powstania takich zmian w drugim oku rośnie o 10% rocznie.

Nie wszystkie czynniki ryzyka potwierdzają się we wszystkich prowadzonych badaniach naukowych. Często wskazują na różny związek danego czynnika z AMD (bardziej lub mniej ścisły), a niekiedy wręcz go wykluczają. Niezaprzeczalny jest jednak związek starzenia się i palenia tytoniu z rozwojem AMD.