Jak smog wpływa na zdrowie? Kto powinien szczególnie uważać?

Dlaczego smog wpływa na zdrowie?

Dlaczego smog szkodzi zdrowiu? Wystarczy rzut oka na jego skład. Smog to powietrze wymieszane z takimi szkodliwymi substancjami, jak pyły zawieszone PM10 i PM2,5 oraz różnego rodzaju tlenki.

Słowo smog powstało z połączenia dwóch angielskojęzycznych wyrażeń: smoke, czyli dym, oraz fog, które oznacza mgłę

Termin ten po raz pierwszy został użyty w roku 1911 i odnosi się do nienaturalnego zjawiska atmosferycznego, będącego następstwem kombinacji dwóch występujących jednocześnie czynników, jakimi są:

• trujące substancje wytwarzane na skutek działalności ludzkiej i unoszące się w powietrzu,
• specyficzne warunki pogodowe, w tym znaczne zamglenie, brak wiatru i zjawisko inwersji, czyli unoszenie powietrza ciepłego ponad zimnym.

W ten sposób powstaje zabójcza zawiesina, która jest widoczna gołym okiem, i która z każdym oddechem przedostaje się do płuc oraz krwiobiegu, wydatnie wpływając na zdrowie człowieka.

W polskich warunkach występuje jedna z dwóch klasycznych odmian smogu, zwana londyńską, której głównym źródłem jest tak zwana emisja niska, czyli dymy z domowych pieców opalanych węglem i drewnem (wbrew pozorom, w dużo mniejszym stopniu za tego typu zanieczyszczenie powietrza odpowiada przemysł czy transport).

Szkodliwość zdrowotna smogu jest bardzo wysoka, co ma bezpośredni związek z jego składem, w którym wyróżnić można przede wszystkim:

• Pyły zawieszone PM10, czyli cząsteczki o średnicy do 10 mikrometrów, z łatwością przedostające się do górnych dróg oddechowych i powodujące ich podrażnienie. Warto zwrócić uwagę, że wśród cząstek tych znajdują się liczne substancje rakotwórcze, w tym zwłaszcza benzopireny, a także furany i dioksyny oraz metale ciężkie.
• Pyły zawieszone PM2,5, czyli drobniejsze cząsteczki o wielkości do 2,5 mikrometra. Są tak małe, że z łatwością wnikają nie tylko do płuc, ale też układu krwionośnego, zaostrzając objawy istniejących chorób, a także generując ryzyko nowych, ciężkich schorzeń, w tym także nowotworowych. Wedle Światowej Organizacji Zdrowia i większości specjalistów, są uważane za najgroźniejsze ze wszystkich zanieczyszczeń znajdujących się w powietrzu. Odpowiadają za setki tysięcy zgonów rocznie w całej Europie.
• Dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i tlenek siarki, a więc związki chemiczne o znacznej toksyczności, aczkolwiek w przypadku smogu z reguły pozostające w stężeniach mniej szkodliwych, niż wspomniane wyżej pyły.

Wobec powyższego pytanie, czy smog jest niebezpieczny, ma charakter czysto retoryczny. Zwłaszcza w Polsce, która od lat uznawana jest za smogowe epicentrum Europy.

Niemal wszystkie z blisko 2 tysięcy stacji pomiarowych w kraju wykazują przekroczenia norm pyłów zawieszonych, niekiedy o kilkaset a nawet kilka tysięcy procent, zaś liczba dni w roku z notowanymi przekroczeniami waha się w różnych regionach od stu do przeszło dwustu.

Jak zanieczyszczenie powietrza wpływa na zdrowie człowieka? Jakie wywołuje choroby? Dla kogo jest najgroźniejsze? Poznaj odpowiedzi na kluczowe pytania.

Reklama

Objawy zatrucia smogiem

Konsekwencje oddziaływania zanieczyszczeń można podzielić na krótko- i długofalowe. Pierwsze z nich występują niemal natychmiast i mogą być wynikiem nawet chwilowej ekspozycji na zapylone powietrze, w tym zwłaszcza pył PM10.

