Naturalny probiotyk - gdzie są bakterie probiotyczne?

Czym są naturalne probiotyki?

Od wieków w sferze zainteresowań badaczy były i nadal są wszelkie interakcje pomiędzy różnorodnymi drobnoustrojami i ich wpływ na organizm człowieka. Analizując zachowania różnych szczepów mikroorganizmów naukowcy zaobserwowali, że w całej tej złożonej grupie nie występują jedynie jednostki chorobotwórcze, ale również pożyteczne. Co więcej, zachodzi między nimi ciągła rywalizacja, a przewaga dobroczynnych drobnoustrojów korzystnie wpływa na zdrowie.

Badania nad złożonością, składem i funkcjami mikroorganizmów naturalnie zasiedlających ludzki organizm trwają po dziś dzień. Swego czasu zdefiniowano mikroflorę, znaną również pod nazwą flory fizjologicznej, aby rozwinąć owo pojęcie do mikrobioty, którą opisuje się współcześnie jako ogół mikroorganizmów kolonizujących ciało gospodarza.

Początek treści sponsorowanej

Probiotyki odgrywają ważną rolę w naszym organizmie. Te dobroczynne bakterie przyczyniają się do wspomagania odporności. Podczas antybiotykoterapii, dzieci są szczególnie narażone na liczne zakażenia ze strony przewodu pokarmowego, należy wówczas sięgnąć po preparat przywracający równowagę flory bakteryjnej. Na rynku dostępne są probiotyki bez recepty, w wielu owocowych smakach. Mają ciekawą formę żelków w kształcie misia, co na pewno spodoba się maluchom. Suplementy można podawać już od 3. roku życia. Owocowy probiotyk dla dzieci znajdziesz TUTAJ.

W składzie mikrobioty dominują bakterie, ale znajdują się tam również wirusy, grzyby, czy pasożyty. Co ważne, w całym tym ekosystemie bytują zarówno osobniki dobroczynne, jak i patogenne. Występują one w różnych obszarach ciała, m.in. na skórze, błonach śluzowych, w układzie moczowo-płciowym, drogach oddechowych, czy przewodzie pokarmowym.

Największa, najbardziej heterogeniczna i aktywna grupa przedstawicieli mikrobioty żyje w jelitach. I to właśnie mikrobiota jelit wspiera szereg istotnych funkcji, począwszy od metabolicznych, poprzez podtrzymujące, na obronnych kończąc. 

Utrzymanie homeostazy w organizmie jest możliwie wówczas, gdy mikrobiota jest w stanie równowagi jakościowej i ilościowej. Jak sugerują wyniki badań, pożyteczne mikroorganizmy powinny utrzymywać stałą przewagę nad patogennymi stosunkiem 85 proc. do 15 proc. 

Jednak z różnych przyczyn, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych, może dojść do zachwiania stabilnej sytuacji w świecie mikroorganizmów, a chorobotwórcze drobnoustroje będą wówczas dążyć do dominacji, co siłą rzeczy prowadzi do pojawienia się różnych dolegliwości, nie tylko ze strony układu pokarmowego.

Jak można sobie z tym poradzić? W celach terapeutycznych i w zapobieganiu takim stanom zastosowanie znajdują probiotyki, czyli tzw. „dobre bakterie”, które można dostarczyć z zewnątrz.

Sam termin probiotyk pochodzi z greckiego „pro bios”, co oznacza „dla życia”. Aktualny stan wiedzy ekspertów z WHO i FAO pozwala na definiowanie probiotyków, jako żywych szczepów mikroorganizmów, które przyjmowanie w odpowiednich dawkach wpływają pozytywnie na mikrobiotę, wywierając tym samym korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. 

Wśród probiotyków wyróżnić można przede wszystkim odpowiednio wyselekcjonowane kultury bakterii lub drożdży. Do najbardziej popularnych i odpowiednio przebadanych należą m.in. szczepy bakterii:

• Lactobacillus, 
• Bifidobacterium,
• Enterococcus faecium, 
• Lactococcus lactis, 
• Streptococcus thermophilus 

oraz drożdżaki Saccharomyces boulardii.

Gdzie można je odnaleźć? Zarówno w specjalnych preparatach probiotycznych w postaci probiotycznych leków, czy suplementów diety, jak i w niektórych produktach spożywczych. I właśnie to ostatnie źródło dobroczynnych drobnoustrojów nosi nazwę naturalnych probiotyków. 

