Okiem krótkowzrocznym nazywamy oko, w którym promienie świetlne po przejściu przez układ optyczny oka (rogówkę, soczewkę, ciało szkliste) skupiają się przed siatkówką. Pacjenci krótkowzroczni prawidłowo widzą z bliska, a upośledzone jest widzenie w dal (trudności w czytaniu napisów na bilbordach, w kinie).
Przyczyny krótkowzroczności
Najczęściej krótkowzroczność powstaje na skutek zbyt długiej osi gałki ocznej. Niekiedy przyczyna tkwi w nieprawidłowościach związanych z rogówką. Przykładem może być wrodzona wada dziedziczna, w której dochodzi do wykształcenia tzw.: olbrzymiej rogówki. Jest ona przyczyną wysokiej krótkowzroczności.
Pacjenci mają kłopoty z wyraźnym widzeniem przy patrzeniu w dal, przy zachowanej zdolności wyraźnego widzenia przedmiotów położonych blisko. Cechą charakterystyczną jest mrużenie oczu, co nieznacznie poprawia ostrość widzenia (z gr. myopia znaczy mrużyć). U dzieci charakterystyczne jest to, że trzymają książkę bardzo blisko oczu, siedzą blisko komputera, w klasie zajmują miejsca w pobliżu tablicy, nie wykazują zainteresowania aktywnością fizyczną, która wymaga dobrej ostrości wzroku do dali. W tej grupie wiekowej częściej niż u dorosłych jednym z objawów są bóle głowy.
W oku normowzrocznym (oku zdrowym, bez wady refrakcji) promienie świetlne są ogniskowane dokładnie na siatkówce, co warunkuje prawidłowe widzenie. Jak wspomniano - w krótkowzroczności są one skupiane przed siatkówką. Przyczyna może leżeć w nieprawidłowej geometrii samej gałki ocznej - zbyt długa gałka oczna (tzw. krótkowzroczność osiowa), nieprawidłowości rogówki (krótkowzroczność krzywiznowa) lub zwiększeniu mocy łamiącej elementów układu optycznego oka (krótkowzroczność refrakcyjna) np. w przebiegu cukrzycy lub zaćmy jądrowej.
Reklama
Rodzaje krótkowzroczności
Kliniczny podział obejmuje:
- Krótkowzroczność niską zwaną też szkolną, gdyż pojawia się w wieku szkolnym i stabilizuje się wraz z zakończeniem wzrostu gałki ocznej, czyli około 20. roku życia u mężczyzn i nieco wcześniej u kobiet. Zwykle jest niewiększa niż 3-4 dioptrie.
- Krótkowzroczność średnią do 8 dioptrii.
- Krótkowzroczność wysoką zwaną też złośliwą postępującą. Choroba ma swój początek nawet w okresie niemowlęcym i pogłębia się z wiekiem. W tym przypadku obserwuje się patologiczne wydłużanie gałki ocznej. Z czasem może przyjmować kształt cylindryczny. W czasie wydłużania gałki ocznej dochodzi do uszkodzenia naczyniówki i siatkówki, co skutkuje znacznym pogorszeniem ostrości wzroku.
Reklama
Krótkowzroczność - czynniki ryzyka i profilaktyka
Do znanych czynników ryzyka należą:
- rasa (częściej u Azjatów),
- występowanie choroby w rodzinie,
- płeć (częściej u kobiet),
- wcześniactwo (szczególnie w przypadku retinopatii wcześniaków).
Profilaktyka nie jest znana. Krótkowzroczność należy zacząć jak najszybciej korygować, niestety nie można zatrzymać jej rozwoju. Istnieje pogląd, że mała odległość oczu od ekranu komputera lub od ksiązki jest przyczyną choroby. Jak dowodzą badania, w powyższych przypadkach diagnozuje się krótkowzroczność wyższego stopnia, nie można ich uznać za przyczynę choroby.
Reklama
Krótkowzroczność - kiedy iść do okulisty?
W razie pogorszenia ostrości widzenia konieczna jest wizyta u okulisty. Badanie okulistyczne zwykle rozpoczyna się od zbadania ostrości wzroku zarówno do patrzenia w dal (prosi się pacjenta o czytanie znaków z tzw. tablicy Snellena), jak i do patrzenia z bliska (pacjent jest proszony o przeczytanie tekstu trzymanego w ręce). Każde oko badane jest osobno, a badanie zwykle zaczyna się od tego słabiej widzącego.