Do typowych objawów zatrucia smogiem należą:

• ból głowy, uczucie ciężkości pod czaszką;
• ból w klatce piersiowej;
• trudności z oddychaniem, gorsza tolerancja wysiłku;
• kaszel, chrypa, pieczenie i ból w gardle;
• objawy astmatyczne: kaszel, duszność i świszczący oddech;
• świąd nosa, katar, kichanie;
• podrażnienie spojówek, łzawienie, pieczenie oczu;
• osłabienie odporności, zwiększona podatność na infekcje;
• permanentne zmęczenie, złe samopoczucie;
• problemy z koncentracją;
• zaburzenia rytmu serca.

Pierwsze objawy zatrucia smogiem pojawiają się w niedługim czasie po kontakcie z trującymi substancjami i mogą mieć charakter ostry lub chroniczny.

Choć jednak są namacalne i łatwo jest je bezpośrednio skojarzyć ze smogiem, nie one są najbardziej niepokojące. Dużo groźniejsze są różnego rodzaju skutki długofalowe - mowa jest wówczas o działaniu smogu utajonym.

Reklama

Czy smog powoduje rozwój astmy?

Jedną z reakcji organizmu na smog, jest zaostrzenie objawów u osób cierpiących na astmę oskrzelową.

Jest to bardzo poważna choroba, definiowana jako przewlekły stan zapalny dróg oddechowych, którego konsekwencją jest nadreaktywność oskrzeli i takie symptomy, jak uporczywy kaszel, uczucie duszności oraz świszczący oddech.

Szacuje się, że w Polsce cierpi na nią nawet 4 miliony osób, z czego połowa nie ma postawionego rozpoznania.

Jak podają J. Jędrak i inni, istnieją liczne dowody naukowe wskazujące na to, że pyły zawieszone, a także dwutlenek azotu oraz ozon troposferyczny istotnie wpływają na przebieg choroby, co więcej - mogą też powodować jej rozwój o osób dotychczas zdrowych.

Przykładowo, jedna z analiz (Weinmayr i inni, 2010 r) wskazuje, że skok stężenia PM10 o zaledwie 10 μg/m3 powoduje 2,8 procentowy wzrost częstości ataków astmy u dzieci.

Ustalenia te znajdują potwierdzenie w rekomendacjach Światowej Organizacji Zdrowia.

Inne badania (Kelly i Fussell w roku 2011 oraz Guarnieri i Balmes w 2014) sugerują jasny związek między ekspozycją na smog w dzieciństwie, a pojawieniem się choroby w późniejszych okresach życia.

Należy przy tym podkreślić, że wyniki badań nie są w tej materii jednoznaczne, ponieważ istnieją również takie, które nie ujawniają oczywistych zależności.

Powstaje w związku z tym podejrzenie, że kluczowe znaczenie ma nie tyle ogólny stan zanieczyszczenia powietrza, czy stężenia pyłów, ale ilość zawartych w nich określonych cząsteczek, zwłaszcza węglowodorów oraz metali przejściowych.

Reklama

Alergia na smog

Czy można mieć uczulenie na smog? W stricte medycznym sensie, pod pojęciem alergii rozumie się nieprawidłową reakcję układu odpornościowego na różnego typu substancje, przede wszystkim białkowe, występującą wyłącznie u osób do tego predestynowanych (alergików).

Dotąd uważano, że zanieczyszczenie powietrza może nasilać objawy schorzeń alergicznych, w tym astmy, nie było jednak dowodów na to, że smog sam w sobie jest alergenem.

Zupełnie nowe światło rzucają na tę sprawę najnowsze ustalenia polskich naukowców z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

3-letnie badania pod kierownictwem Ewy Czarnobilska z Katedry Toksykologii i Chorób Środowiskowych UJ wykazały, że pył PM2,5 sprowokował objawy u 83 procent osób cierpiących z powodu uczulenia na pyłki brzóz, ale też 75 procent zdrowych, nie mających stwierdzonej żadnej alergii.