Reklama

Naturalny probiotyk – gdzie występują bakterie probiotyczne?

Pożyteczne właściwości bakterii fermentacji mlekowej poznano i wykorzystywano już w starożytności. Na początku XX wieku rosyjski mikrobiolog Ilja Miecznikow, sugerował, że spożywanie kefirów i jogurtów ma korzystny wpływ na zdrowie człowieka i wskazał, że ma to bezpośredni związek z obecnością w tych produktach dobroczynnych kultur bakterii. 

Działanie pożytecznych mikroorganizmów zostało więc poznane, jeszcze zanim zyskały one miano probiotyków, co nastąpiło dopiero w 1965 roku (termin wprowadzony przez Lilly oraz Stillwell).

Na rynku spożywczym nie znajdziemy może ogromnego wyboru żywności probiotycznej, jednak warto wybrane przetwory na stałe włączyć do swojego jadłospisu. Naturalne probiotyki znajdują się przede wszystkim w mlecznych produktach fermentowanych oraz kiszonkach, takich jak:

• kefiry,
• jogurty naturalne, 
• zsiadłe mleko,
• maślanka,
• mleko acidofilne, czyli powstające w wyniku fermentacji prowadzonej przez bakterie szczepu Lactobacillus acidophilus,
• sery, które nie zostały poddane pasteryzacji,
• kiszone owoce i warzywa, w tym kiszona kapusta, ogórki, buraki, a nawet cytryny,
• zakwas buraczany,
• kwas chlebowy, czyli napój na bazie drożdży i bakterii kwasu mlekowego,
• tradycyjne produkty sojowe, takie jak mleko sojowe, tofu, czy fermentowane natto, sos sojowy, tempeh,
• miso - gęsta pasta japońska wytwarzana ze sfermentowanej soi, zazwyczaj z dodatkiem ryżu lub jęczmienia, soli oraz drożdży,
• kimchi, czyli tradycyjne koreańskie danie składające się z fermentowanych i kiszonych warzyw, przeważnie z kapusty pekińskiej z dodatkiem warzyw i przypraw, 
• Rejuvelac - napój ze skiełkowanych zbóż, takich jak m.in. gryka, żyto, jęczmień, czy proso,
• kombucha, czyli napój na bazie czarnej herbaty poddanej fermentacji przez tzw. grzybek herbaciany. 

W zależności od upodobań smakowych, czy też w celu urozmaicenia codziennej diety, można więc sięgnąć po bardziej tradycyjne produkty probiotyczne znane z polskiej kuchni lub wybrać bardziej orientalne smaki.

Osoby, które nie chcą lub z różnych powodów nie mogą jeść odzwierzęcych produktów mlecznych, mogą z powodzeniem spożywać kefiry, czy jogurty powstałe na bazie mleka roślinnego, na przykład kokosowego, ryżowego, owsianego, jaglanego, czy migdałowego. 

Niektóre szczepy probiotycznych bakterii, np. Lactobacillus Plantarum, można również odnaleźć w wybranych gatunkach wędlin, przede wszystkim w odpowiednio wyprodukowanym salami. 

Na rynku coraz częściej dostępna jest również specjalna żywność funkcjonalna z dodatkiem bakterii probiotycznych. Bez problemu dostać można zarówno soki zawierające dobroczynne kultury bakterii, napoje, a nawet lody. 

Widać zatem, że chociaż probiotyki w jedzeniu nie występują we wszystkich możliwych potrawach, to z pewnością każdy może znaleźć coś dla siebie. 

Reklama

Jak działają naturalne probiotyki i kiedy warto po nie sięgnąć? 

Zarówno probiotyki naturalne, jak i te wyselekcjonowane w laboratoriach, działają na tej samej zasadzie, a ich główną rolą jest pozytywny wpływ na zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Główna różnica polega na tym, że nie każdy może sięgnąć po probiotyczne produkty spożywcze, np. niemowlęta, a ilość probiotycznych drobnoustrojów pochodzących z pożywienia może czasem nie wystarczyć w celu uzupełnienia, czy odbudowy prawidłowej mikrobioty. 

Warto jednak pamiętać o tym, że naturalne probiotyki można po prostu włączyć na stałe do codziennej diety, a w razie potrzeby wspomóc organizm dodatkowymi preparatami zawierającymi bakterie probiotyczne. 