W dalszym etapie lekarz podejmuje próbę korekcji wady za pomocą soczewki. Pacjent jest proszony o założenie próbnych oprawek okularowych, do których są wkładane soczewki. W krótkowzroczności zaczyna się od soczewek najsłabszych zwiększając ich moc, aż do uzyskania najlepszej ostrości widzenia. To pozwala zorientować się w wielkości wady. Obecnie stosuje się automatyczną refraktometrię zwaną komputerowym badaniem wzroku, której wynik lekarz otrzymuje na wydruku z komputera.
Obiektywną metodą badania wad refrakcji jest skiaskopia. Badanie wykonywane po farmakologicznym porażeniu akomodacji, polega na obserwacji cienia poruszającego się w obrębie źrenicy podczas oświetlania dna oka za pomocą poruszanego przez okulistę lusterka płaskiego. W krótkowzroczności cień porusza się przeciwnie do ruchu lusterka (w oku prawidłowym brak ruchu cienia). Za pomocą linijek do skiaskopii (w których znajdują soczewki o rosnących wartościach siły łamiącej) można precyzyjnie określić wielkość wady.
Reklama
Jak leczyć krótkowzrocznosć?
1. Najpopularniejszym sposobem leczenia jest korekcja optyczna w postaci okularów i soczewek kontaktowych według preferencji pacjenta, chociaż w przypadku znacznej krótkowzroczności zalecane są soczewki kontaktowe. Należy pamiętać, że ich noszenie może wiązać się z ryzykiem:
- stanów zapalnych spojówek,
- uszkodzenia
- nawet owrzodzenia rogówki.
W korekcji krótkowzroczności używa się soczewek rozpraszających – tzw. minusów.
Reklama
Korekta chirurgiczna krótkowzroczności
Poza korekcją optyczną okulistyka daje możliwość korekcji chirurgicznej. Jedną z metod jest keratotomia radialna, w której okulista specjalnym nożem nacina rogówkę, osłabiając w ten sposób jej zdolność do załamywania światła. Techniki laserowe to fotokeratektomia refrakcyjna (PRK), która polega na usunięciu za pomocą lasera części rogówki, co zmniejsza siłę refrakcji oka.
Inne metody laserowe o podobnej zasadzie działania to tzw. LASEK, LASIK (skróty od angielskiej nazwy zabiegu). Każdy zabieg laserowy jest poprzedzony badaniem pachymetrycznym, w którym oceniana jest grubość rogówki. W przypadku bardzo wysokiej krótkowzroczności istnieje możliwość korekcji soczewką wewnątrzgałkową. W czasie takiego zabiegu soczewkę pacjenta zastępuje się sztuczną soczewką o odpowiedniej mocy łamiącej.
W przypadku korekcji chirurgicznej pacjent powinien być przygotowany na:
- noszenie opatrunku przez kilka dni po zabiegu; nie wolno dotykać, pocierać operowanego oka;
- konieczność stosowania kropli do oczu;
- konieczność ograniczenia energicznych zajęć sportowych, noszenia makijażu;
- konieczność unikania kontaktu z wodą bezpośrednio po zabiegu;
- ograniczenie możliwości prowadzenia pojazdów przez kilka dni po zabiegu, ponieważ wzrok może być osłabiony;
- wystąpienie (zwykle przejściowe) objawów zespołu suchego oka - w takiej sytuacji zaleca się pacjentowi stosowanie preparatów sztucznych łez.
Po zabiegach korekcji laserowej niekiedy dochodzi do powikłań np.
- przymglenie rogówki pojawiające się w wyniku gojenia po zabiegu fotokeratektomii refrakcyjnej,
- stany zapalne,
- zespół suchego oka.
Efekt zabiegu zależy jest od procesu bliznowacenia, który w tym przypadku zmniejsza efektywność zabiegu. Dlatego bardzo często w celu zatrzymania tego procesu podaje się pacjentom leki sterydowe w kroplach, co bezpośrednio może się przyczynić do ujawnienia lub pogłębienia zmian jaskrowych.
Reklama
Krótkowzrocznosć - jaką medodę korekcji wybrać?