Udowodniono, że cząstki pyłu, podobnie jak pyłki brzóz, prowadzą do aktywacji komórek krwi, tak zwanych bazofili, będących źródłem histaminy odpowiedzialnej za reakcje zapalne w mechanizmach alergii.

Co więcej, krakowscy naukowcy zauważyli, że zanieczyszczenie wchodzące w skład smogu „uzupełnia się” z alergenami roślinnymi - nawzajem wzmacniają one swoje działanie, występuje zatem efekt synergii.

Objawy alergii na smog przypominają symptomy innych uczuleń wziewnych. Najczęściej są to:

• kaszel,
• kichanie
• katar,
• świąd,
• łzawienie,
• ból gardła.

Co robić w takiej sytuacji? Kolejna zła wiadomość jest taka, że w odróżnieniu od „zwykłych” alergii, nie jest możliwe leczenie przyczynowe, czyli odczulanie.

Tak zwana immunoterapia polega bowiem na podawaniu kontrolowanych dawek alergenu, tak by stopniowo normalizować reakcje układu odpornościowego.

W przypadku pyłu PM2,5 nie przynosi to rezultatu, a nawet jeśli, jego aplikacja mogłaby przynieść więcej szkód niż pożytku, pamiętając jak bardzo niebezpieczny jest ten pył.

W leczeniu alergii na smog najbardziej efektywnym działaniem jest więc minimalizacja kontaktu z substancją uczulającą.

Osobom narażonym na tego typu reakcje zaleca się unikanie przebywania na otwartych przestrzeniach oraz niewietrzenie mieszkań w dni, kiedy stwierdzane są przekroczenia norm (bardzo przydatne są w tym względzie aktualizowane na bieżąco mapy zanieczyszczenia powietrza, publikowane online m.in. przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska).

Reklama

Choroby wywoływane przez smog

Jakie choroby powoduje smog ponadto? Ich lista jest bardzo długa, część zaś z nich stanowi potencjalnie śmiertelne zagrożenie dla człowieka. Obejmują one w szczególności układ oddechowy, krwionośny i nerwowy.

Jedną z tego typu dolegliwości jest przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Charakteryzujące się wysoką śmiertelnością schorzenie polega na postępującym zawężaniu światła oskrzeli, co następuje w odpowiedzi na różnego typu szkodliwe czynniki.

Najpoważniejszym z nich pozostaje dym tytoniowy, ale obecnie dostrzega się coraz wyraźniej destrukcyjną rolę smogu. J. Jędrak i inni podają, że istnieje obecnie wiele badań potwierdzających związek między krótkotrwałymi wzrostami stężenia zanieczyszczeń, a zwiększeniem liczby zachorowań, wzmożeniem objawów oraz rosnącą umieralnością na POChP.

Smog zwiększa też zapadalność na poważne infekcje dróg oddechowych, w tym zwłaszcza zapalenie płuc u dzieci, a także zapalenie oskrzeli.

Efekty tego typu są zarówno bieżące i związane z krótkotrwałą ekspozycją, jak też długofalowe, polegające na zwiększeniu skłonności do zachorowań w związku z chronicznym narażeniem na zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu.

Dzieje się tak nawet przy niewielkich przekroczeniach norm, a główny udział w tym mają pyły zawieszone oraz dwutlenek azotu.

Naukowcy podkreślają, że duża część substancji znajdujących się w smogu jest tożsama z tymi, które występują w dymie papierosowym, będącym - jak wiadomo -  przyczyną licznych schorzeń, od infekcyjnych po nowotworowe.

Zatem odpowiedź na pytanie, czy smog powoduje raka jest twierdząca. Podobnie jak papierosy, zanieczyszczenie powietrza może wydatnie przyczyniać się do rozwoju nowotworów płuc, a także pęcherza moczowego oraz w mniejszym stopniu - mózgu i szyjki macicy.

Wedle Światowej Organizacji Zdrowia, w skali całego świata zanieczyszczeniom powietrza można przypisać około 15 procent wszystkich zgonów z powodu raka płuc (223 tysiące przypadków w 2010 roku - dane WHO, za J. Jędrak i wsp.).

