Leki na wątrobę i drogi żółciowe

Rodzaje leków stosowanych w chorobach dróg żółciowych i wątroby

Wątroba jest gruczołem pełniącym z ludzkim organizmie wiele istotnych funkcji. Stanowi ona element układu pokarmowego i umiejscowiona jest wewnątrz otrzewnej. Wątroba produkuje, syntetyzuje i magazynuje różne ważne dla organizmu substancje, w tym witaminy i inne mikroelementy.

Bierze również udział w procesach metabolicznych i filtruje krew. Połączone są z nią drogi żółciowe, które odprowadzają żółć do dwunastnicy. Nic więc dziwnego, że dobra kondycja wątroby i dróg żółciowych jest niezbędna, by cały organizm pracował prawidłowo.

W przypadku jakichkolwiek zaburzeń należy niezwłocznie rozpocząć odpowiednią terapię, która najczęściej opiera się na farmakologii.

Jaki lek na wątrobę wybrać, gdy pojawiają się niepokojące objawy?

Rodzajów preparatów jest bardzo wiele, a wszelkie leki lipotropowe ujęte są w Klasyfikacji ATC, w grupie A: Przewód pokarmowy i metabolizm, jako podgrupa A05 – Leki stosowane w chorobach dróg żółciowych i wątroby. Ich podział wygląda następująco:

• A05A - Leki stosowane w chorobach dróg żółciowych
  • A05AA - Leki zawierające kwasy żółciowe (kwas ursodeoksycholowy)
  • A05AB - Leki stosowane w chorobach dróg żółciowych
  • A05AX - Inne leki stosowane w chorobach dróg żółciowych (hymekromon)
• A05B - Leki stosowane w chorobach wątroby, leki lipotropowe
  • A05BA - Leki stosowane w chorobach wątroby (arginina, fosfolipidy, ornityna, sylibinina, tymonacyk)
• A05C - Preparaty złożone zawierające leki stosowane w leczeniu chorób dróg żółciowych i leki lipotropowe

Jak widać, podział leków na wątrobę i leków na drogi żółciowe nie jest skomplikowany. Inne substancje stosowane są w zaburzeniach dróg żółciowych, inne wątroby, jednak istnieją też środki złożone, działające na to i na to.

Specjalistyczne leki na wątrobę zalecane przy stanach chorobowych przepisuje lekarz, natomiast środki dostępne bez recepty pomagają w profilaktyce lub łagodnych zaburzeniach.

Działanie leków na wątrobę. Na co jeszcze pomagają?

Leki na wątrobę mogą mieć różne mechanizmy działania i w różny sposób wpływać na ten narząd. Przeważnie działają one:

• regenerująco - leki na wątrobę uszkodzoną innymi lekami, alkoholem czy różnego rodzaju toksynami przyspieszają jej gojenie i odbudowę zniszczonej tkanki; głębokie lub rozległe uszkodzenia mogą być groźne dla ogólnego stanu zdrowia, dlatego o tym, jaki lek na wątrobę po alkoholu czy zatruciu zastosować, powinien zdecydować lekarz,
• osłonowo - tabletki o działaniu profilaktycznym wspomagają budowę naturalnej bariery ochronnej dla tego organu,
• odtłuszczająco - leki na stłuszczoną wątrobę pomagają pozbyć się nadmiaru tkanki tłuszczowej otaczającej narząd i upośledzającej jego funkcjonowanie.

Specjalistyczne leki lipotropowe stosuje się natomiast w poważnych schorzeniach tego narządu, takich jak niewydolność, marskość czy stan zapalny.

Wiele środków powszechnie dostępnych w aptekach i często stosowanych przez pacjentów działa nie tylko na samą wątrobę, ale wykazuje jeszcze inne działanie. Istnieją np. leki na:

• wątrobę i trzustkę - wspierające pracę obu tych narządów gruczołowych,
• wątrobę i trawienie - niestrawność i inne zaburzenia trawienne często mają związek z niewłaściwym funkcjonowaniem gruczołu, dlatego środki tego rodzaju wspomagają procesy trawienne,
• wątrobę i wzdęcia - niestrawności towarzyszy często nadmierne nagromadzenie gazów w jelitach, wiele preparatów wspomagających pracę wątroby pomaga również pozbywać się ich nadmiarów, rozbijając zalegające w przewodzie pokarmowym pęcherzyki powietrza,
• wątrobę i cholesterol - niektóre środki wspierające funkcjonowanie wątroby zawierają także substancje pomagające obniżyć poziom niekorzystnego cholesterolu, będącego przyczyną groźnych chorób układu krążenia,
• wątrobę i odchudzanie - wiele chorób wątroby diagnozowanych jest u pacjentów z otyłością lub dużą nadwagą, wiele leków na wątrobę działa więc też wspomagająco na odchudzanie, ułatwiając gubienie zbędnych kilogramów i nadmiaru tkanki tłuszczowej.

Leki działające rozkurczowo i rozszerzające drogi żółciowe

Jednym z zadań gruczołu wątrobowego jest produkowanie żółci – substancji niezbędnej do trawienia tłuszczów.

Żółć wyprodukowana w wątrobie - by mogła pełnić swą funkcję - musi przedostać się do przewodu pokarmowego, a dokładnie - do dwunastnicy będącej pierwszym odcinkiem jelita cienkiego, wychodzącym wprost z żołądka.