O ile konieczność korekcji wzroku nie powinna budzić wątpliwości, to w przypadku wyboru konkretnej metody korekcji (przy braku odgórnych przeciwwskazań) dobrze wziąć pod uwagę kilka elementów:
- rodzaj wykonywanej pracy – np. osobie wykonującej zawód strażaka nie zalecimy okularów (mogą ulec łatwo zniszczeniu, czy nawet utrudniać pracę), dla nauczyciela z kolei będą one dobrym rozwiązaniem;
- typ uprawianego sportu – szczególnie sporty związane z dużym ryzykiem urazu twarzy, oczu;
- ogólny stan zdrowia – cukrzyca, choroby autoimmunologiczne mogą być przeciwwskazaniem do korekcji chirurgicznej;
- współistniejące choroby oczu – pacjenci z jaskrą, zakażeniami wirusowymi rogówki, chorobami zapalnymi gałki ocznej, urazami oka w przeszłości powinni unikać zabiegów chirurgicznych.
Należy pamiętać o kontrolnych badaniach okulistycznych, nie tylko w celu monitorowania samej krótkowzroczności, lecz także oceny narządu wzroku pod kątem jaskry – wiadomo bowiem, iż krótkowzroczność jest jednym z czynników sprzyjających rozwojowi jaskry otwartego kąta.
Krótkowzroczność - leczenie domowe
Podobnie jak w innych wadach refrakcji nie są znane domowe sposoby leczenia. Najistotniejsze jest stosowanie odpowiednich soczewek korygujących. W razie pogorszenia widzenia należy udać się do specjalisty. Szczególnie ważne są kontrolne wizyty w przypadku dzieci, kiedy stopień krótkowzroczności zmienia się wraz z wiekiem, co z kolei wymaga doboru odpowiednich soczewek. Ważne jest, aby nie nadwyrężać oczu przy patrzeniu z bliska; zaleca się robienie przerw przy czytaniu, pracy przy komputerze. Istotnym elementem jest prawidłowe oświetlenie.
Niestety w leczeniu krótkowzroczności nie udowodniono skuteczności takich metod jak:
- stosowanie diety,
- ćwiczenia oczu,
- stosowanie leków.
Wada, jaką jest krótkowzroczność, nie należy do stanów naglących i często bywa niezauważana. Dopiero, gdy znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie, skłania pacjenta do wizyty u lekarza. W przypadku dzieci najczęściej wykrywana jest w czasie badań przeprowadzanych w szkole. Nie powinno się korygować wady wzroku na własną rękę (tanimi okularami dostępnymi bez recepty na targu), gdyż może to znacznie pogorszyć dotychczas istniejącą wadę lub opóźnić rozpoznanie znacznie poważniejszej choroby oczu np. jaskry lub odwarstwienia siatkówki.
Krótkowzroczność - najczęściej zadawane pytania
Diagnoza „Stwierdzam u Pani/Pana krótkowzroczność” może nasuwać wiele pytań:
Czy muszę nosić okulary?
W korekcji optycznej mamy do wyboru okulary i soczewki kontaktowe. W pewnych grupach wiekowych preferuje się okulary (dzieci, starsi), gdyż założenie soczewek i ich odpowiednia higiena wymaga pewnej dyscypliny.
Czy soczewki kontaktowe są bezpieczne dla moich oczu?
Należy sobie zdawać sprawę, że soczewki kontaktowe są zwykle droższe, a ich używanie niekiedy wiąże się z powikłaniami tj. zapaleniem spojówek, uszkodzeniem rogówki. Jednak ze względu na walory estetyczne są coraz powszechniej stosowane. Najbardziej optymalnym rozwiązaniem są soczewki jednodniowe, co zmniejsza ryzyko zanieczyszczenia i powstawania zakażeń. Jednak w przypadku bólu oka, świądu, zaczerwienienia, łzawienia należy soczewki zdjąć i zastosować kilkudniową przerwę w ich stosowaniu.
Czy każdy może skorzystać z chirurgicznej korekcji krótkowzroczności?
Niestety nie. Istnieje wiele przeciwwskazań; oto niektóre z nich: zespół suchego oka, zapalenie rogówki (głównie to spowodowane przez wirus opryszczki, półpaśca), nadciśnienie oczne, zakażenia HIV, cukrzyca.