Współcześnie pył zawieszony zaliczany jest do substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym (kategoria 1), tej samej, do której należy między innymi dym tytoniowy

Szczególnie ponurą rolę przypisuje się jednemu z jego składników, jakim jest węglowodór aromatyczny benzo(a)piren. Oprócz tego wysoką szkodliwość w tej materii wykazuje też dwutlenek azotu.

Naukowcy zauważyli, że zanieczyszczenie powietrza w szczególności generuje ryzyko jednej konkretnej z licznych postaci nowotworu płuc, jaką jest rak gruczołowy.

W Polsce nie prowadzono dużych badań w tym względzie, ale uważa się ryzyko zapadnięcia na raka płuc u mieszkańców południowej Polski, gdzie występują częstsze i bardziej znaczące przekroczenia norm smogowych, może być wyższe nawet o 20-40 procent, niż w mniej skażonych regionach (Jędrak i wsp.).

Ogromny jest również wpływ smogu na choroby układu krążenia. Zanieczyszczenia powietrza zarówno stymulują ich powstawanie, jak też prowadzą do zaostrzenia objawów już istniejących.

Do najbardziej typowych konsekwencji należą:

• wzrost ciśnienia tętniczego,
• niewydolność serca,
• zaburzenia rytmu serca,
• miażdżyca obwodowa,
• powikłania zakrzepowo-zatorowe,
• choroba niedokrwienna serca - ryzyko zawału,
• ryzyko wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu.

Jędrak i wsp. przywołują oświadczenie Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego (AHA) z 2010 r, w którym specjaliści wskazują wyraźną zależność przyczynowo-skutkową między narażeniem na działanie pyłów 2,5 a zapadalnością oraz umieralnością na choroby krążenia, co potwierdza ogół dowodów naukowych.

W większym stopniu dolegliwości sercowo-naczyniowe dotykają osoby starsze oraz cierpiące na przewlekłe choroby układu krążenia i oddechowego, a także otyłe i z cukrzycą.

Bezpośrednią przyczyną problemów kardiologicznych jest przenikanie mikro cząstek PM2,5 do płuc i krwiobiegu oraz indukowanie stanu zapalnego obejmującego cały układ krążenia.

W efekcie dochodzi do uszkodzeń śródnabłonka oraz zintensyfikowanego odkładania się blaszki miażdżycowej. W związku z obkurczaniem się naczyń, mogą też rosnąć opory w przepływie krwi, co tłumaczyłoby wzrost ciśnienia.

Do chorób spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza należą też zaburzenia psychiczne, poznawcze a nawet rozwojowe.

Stwierdza się istotne zależności między narażeniem na smog, a częstotliwością występowania depresji u osób dorosłych. Dalszą tego konsekwencją jest podwyższona skłonność do autoagresji (myśli samobójcze) oraz przestępstw z użyciem przemocy.

Długotrwała ekspozycja na pyły zawieszone w okresie prenatalnym, może negatywnie oddziaływać na rozwój układu nerwowego i potencjalnie wpływa negatywnie na iloraz inteligencji.

W późniejszym zaś życiu, u dzieci i młodzieży smog wydatnie obniża kompetencje poznawcze i psychomotoryczne.

Reklama

Kto jest najbardziej narażony na skutki smogu?

Smog zagraża każdemu, niezależnie od stanu zdrowia. Nawet osoby nie cierpiące na żadne choroby i będące w kwiecie wieku, przy większej ekspozycji na pyły zawieszone oraz inne trujące składniki, mogą odczuwać duszność, pogorszenie wydolności fizycznej czy sprawności intelektualnej i poznawczej.

W szczególności jednak smog jest niebezpieczny dla osób należącym do następujących grup:

• dzieci i seniorzy,
• pacjenci mający choroby układu krążenia i oddechowego,
• diabetycy oraz cierpiący na nadwagę lub otyłość,
• kobiety w ciąży.

Zauważa się też pewne statystycznie istotne różnice związane ze statusem socjoekonomicznym, co można tłumaczyć na różne sposoby.