Za transport żółci odpowiedzialne są drogi żółciowe łączące wątrobę z dwunastnicą. Zaburzenia w ich pracy są groźne dla zdrowia, ponieważ nieodprowadzana żółć zatruwa organizm i nie pełni swojej funkcji w odpowiedni sposób. Co robić w takiej sytuacji?

Jak leczyć drogi żółciowe? Wiele zależy od podłoża problemu i rodzaju schorzenia. Niekiedy wystarcza zastosowanie odpowiednich leków.

Jak one działają? Większość środków tego rodzaju to leki rozkurczające drogi żółciowe, a tym samym je rozszerzające i ułatwiające swobodny przepływ żółci.

Co może ją blokować? Najczęstszą chorobą jest kamica dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, czyli tworzenie złogów z nadmiernie nagromadzonych substancji obecnych w żółci. Innymi, rzadziej występującymi czynnikami utrudniającymi przepływ żółci mogą być:

• torbiele,
• polipy,
• zmiany nowotworowe.

Leki działające rozkurczowo na pęcherzyk i drogi żółciowe jedynie wspomagają leczenie, najważniejsze jest jednak usunięcie przyczyny ich zablokowania. Rozkurczowo na drogi żółciowe działają także poszczególne zioła.

Wymienia się wśród nich chociażby ziele dziurawca czy liść mięty pieprzowej. Nie w każdym przypadku jednak działanie ziół jest wystarczająco skuteczne. Niektóre leki na wątrobę podaje się również po zabiegu usunięcia woreczka żółciowego.

Jakie? Są to z reguły środki wspierające pracę wątroby, produkcję i przepływ żółci oraz wspomagające procesy trawienne. Postępowanie po operacji powinno jednak zawsze zależeć od zaleceń lekarza.

Skutki uboczne przy stosowaniu leków na wątrobę i drogi żółciowe

Czy leki szkodzą na wątrobę? Jednym z najczęściej występujących zaburzeń jej pracy jest właśnie polekowe uszkodzenie wątroby objawiające się nudnościami lub wymiotami, bólem brzucha, brakiem apetytu i ogólnym pogorszeniem samopoczucia. Zatrucie takie z reguły jest skutkiem niewłaściwego sposobu przyjmowania lub dawkowania leków zawierających silne substancje chemiczne.

Czy same leki na wątrobę są szkodliwe i wywołują skutki uboczne?

Podobnie jak inne farmaceutyki, mogą przyczyniać się do powstawania efektów niepożądanych, szczególnie gdy są nieodpowiednio stosowane lub gdy organizm pacjenta reaguje alergicznie na jakikolwiek ich składnik.

Do skutków ubocznych wywoływanych przez tabletki na wątrobę należą przede wszystkim:

• zmiany skórne (wysypka, pokrzywka, swędzenie),
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, np. biegunka,
• reakcje uczuleniowe.

Przeciwwskazaniami do przyjmowania niektórych preparatów na wątrobę i drogi żółciowe są pewne choroby, a czasem też ciąża lub wiek pacjenta. Warto wiedzieć, że narząd ten nie jest w pełni ukształtowany aż do 12. roku życia.

To dlatego do tego momentu nie powinno się stosować niektórych leków czy np. spożywać jadalnych grzybów. To, co dla osoby dorosłej jest bezpieczne, dla dziecka może okazać się toksyczne, właśnie ze względu na nieukształtowany w całości gruczoł.

Lekarza przepisującego środki na wątrobę należy więc zawsze poinformować o ewentualnej ciąży lub chorobach współistniejących.

Leki na wątrobę dostępne bez recepty

Czy dostępne są leki na wątrobę bez recepty? W aptekach oferowanych jest bardzo wiele preparatów wspierających pracę wątroby, które kupić można bez konieczności konsultacji z lekarzem.

Warto jednak pamiętać, że nawet przyjmowanie takich środków najlepiej jest omówić ze specjalistą lub przynajmniej stosować je zgodnie z zaleceniami producenta.

Preparaty OTC mają przeważnie naturalny, ziołowy skład, są względnie bezpieczne dla organizmu i rzadko wywołują efekty uboczne. To, jaki lek na wątrobę bez recepty wybrać, zależy przede wszystkim od występujących objawów.

Leki na wątrobę na receptę

Jakie leki na wątrobę są dostępne wyłącznie na receptę? O ile leki OTC to zwykle preparaty na bazie ziół i wyciągów roślinnych, o tyle te wydawane z przepisu lekarza wykazują mocniejsze działanie, a substancje czynne w nich zawarte charakteryzują się wysoką skutecznością, ale też mogą być mniej bezpieczne w stosowaniu.

To właśnie dlatego kupić je można tylko na zlecenie specjalisty lub lekarza rodzinnego. Ze względu na ich silniejsze oddziaływanie na organizm, dawkowanie oraz sposób ich przyjmowania muszą być ściśle określone. Specjalistyczne środki na wątrobę mają przeważnie postać tabletek lub roztworów do iniekcji.

Bibliografia:

• T. Mach, Nowe leki w hepatologii dostępne w Polsce, w: Gastroenterologia Kliniczna 2018, tom 10, nr 2: 64–70
• A. Komorowski, Choroby dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, źródło: Medycyna Praktyczna dla Pacjentów https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/pecherzyk/165232,choroby-drog-zolciowych-i-pecherzyka-zolciowego [21.09.2022]
• M. M. Palka, Choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie lekarza POZ, w: Lekarz POZ 01/2017
• M. Hartleb, Tajemnice hepatologii, wyd. Czelej, rozdz. Polekowe i toksyczne choroby wątroby.