Jakie korzyści może przynieść stosowanie probiotyków? Nie wszystkie właściwości tych dobroczynnych mikroorganizmów zostały na chwilę obecną potwierdzone, ale wśród najważniejszych wymienia się m.in.:

• przywracanie i utrzymanie naturalnej równowagi mikrobioty,
• wzmacnianie odporności organizmu,
• wspomaganie procesów trawienia i wchłaniania, a tym samym regulowanie pracy jelit,
• wsparcie leczenia i profilaktyki biegunek o różnej etiologii,
• łagodzenie objawów uczulenia i zmniejszanie podatności na alergie, w tym alergie pokarmowe,
• zmniejszenie efektów ubocznych antybiotykoterapii,
• korzystny wpływ na profilaktykę, terapię i samopoczucie osób cierpiących na różne schorzenia jelit, m.in. na zapalenia jelit, zespół jelita drażliwego, uchyłki jelit, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, czy przerost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO),
• ułatwianie wchłaniania witamin i składników odżywczych,
• zwiększanie skuteczności eradykacji (zwalczania zakażenia) Helicobacter pylori,
• zapobieganie wzdęciom i zaparciom,
• obniżanie poziomu złego cholesterolu,
• działanie pomocnicze i profilaktyczne w przypadku nawracających zakażeń dróg moczowo-płciowych,
• zapobieganie zapaleniom dziąseł,
• łagodzenie symptomów nietolerancji laktozy,
• wsparcie kuracji pacjentów chorujących na celiakię,
• zapobieganie rozwojowi AZS,
• wsparcie leczenia kolki u dzieci,
• łagodzenie stanów depresyjnych i wpływ na poprawę psychicznego samopoczucia,
• prawdopodobne wspomaganie leczenia i zapobiegania otyłości (w fazie badań).

Co sprawia, że probiotyki są zdolne do spełniania tylu pożytecznych funkcji? Mają ku temu pewne predyspozycje, które przekładają się na konkretne działania. Drobnoustroje probiotyczne potrafią:

• wnikać do organizmu i przylegać do komórek nabłonkowych jelita,
• działać antagonistycznie wobec patogenów,
• wytwarzać substancje przeciwdrobnoustrojowe i zwalczać chorobotwórcze mikroorganizmy,
• chronić ściany jelita przed atakiem szkodliwych drobnoustrojów,
• wspierać utrzymywanie właściwego pH w jelitach, czyli je odpowiednio zakwaszać,
• aktywować komórki układu odpornościowego do pracy,
• rywalizować z innymi drobnoustrojami o składniki odżywcze,
• wykazywać odporność na niskie pH soku żołądkowego, działanie enzymów trawiennych i żółci, 
• zachować oporność na negatywne działanie antybiotyków,
• utrzymać odpowiednią żywotność i umiejętność szybkiego namnażania się w układzie pokarmowym.

Reklama

Mleczne produkty probiotyczne

Probiotyki w diecie pojawiają się często na naszych stołach w postaci wspomnianych wcześniej mlecznych produktów probiotycznych. To dobra informacja, gdyż kefiry, jogurty, kwaśne mleko, czy maślanki to przetwory spożywcze, które zawierają zazwyczaj najwięcej probiotycznych bakterii. 

Powstają one z mleka przy udziale specjalnych drobnoustrojów, które wywołują proces fermentacji laktozy. Taka forma przetworzenia pozwala nie tylko na uzyskanie składu bogatego w bakterie probiotyczne, ale także na zachowanie składników odżywczych, takich jak wapń, fosfor, potas, czy pełnowartościowe białko.

Jogurty naturalne na bazie krowiego mleka są źródłem licznych probiotycznych mikroorganizmów, szczególnie bakterii kwasu mlekowego, w tym głównie szczepów Lactobacillus, Bifidobacterium, Leuconostoc, Lactococcus, Pediococcus oraz niektórych gatunków z rodzaju Streptococcus.

Tym samym, stanowią idealne naturalne probiotyki na jelita, które z powodzeniem można traktować na przykład jako wsparcie w trakcie i po antybiotykoterapii. 

Kefiry to z kolei fermentowane napoje mleczne, które wytwarzane są przy użyciu tzw. grzybków kefirowych składających się m.in. z drożdży i bakterii. To sprawia, że produkt końcowy zawiera co najmniej 10 różnych szczepów bakterii probiotycznych, podobnych do tych, które występują w jogurtach. Dzięki temu, kefir może m.in. wspierać odporność organizmu, poprawiać perystaltykę jelit, czy wspomagać przyswajanie pierwiastków.

