Co wywołuje grypę u dzieci?
Grypa (ICD-10: 1-073 ICD-11: 1E32) jest ostrą chorobą, wywoływaną przez wirus. Mimo zbliżonych objawów, różni się od przeziębienia. Przede wszystkim przeziębienie wywoływane jest przez inne czynniki – rynowirusy i koronawirusy. Infekcja dotyczy głównie górnych dróg oddechowych, a objawia się bólem gardła, któremu towarzyszy kaszel, oraz obfitym wysiękiem z nosa (popularnym katarem), początkowo wodnistym, z czasem gęstym, o żółtawozielonym zabarwieniu. Zwykle ustępuje samoistnie w ciągu około tygodnia i nie daje powikłań, aczkolwiek kaszel może utrzymywać się dłużej na skutek podrażnienia oskrzeli. Nie istnieje szczepionka zapobiegająca przeziębieniu, które jest najczęściej występującą chorobą zakaźną u ludzi.
W odróżnieniu od przeziębienia grypa jest dość poważną chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusy typu A, B i C, mogącą dawać bardzo ciężkie powikłania, prowadzące nawet do zgonu. Zakres objawów grypy jest znacznie szerszy niż przeziębienia i obejmuje gorączkę, dreszcze, bóle głowy, bóle stawów („łamanie w kościach”), kaszel, często także katar. Przed grypą można się skutecznie zabezpieczyć szczepieniem.
Dzieci, zwłaszcza małe, mają niewykształcony układ immunologiczny, co sprzyja zakażeniom i znacznie bardziej naraża na wystąpienie powikłań. Dlatego dzieci zapadają na grypę znacznie częściej niż dorośli. Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z chorym lub drogą kropelkową, a następuje ono w większych skupiskach, jak żłobek, przedszkole czy szkoła.
Wirus grypy u dziecka namnaża się też szybciej, niż w organizmie człowieka dorosłego. Daje też różne, czasem nieswoiste objawy. Grypa u niemowlaka często daje objawy pokarmowe – wymioty i/lub biegunkę i łatwo ją pomylić z zatruciem. U rocznego dziecka choroba może się objawiać podobnie. Gorączka u małych dzieci może sięgać nawet 40 stopni. Należy mieć na uwadze, że na zakażenie oraz powikłania szczególnie narażone są dzieci z chorobami przewlekłymi oraz w wieku poniżej 2 lat.
Rodzaje grypy u dzieci
Grypa, zarówno u dorosłych, jak i dzieci, występuje w trzech typach: A, B i C. Jak podaje L.B Brydak w swojej pracy „Grypa i jej profilaktyka”:
- typ A dzieli się na podtypy, zależnie od rodzajów posiadanych antygenów – hemaglutyniny H i neuraminidazy N (np. H1N1 – tzw. ptasia grypa). Zmienność antygenowa wirusa typu A jest bardzo duża; w kolejnych sezonach grypę wywołują coraz to nowe jego mutacje. Wirus ten jest aktywny u ludzi i u zwierząt. To właśnie typ A wirusa grypy (i tylko on) jest odpowiedzialny za pandemie. Grypa typu A u dziecka odznacza się wysoką zaraźliwością i jest najbardziej niebezpieczna, bowiem dziecięcy system odpornościowy nie jest jeszcze rozwinięty. Z reguły im dziecko młodsze, tym cięższy przebieg choroby;
- typ B odpowiada za infekcje wyłącznie u ludzi, a częściej niż dorosłych atakuje dzieci, ze względu na niedojrzały układ odpornościowy. Grypa typu B u dziecka jest najczęściej spotykana. Wirus typu B nie wywołuje pandemii, nie ma również podtypów, a jego zdolność do mutacji jest niewielka. Może powodować ciężkie reakcje organizmu, aczkolwiek nie w takim stopniu, jak wirus typu A;
- typ C jest odpowiedzialny za zachorowania u ludzi i świń; zakażenia są rzadkie, a choroba przebiega w łagodny sposób.