Znacznie może mieć miejsce zamieszkania w okolicach charakteryzujących się większym zadymieniem, którego źródło stanowią piece węglowe i drzewne o niedostatecznym standardzie, a także opalane tanim paliwem niskiej jakości, czy wręcz śmieciami.

Problem też może stanowić niższy stan świadomości określonych zagrożeń oraz  gorszy poziom zdrowia ogólnego, czy też częstsze wykonywanie pracy zawodowej poza zamkniętymi budynkami.

Nie jest to oczywiście regułą, nie mniej charakterystyka tego typu często koreluje ze słabszym poziomem wykształcenia. 

Smog a zdrowie dzieci

Smog na dzieci oddziałuje zanim jeszcze przyjdą na świat, a więc już w okresie życia płodowego.

Cząstki pyłu zawieszonego przenikają bowiem przez barierę łożyskową, bezpośrednio oddziałując na maluchy. Jędrak i wsp. przywołują w tym zakresie szereg faktów, które zostały potwierdzone w opracowaniach naukowych. Przykłady?

Niezwykle ciekawych wniosków dostarczyły badania zrealizowane w Krakowie, gdzie analizie poddano poziom inteligencji dzieci, których matki były w czasie ciąży narażone na działanie smogu, w tym pyłów zawieszonych i węglowodorów aromatycznych.

Próba badawcza składała się z kobiet w wieku 18-35 lat, niepalących, bez nadciśnienia i cukrzycy, nie narażonych na skażenia w miejscu pracy.

Po pięciu latach ich dzieci zostały poddane ocenie za pomocą Testu Matryc Ravena, pozwalającego oszacować iloraz inteligencji. Okazało się, że maluchy których mamy w ciąży przyjęły do płuc większe dawki zanieczyszczeń, miały IQ niższe od swoich rówieśników przeciętnie aż o 3,8 punktu.

Nie należy sądzić, by był to przypadek, zwłaszcza że podobnych rezultatów dostarczyły badania przeprowadzone w Nowym Jorku.

Z kolei naukowcy z Kalifornii dowiedli wpływu zanieczyszczenia środowiska na ryzyko wystąpienia u dzieci autyzmu, czyli szerokiej grupy zaburzeń upośledzających rozwój, zwłaszcza w obszarze komunikacji, interakcji społecznych i kontroli emocji.

Okazało się, że istnieje zależność między częstotliwością występowania autyzmu, a zwiększoną ekspozycją kobiety w ciąży na pyły zawieszone PM10 i PM2,5, a także dwutlenek azotu.

Smog może też zwiększać ryzyko ADHD, czyli specyficznego zaburzenia ze spektrum autyzmu, charakteryzującego się nadpobudliwością psychoruchową oraz deficytem uwagi.

Konsekwencje mogą być jednak jeszcze poważniejsze. Współczesny stan wiedzy naukowej pozwala na stwierdzenie, że smog zagraża nie tylko rozwojowi, ale wręcz życiu dzieci.

Czy smog może doprowadzić do poronienia? Tak. Zanieczyszczenie powietrza, któremu matka i dziecko są poddani w okresie prenatalnym, może doprowadzić do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Badania przeprowadzone w amerykańskim Ohio wykazały, że przy znacznych przekroczeniach norm w III trymestrze, zagrożenie to wzrasta aż o 42 procent.

Wskazuje się też inne niebezpieczeństwa w ciąży, takie jak ryzyko wcześniactwa oraz niskiej wagi urodzeniowej noworodka.

Inne możliwe konsekwencje, to między innymi:

• rozwój astmy,
• podatność na zapalenia dróg oddechowych,

a także

• zwiększona zapadalność na nowotwory już w wieku dziecięcym, w tym białaczkę limfoblastyczną i nowotwory gałki ocznej.

Jak smog wpływa na zdrowie osób starszych?

Wpływ smogu na seniorów jest przemożny i wieloaspektowy. Jedną z najważniejszych kwestii jest ogólny stan zdrowia, statystycznie gorszy w grupach zaawansowanych wiekowo.

Warto zwrócić uwagę na powszechność występowania w przedziale 60+ takich problemów, jak choroba niedokrwienna oraz niewydolność serca, miażdżyca, przewlekła choroba obturacyjna płuc, cukrzyca, otyłość i wiele innych.