Jako produkt uboczny podczas produkcji masła powstaje inny napój zawierający szereg probiotycznych bakterii, czyli maślanka. Jest ona nie tylko smaczna, ale również pobudza i reguluje proces trawienia, a w jej składzie poza dobroczynnymi drobnoustrojami znajdują się także lecytyna, białka i sole mineralne. 

Wszelkie wymienione przetwory mleczne, które nie powstają na bazie mleka odzwierzęcego, tylko roślinnego, również wykazują właściwości probiotyczne, z tym że mogą zawierać nieco mniej szczepów. 

Czy wszystkie jogurty i kefiry to dobre naturalne probiotyki? Wybierając konkretny jogurt, kefir, czy maślankę należy koniecznie zwrócić uwagę na etykiety produktów. Aby mogły one aktywnie wspomóc mikrobiotę jelitową powinny zawierać w swoim składzie minimum 10 mln jednostek bakterii Bifidobacterium lub 100 mln bakterii Lactobacillus na 1 g produktu. Nie mniej istotne jest to, aby przetwory mleczne były naturalne i nie zawierały dodatku cukru. Cukier nie tylko uniemożliwia skuteczne działanie probiotykom, ale wspomaga rozwój szkodliwych grzybów i bakterii. 

Reklama

Jak działają probiotyczne bakterie w kiszonkach?

Chociaż kiszonki nie są równie bogatym źródłem probiotyków co fermentowane produkty mleczne, to w ich składzie nie brakuje pożytecznych bakterii kwasu mlekowego. Ponadto zawierają one kwasy organiczne, które tworzą przyjazne środowisko do rozwoju dobroczynnych bakterii. 

Chociaż w naszym kraju najczęściej kisi się kapustę i ogórki, to temu samemu procesowi można poddać również inne warzywa, czy owoce, w tym buraki, pomidory, jabłka, czy cytryny. 

Kiszone przetwory zachowują większość wartości odżywczych swoich surowych odpowiedników,  dzięki czemu są cennym źródłem witamin i składników mineralnych. Są dobrze przyswajane przez organizm, wpływają na odpowiednią perystaltykę jelit, poprawiają trawienie, wzmacniają organizm i chronią go przed infekcjami. 

Warzywa i owoce można kisić samodzielnie, ale jeśli decydujemy się na zakup pożywienia w sklepie to należy koniecznie zwrócić uwagę na skład. Jeśli kiszonki zawierają środki konserwujące, to ich działanie probiotyczne będzie znikome. 

Reklama

Naturalne probiotyki dla dzieci – jakie i kiedy podawać?

O prawidłowy skład jakościowy i ilościowy ogółu mikroorganizmów zasiedlających organizm należy dbać od pierwszych dni życia dziecka, a nawet jeszcze wcześniej. Mikrobiota jelit kształtuje się bowiem już na etapie okresu płodowego, co oznacza że na profil bakterii jelitowych dziecka mają wpływ stan mikrobioty jelit, zdrowia oraz dieta przyszłej mamy. 

Jednym z kluczowych momentów kolonizacji układu pokarmowego przez pożyteczne drobnoustroje jest poród, przy czym najbardziej korzystny jest ten naturalny. Mikrobiota zasiedla przewód pokarmowy noworodka w wyniku bezpośredniej transmisji mikroorganizmów przed porodem i podczas narodzin, a później podczas karmienia piersią i przy bliskim kontakcie matki z dzieckiem. 

Dominująca mikrobiota jelit różnicuje się podczas pierwszych trzech lat życia malucha, a dalsza dywersyfikacja i stabilizacja trwa aż do osiągnięcia dojrzałości. Przez wszystkie okresy rozwoju młodego organizmu należy więc dbać o odpowiednią równowagę drobnoustrojów bytujących w organizmie. 

Naturalne probiotyki można z powodzeniem podawać również dzieciom. Należy je rzecz jasna dostosować do wieku, diety i stanu zdrowia dziecka. W odpowiednim czasie można wprowadzać zarówno fermentowane produkty mleczne, jak i różnego rodzaju kiszonki. W razie jakichkolwiek wątpliwości, przed wprowadzeniem naturalnych jogurtów probiotycznych, czy kiszonej kapusty do codziennego jadłospisu maluszka, warto skorzystać z porady lekarza.