Z powyższego wynika, że tylko grypa A i B u dziecka może być groźna, przy czym wirus typu A jest najbardziej niebezpieczny.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Objawy grypy u dziecka
Początkowe oznaki zakażenia pojawiają się u dziecka zazwyczaj w ciągu 36 – 48 godzin od kontaktu z osobą chorą. Pierwsze objawy grypy u dzieci to przeważnie:
- ogólne złe samopoczucie, utrata apetytu
- wysoka gorączka, dreszcze
- bóle mięśniowe i kostno-stawowe (dość często występuje ból łydek u dziecka przy grypie),
- bóle i zawroty głowy
- wymioty.
Objawom tym często towarzyszy rozdrażnienie i ospałość. Gorączka przy grypie jest u dziecka zawsze wysoka. Po około 2 dniach dochodzi ból gardła, nasilający się przez ciągłe drażnienie, kaszel i katar. Kaszel przy grypie jest niezwykle uciążliwy u dziecka.
Objawy zakażenia wirusem grypy u dziecka ustępują zwykle po upływie około tygodnia, jednak nie oznacza to, że pacjent jest już zdrowy. Jeżeli przebieg grypy u dzieci zachodzi bez komplikacji, całkowite wyzdrowienie następuje przeciętnie po dwóch tygodniach. Należy pamiętać, że konieczna jest współpraca z lekarzem pediatrą i stosowanie przepisanych leków ściśle według jego zaleceń; niewyleczona do końca grypa może nawrócić lub wywołać powikłania, niekiedy ciężkie i nawet groźne dla życia. Ponadto trzeba mieć na uwadze, że dziecko stanowi źródło zakażenia o wiele dłużej niż osoba dorosła, nawet do 10 dni po ustąpieniu objawów. Warto to uwzględnić planując powrót dziecka do żłobka lub przedszkola po chorobie.
Reklama
Rozpoznanie grypy u dzieci
Jak rozpoznać grypę u dziecka? Wstępnie mogą tego dokonać rodzice po typowych objawach – gorączce, dreszczach, bólach kostno-stawowych i ogólnym złym samopoczuciu. Nie należy jednak stosować domowych środków, które, pomocne w przeziębieniu, nie będą tu skuteczne. W przypadku grypy u dziecka należy udać się jak najszybciej do lekarza pediatry. Szczególnie, jeżeli występują także objawy nietypowe.
Oprócz rozpoznania objawowego istnieją zaawansowane metody diagnostyczne, umożliwiające wykrycie obecności wirusa w organizmie dziecka. Pobierany jest materiał biologiczny – wymaz z nosa, gardła, wydzielina odessana z tchawicy lub popłuczyny z nosa. Jest on badany następującymi metodami:
- szybki test diagnostyczny. Musi zostać wykonany w ściśle określonym czasie – po upływie 24 godzin i przed upływem 4 dni od wystąpienia pierwszych objawów, aby wynik nie był zafałszowany;
- diagnostyka wirusologiczna. Jest to metoda wykrywania obecności wirusa metodą immunofluorescencji, biologii molekularnej RT-PCR bądź hodowli wirusa.
W ostrej fazie choroby oraz zdrowienia można wykonać diagnostykę serologiczną. Pobierana jest krew, w której wykrywane są przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Jak przebiega leczenie grypy u dzieci?
Grypa jest chorobą wirusową, zatem jej leczenie jest głównie objawowe. Na grypę dla dziecka odpowiednie są leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, zawierające paracetamol, również przeciwzapalne z zawartością ibuprofenu, a także wykrztuśne. Oczywiście o tym, jak leczyć grypę u dzieci, zawsze decyduje lekarz pediatra po zbadaniu. Istnieją specjalistyczne leki przeciwgrypowe, zawierające substancję o nazwie oseltamiwir. Lekarze przepisują je zwykle dzieciom z chorobami przewlekłymi, znajdującymi się w grupie wysokiego ryzyka. Należy je zastosować w czasie do 48 godzin od wystąpienia objawów. Natomiast antybiotyk można podać jedynie w sytuacji podejrzenia infekcji bakteryjnej, bowiem w przypadku choroby wirusowej jest nieskuteczny.
