Ciąża to wyjątkowy czas w życiu każdej kobiety, który ma znaczący wpływ na samopoczucie przyszłej mamy. Wiele pań odczuwa przykre dolegliwości, męczy je senność, brak koncentracji czy obawa o prawidłowy rozwój ciąży. Każda mama, oczekująca dziecka może liczyć na specjalne przywileje w miejscu zatrudnienia i poza nim.
Prawa kobiet w ciąży
Uprawnienia kobiet w ciąży dotyczą większego katalogu praw niż te, wynikające z przepisów prawa pracy. Ustawodawca otacza szczególną opieką ciężarne kobiety, pracujące zawodowo i korzystające z uprawnień pracowniczych, ale istotnym elementem jest także ochrona przyszłych mam w innych przypadkach.
Zgodnie z art. 47c Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU.2020.1389 z dnia 2020.08.14) kobiety w ciąży posiadają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej i usług farmaceutycznych, udzielanych w aptekach.
Sformułowanie „poza kolejnością” oznacza, iż:
- świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i świadczenia szpitalne powinny być udzielone tym kobietom w dniu zgłoszenia,
- jeżeli zrealizowanie świadczenie jest niemożliwe w dniu zgłoszenia, powinno być zrealizowane w innym terminie także poza kolejnością, zgodnie z listą oczekujących,
- w sytuacjach świadczeń ambulatoryjnej opieki zdrowotnej przyjęcie kobiety w ciąży powinno nastąpić nie później niż w terminie 7 dni roboczych od zgłoszenia (chodzi w tych przypadkach o skierowania do specjalistów – na przykład kardiologów, endokrynologów czy stomatologów).
Reklama
Co składa się na prawa ciężarnej?
Ponadto katalog praw ciężarnej tworzą:
- możliwość korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej zarówno przez kobiety w ciąży posiadające ubezpieczenie, jak i te, które takiego powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (obowiązkowego lub dobrowolnego) nie posiadają. Warunkiem niezbędnym do skorzystania z usług publicznej służby zdrowia jest posiadanie obywatelstwa polskiego i miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art.2 ust.1 ww. ustawy),
- uprawnienia do korzystania ze szczególnej opieki okołoporodowej,
- prawo do dodatkowych materiałów stomatologicznych i leczenia endodontycznego wszystkich zębów,
- wsparcie psychologiczne i możliwość zgłoszenia się do poradni psychologicznej, która ma obowiązek zarejestrować ciężarna pacjentkę na wizytę w ciągu 7 dni od zgłoszenia,
- poradnictwo laktacyjne w ramach bezpłatnej pomocy,
- możliwości korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej w zakresie spraw związanych z rodzicielstwem i uprawnień pracowniczych.
Dokumentem uprawniającym przyszłą mamę do skorzystania z powyższych praw jest karta przebiegu ciąży lub zaświadczenie od lekarza potwierdzającego ciążę oraz dokument tożsamości.
Reklama
Prawa ciężarnej w pracy
Prawa w ciąży regulują przepisy Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2020.1320 z dnia 2020.07.30). Art.176 kodeksu wymienia katalog prac niedozwolonych dla kobiet w ciąży:
- praca uciążliwa,
- praca niebezpieczna,
- praca szkodliwa dla zdrowia.
Wykonywanie któregokolwiek rodzaju prac z powyższego katalogu, jeżeli może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie kobiety w ciąży oraz sam przebieg ciąży jest całkowicie zakazane.
Kodeks pracy wskazuje głównie na prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym ręcznym transportem ciężarów oraz mogące mieć niekorzystny wpływ ze względu na sposób i warunki ich wykonywania.
Szczegółowe określenie prac niedozwolonych dla kobiet w ciąży zawiera Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U.2017.796 z dnia 2017.04.19).
Oprócz prac związanych z nadmiernym wysiłkiem, niedozwolone są także prace:
- w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym,
- w warunkach narażenia na hałas lub drgania,
- narażające na działanie pola elektromagnetycznego i promieniowania jonizującego,
- w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu,
- w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi,
- w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych,
- grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi.
Przykładami tego typu są: podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o masie większej niż 3 kg, ręczne przenoszenie lub wtłaczanie przedmiotów pod górę, praca w warunkach narażenia na hałas, przekraczający wartości określane w przepisach, praca pod ziemią lub w kanałach, praca przy komputerze powyżej 4 godzin.
Reklama
Jakie prawa przysługują kobietom w ciąży?
Zakres ochrony w związku z ciążą i macierzyństwem jest dokładnie sprecyzowany w dziale VIII Kodeksu pracy.
Jakie prawa przysługują kobietom w ciąży? Przywileje w pracy dla przyszłych mam są następujące:
- pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, chyba że zachodzą przesłanki winy pracownicy,
- umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający miesiąc ulegają przedłużeniu do dnia porodu,
- rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
- zakaz zatrudniania pracownicy w ciąży w godzinach nadliczbowych albo w porze nocnej,
- zakaz, bez zgody pracownicy w ciąży, delegowania jej poza stałe miejsce pracy oraz zatrudnienie w systemie przerywanego czasu pracy,
- pracodawca zatrudniający pracownice w ciąży w porze nocnej jest zobowiązany na okres ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza nocą,
- obowiązek pracodawcy przeniesienia ciężarnej pracownicy z miejsca pracy, narażającego na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne.