Wszystkie one pod wpływem smogu mogą przybierać nasiloną postać, co zwiększa ryzyko nagłego zgonu, choćby w wyniku zawału czy udaru.

Warto też podkreślić, że właśnie w wieku senioralnym ujawnia się gros chorób nowotworowych, w tym raków płuc i pęcherza moczowego, których patogenezy można upatrywać w ekspozycji na szkodliwe czynniki we wcześniejszych latach życia.

Jakość powietrza ma też wpływ na zdrowie seniorów w kontekście schorzeń i zaburzeń neurologicznych. Przenikające do organizmu składniki smogu mogą przyspieszać starzenie się układu nerwowego oraz pogarszać zdolności poznawcze.

Co więcej, pojawiły się w ostatnich latach wyniki badań wskazujące możliwość rozwoju chorób neurodegeneracyjnych u osób starszych, w tym w szczególności choroby Alzheimera.

Przywoływane są w tym kontekście ustalenia L. Calderón-Garcidueñas dotyczące wpływu zanieczyszczeń powietrza na układ nerwowy psów.

Autorka podaje, że u zwierząt zaobserwowano zmiany zapalne oraz patologiczne przypominające te, które są widoczne przy chorobie Alzheimera.

Wzrost prozapalnych cytokin w mózgu, będących następstwem smogu i mających potencjalnie związek z rozwojem tego dojmującego schorzenia, został też zauważony przez innych naukowców (m.in. Campbell i współpracownicy).

Reklama

Jak oczyścić organizm ze smogu?

Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia smogiem? Co robić w momencie wystąpienia niepokojących objawów?

Zalecenia w tej materii są niezwykle skąpe, w praktyce nie istnieje zbyt wiele możliwości działania.

Większość odnosi się do samoczynnych mechanizmów regeneracyjnych powodujących oczyszczanie organizmu.

Na zatrucie smogiem pomóc mogą:

• picie dużych ilości wody,
• dieta bogata w witaminy i minerały,
• wizyta w tężni solankowej lub saunie,
• aktywność fizyczna, po to by wypocić toksyny - w okresie zimowym, w miejscach narażonych na duże skażenie, należy jednak bezwzględnie unikać wysiłku na powietrzu.

W sytuacji, gdy zanieczyszczenie powietrza doprowadzi do zaostrzenia objawów występujących chorób, takich jak astma czy POChP, leczenie zatrucia smogiem de facto sprowadza się do terapii objawowej owych schorzeń.

WHO o wpływie smogu na zdrowie

Smog od lat niepokoi największe autorytety naukowe w tej dziedzinie. Z problemem tym starają się mierzyć najważniejsze instytucje oraz organizacje, działające zarówno w obszarze ochrony powietrza, jak też zdrowotności ludzi.

Bardzo wyraźny głos z tej sprawie zabiera między innymi Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). W jednym z jej ostatnich raportów można przeczytać, że zanieczyszczenie powietrza jest współcześnie największym zagrożeniem środowiskowym dla człowieka, prowadzącym do milionów zgonów na całym świecie.

Skalę tego problemu WHO zrównuje ze skutkami palenia papierosów oraz stosowania niezdrowej diety, wskazując na ryzyko rozwoju m.in. chorób układu oddechowego i krążenia, a także raka płuc.

To właśnie eksperci WHO są autorami cieszących się bardzo dużym zainteresowaniem zestawień pokazujących 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie. Które to zresztą zestawienia pokazują, w jak dramatycznej sytuacji są mieszkańcy Polski.

Okazuje się bowiem, że aż 36 z tych miejscowości znajduje się nad Wisłą, w tym najwięcej w województwach małopolskim, śląskim i łódzkim

Warto podkreślić, że działalność WHO w sprawie smogu nie ma wyłącznie charakteru ekspercko-informacyjnego.

Organizacja ta formułuje także normy dotyczące dopuszczalnych stężeń szkodliwych substancji, które później są przekuwane na konkretne przepisy przez rządy i różne instytucje.