Katar można złagodzić, stosując leki zawierające ksylometazolinę, najlepiej w postaci wziewnej. Przy suchym kaszlu z kolei można podawać leki zawierające lewodropropirozynę lub butamirat.
W leczeniu grypy u dziecka nie wolno stosować leków zawierających kwas acetylosalicylowy (popularnych aspiryn i pokrewnych preparatów). Substancja ta może spowodować uszkodzenie wątroby, a nawet doprowadzić do zespołu Reye’a. Jest to encefalopatia wątrobowa (zaburzenia funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego na skutek uszkodzenia wątroby, między innymi przez niektóre leki), w skrajnych przypadkach prowadząca do śmierci.
Jak długo trwa leczenie grypy u dziecka?
Na pytanie, ile trwa grypa u dziecka, nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Przyjmuje się, że objawy utrzymują się przeciętnie od 3 do 7 dni, w tym gorączka, która u dziecka przy grypie zawsze występuje.
Ważne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia jak najwcześniej po zdiagnozowaniu choroby. Leki należy podawać dziecku ściśle według wskazań lekarza, a na pewno do ustąpienia wszystkich objawów. Jak wspomniano wyżej, dziecko może zarażać jeszcze do około 10 dni. Tyle mniej więcej trwa rekonwalescencja po grypie u dziecka.
Leczenie grypy u dziecka warto wspomóc domowymi metodami. Dziecko powinno pozostać w łóżku przynajmniej do ustąpienia gorączki. Pomieszczenie, w którym przebywa, należy regularnie wietrzyć i nawilżać. Dziecko musi otrzymywać dużą ilość płynów, aby uniknąć odwodnienia, i być ciepło ubrane w grubą, bawełnianą bieliznę. Trzeba przygotować kilka jej zmian, ponieważ przy wysokiej gorączce występuje zwiększona potliwość, a dziecko nie może pozostawać w wilgotnej odzieży.
Można podawać dziecku pomocniczo, obok leków, domowe środki, jak herbata z sokiem malinowym i mleko z miodem. Sok malinowy działa napotnie, natomiast miód sprzyja łagodzeniu kaszlu. Należy pamiętać, aby dodawać go do niezbyt gorącego mleka, gdyż wysoka temperatura pozbawia go właściwości leczniczych.
Przez cały okres choroby i rekonwalescencji dziecko powinno w miarę możliwości unikać kontaktów z pozostałymi domownikami i być odizolowane od rówieśników.
Reklama
Kiedy udać się z dzieckiem chorym na grypę do szpitala?
Przy zwykłym i niepowikłanym przebiegu grypy nie ma potrzeby hospitalizacji chorego dziecka. Jednak w określonych sytuacjach udanie się do szpitala jest konieczne. Kiedy należy to zrobić? Przede wszystkim, gdy wystąpią objawy wskazujące na ciężki przebieg choroby lub powikłania, w tym:
- zaburzenia oddychania: duszenie się, szybki oddech, wysiłek oddechowy,
- gorączka powyżej 40 stopni, nieustępująca po podaniu leków,
- sina lub szara skóra dziecka,
- senność, apatia – dziecko „leje się” przez ręce,
- brak kontaktu (reakcji na głos, dotyk, inne bodźce),
- odmowa przyjmowania pokarmu i napojów,
- odwodnienie – dziecko oddaje mniej moczu,
- nawrót objawów choroby po poprawie.
Warto zawczasu sprawdzić i zanotować dni i godziny ostrych dyżurów, aby w razie konieczności udania się z dzieckiem do szpitala nie tracić czasu na szukanie. Trzeba być także w kontakcie telefonicznym z prowadzącym lekarzem pediatrą.
Reklama
Powikłania po grypie u dziecka
Powikłania po grypie u dziecka mogą się zdarzyć, jeżeli zalecenia lekarza w kwestii podawania leków i pielęgnacji pacjenta nie są ściśle przestrzegane. Osłabienie po grypie u dziecka jest znaczne, dlatego niezbędne jest przestrzeganie zasad odpowiedniej rekonwalescencji. Oto najczęściej występujące powikłania:
- ostre zapalenie oskrzeli – objawia się gorączką, silnym, gwałtownym kaszlem przy jednoczesnym odkrztuszaniu plwociny, niekiedy dusznościami. Przy gorączce konieczne jest wdrożenie leczenia antybiotykiem,
- zapalenie płuc – objawy są podobne do tych występujących przy zapaleniu oskrzeli, ale pojawiają się gwałtownie i są bardziej nasilone, a towarzyszy im ból w klatce piersiowej. Oprócz kuracji antybiotykowej, podawania leków wykrztuśnych i przeciwgorączkowych i leżenia w łóżku pomocne może być postawienie baniek. Jeżeli zapalenie płuc pojawi się jako powikłanie u dziecka z przewlekłą chorobą układu oddechowego, bezwzględnie musi być ono hospitalizowane.
Do rzadszych powikłań można zaliczyć zapalenie zatok, ucha środkowego bądź zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zespół Guillaina-Barrégo (ostra zapalna neuropatia obwodowa) lub niewydolność krążenia.
Jeżeli dziecko cierpi na choroby przewlekłe (np. cukrzycę, astmę), może dojść do zaostrzenia objawów. Należy pamiętać, że takie objawy, jak kaszel po grypie u dziecka, ból łydek, wysypka czy brak apetytu, nie muszą świadczyć o powikłaniach. Objawy te mogą się utrzymywać przez kilka dni po grypie, dlatego konieczna jest staranna obserwacja dziecka w okresie rekonwalescencji.
Reklama
Profilaktyka grypy u dzieci
Profilaktyka jest podstawą zwalczania grypy u dzieci. Należy szczególnie zwracać uwagę na zapobieganie w sezonie grypowym. Ważne jest wzmożenie higieny, zwłaszcza częstego mycia rąk, unikanie większych skupisk ludzkich i kontaktu z osobami chorymi, zatrzymanie dziecka w domu przy zaobserwowaniu najmniejszych oznak choroby.
Bardzo istotne jest odpowiednie odżywianie dziecka, mające na celu wzmocnienie jego odporności.. Posiłki powinny być lekkostrawne i zbilansowane pod względem zawartości składników odżywczych. Szczególnie należy zwracać uwagę na pokarmy zawierające pełnowartościowe białko (chude mięso, ryby – zwłaszcza morskie) oraz warzywa i owoce jako źródło witamin i soli mineralnych.
Tryb życia dziecka zdrowego powinien uwzględniać ruch, zwłaszcza na świeżym powietrzu. Dziecko należy ubierać adekwatnie do pory roku i temperatury otoczenia, bez przegrzewania i zasłaniania ust (np. szalikiem podczas) mrozów.
Najbardziej skuteczną metodą zapobiegania zakażeniu grypą są szczepienia ochronne. U dzieci stosuje się szczepionkę w formie zastrzyku domięśniowego lub donosową. Szczepionka iniekcyjna może być podawana dzieciom od 6. miesiąca życia. Szczepić dziecko należy corocznie, bowiem wirus grypy wykazuje dużą zmienność i w związku z tym zmienia się także skład szczepionki. Szczepionkę donosową stosuje się u dzieci w wieku od 2 do 18 lat. Zawiera ona po dwa antygeny wirusów – typu A i B, a jej skład jest corocznie modyfikowany według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia.