W 2021 WHO dokonała istotnego zaostrzenia swoich rekomendacji w tej materii. Przykładowo, dopuszczalne średnie roczne stężenie pyłu PM2,5 ma wynosić 5 µg/m³, a nie 10, jak dotąd.

W ujęciu dobowym norma ta ma być natomiast zawężona z 25 do 15 µg/m³. Zaś norma dla dwutlenku azotu ulegnie zaostrzeniu aż 4-krotnemu, z 40 do 10 µg/m³ średnio w skali roku.

Zalecenia te mają być wdrażane jeszcze w tej dekadzie. Presja czasu jest duża, istnieje bowiem świadomość, że każdy wysiłek poczyniony w tym kontekście będzie oznaczać uratowanie życia tysięcy osób.

Czy smog zabija?

De facto odpowiedź na to pytanie już padła powyżej, ale warto ją doprecyzować. Zarówno bezpośrednio, jak też pośrednio smog jest zabójczy w dosłownym tego słowa znaczeniu.

Roczny koszt zanieczyszczenia powietrza liczony jest w Europie w setkach, a w Polsce w dziesiątkach tysięcy istnień ludzkich rocznie.

Z danych Europejskiej Agencji Środowiska wynika, że każdego roku na Starym Kontynencie umiera z tego powodu prawie 500 tysięcy osób, z czego aż 47 tysięcy w Polsce.

Światowa Organizacja Zdrowia podaje natomiast, że przeciętna długość życia maleje przez zanieczyszczenie powietrza aż o 8,5 miesiąca.

Jeszcze bardziej alarmujące są jednak wyliczenia polskich specjalistów odnoszące się do rodzimych realiów. Portal naukawpolsce.pl, relacjonując jedną z konferencji z udziałem wybitnych autorytetów, podawał, że wedle naukowców:

• Smog skraca życie od 14 miesięcy w najczystszym rejonie Suwałk do nawet 43 miesięcy w ciężko zanieczyszczonym Krakowie.
• Wyższy od metrykalnego wiek serca ma kilkadziesiąt procent Polaków (od 26 procent populacji województwa zachodniopomorskiego do aż 66 proc. w Łódzkiem).
• wzrost stężenia pyłu PM2,5 o 10 µg/m³ zwiększa ryzyko:
  • powikłań sercowo-naczyniowych o 24 proc.
  • zgonu sercowo-naczyniowego o 76 proc.
  • udaru o 83 proc.

Dane te dobitnie wskazują, jakie są następstwa smogu, jak dramatyczne ma on skutki dla człowieka.

Jak zapobiegać chorobom wywoływanym przez smog?

Jak chronić się przed smogiem i zanieczyszczeniami powietrza? Pytanie to należy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach - systemowej, a także indywidualnej i doraźnej.

Ze wszystkich znajdujących się w skażonym powietrzu substancji, największe znaczenie w kontekście chorób ma pył zawieszony PM2,5, którego głównym źródłem są domowe piece.

To pokazuje, że walka ze smogiem, która czeka świat w najbliższych latach, w dużej mierze będzie się sprowadzać do wymiany źródeł energii cieplnej.

W miejscach takich jak Polska wymagać to będzie wsparcia finansowego ze strony instytucji rządowych i samorządowych, wprowadzania coraz bardziej restrykcyjnych zakazów oraz dużych zmian na poziomie świadomości społecznej.

Doraźnie natomiast ochrona przed smogiem to przede wszystkim:

• Uważne śledzenie map zanieczyszczenia powietrza w Internecie.
• Unikanie ekspozycji na pyły, czyli mówiąc wprost - pozostawanie w przestrzeniach zamkniętych w dni, kiedy dochodzi do znacznych przekroczeń norm.
• Stosowanie masek antysmogowych, wyposażonych w profesjonalne filtry FFP3 i FFP2.

Używanie oczyszczaczy powietrza i różnego typu wyciągów w domu czy pracy, pozwalających efektywnie usunąć większość zanieczyszczeń przenikających przez otwarte lub nieszczelne okna, a także przez wentylację.