Na czym polega rozwolnienie?
Rozwolnienie definiowane jest przez Światową Organizację Zdrowie (WHO) jako oddawanie przynajmniej 3 luźnych, wodnistych stolców na dobę lub też wypróżnianie się w ilości powyżej 200 gramów/24 godziny. Biegunka ma zróżnicowany przebieg.
W zależności od czasu występowania objawów wyróżnia się trzy jej postaci:
- ostra (trwa do 14 dni - typowe infekcyjne, bakteryjne lub wirusowe rozwolnienie u dzieci i dorosłych);
- przetrwała (14-30 dni – zazwyczaj będące efektem przeciągającej się infekcji);
- przewlekła (powyżej 30 dni – występująca w przebiegu takich schorzeń, jak wrzodziejące zapalenie jelita, choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia, rak jelita grubego. Ciągłe rozwolnienie może też być symptomem alergii i nietolerancji pokarmowych. Do tej kategorii zalicza się też często nawracające rozwolnienie w ciąży).
W większości przypadków rozwolnienie trwa kilka dni, ma więc charakter ostry. Rocznie na świecie odnotowywanych jest około dwóch miliardów przypadków tego typu dolegliwości. Z powodu biegunki na całym globie rocznie umiera około 1,5 miliona osób, w tym 500 tysięcy dzieci poniżej 5 roku życia.
Masowe zgony wśród najmłodszych pacjentów występują przede wszystkim w krajach rozwijających się. Natomiast w państwach zamożnych, większość ofiar biegunki stanowią pacjenci po sześćdziesiątym roku życia.
Reklama
Przyczyny rozwolnienia
Biegunka nie jest chorobą, lecz objawem różnego typu schorzeń, najczęściej infekcyjnych.
Najczęstsze przyczyny rozwolnienia w jego ostrej postaci, to:
- zakażenie wirusowe (przede wszystkim za sprawą rotawirusów, zwłaszcza u małych dzieci, a także noro- oraz kaliciwirusów, rzadziej również adeno- i astrowirusów);
- zakażenie bakteryjne (najczęściej powodem są Salmonella lub Campylobacter jejuni, sporadycznie też Yersinia enterocolitica);
- zakażenie pasożytnicze, powodowane głównie przez pierwotniaki Giardia lamblia.
Do infekcji najczęściej dochodzi na drodze fekalno-oralnej, wskutek zaniedbań higienicznych, a także w wyniku spożycia surowego, skażonego mięsa, mleka, owoców i warzyw, nieprzegotowanej wody.
Możliwe jest rozwolnienie po alkoholu, kawie, mleku, niektórych owocach i warzywach (np. burakach), antybiotykach. Nierzadko zdarza się również biegunka po szczepieniu.
Jeśli chodzi o bezpośrednie patomechanizmy biegunki, do formowania się luźnych stolców i zwiększonego ich wydalania dochodzi w dwójnasób:
- biegunka sekrecyjna to efekt zwiększonego wydzielania wody i elektrolitów do jelita cienkiego na skutek działania wirusów lub bakterii;
- biegunka zapalna jest następstwem uszkodzenia błon śluzowych jelita.
Reklama
Jak zatrzymać rozwolnienie?
Biegunka jest dolegliwością nie zawsze niebezpieczną, ale w każdym przypadku bardzo uciążliwą i męczącą. Stąd naturalne pragnienie większości pacjentów, by jak najszybciej powstrzymać rozbudzoną perystaltykę jelit i ograniczyć towarzyszące infekcji inne objawy, takie jak silny ból brzucha, nudności, wymioty, gorączka.
Nie zawsze jednak jest to wskazane – przed podaniem leku zalecane jest ustalenie przyczyn występujących objawów. W przypadku bowiem części zatruć pokarmowych rozwolnienie uważane jest za naturalny i pożyteczny mechanizm oczyszczenia organizmu z toksyn. W takiej sytuacji powstrzymywanie biegunki nie służy więc poprawie zdrowia. Leków co do zasady nie podaje się też małym dzieciom, nawet jeśli rozwolnienie ma charakter infekcyjny. Hamowanie biegunki może u najmłodszych pacjentów implikować cięższy i dłuższy przebieg, a także groźne powikłania.
Reklama
Leki na rozwolnienie
Podstawowym środkiem zaradczym w przypadku każdej biegunki, niezależnie od czasu trwania, etiologii i patogenezy, jest nawadnianie organizmu. Ze względu na znaczne ryzyko odwodnienia, pacjent powinien przyjmować duże ilości wody (osoby dorosłe – 2,5-3 l. dziennie), a w razie konieczności także specjalne płyny glukozowo-elektrolitowe. W przypadkach skrajnych wymagana jest hospitalizacja i podłączenie pod kroplówkę, w celu uzupełnienia niedoborów wodno-elektrolitowych.
Jeśli chodzi o typowe leki na rozwolnienie, w zależności od przebiegu i przyczyn wystąpienia objawów, stosuje się:
- loperamid lub difenoksylat – środki działające na receptory opioidowe w jelitach i hamujące perystaltykę, a także ograniczające wydzielanie wody do przewodu pokarmowego;
- węgiel leczniczy – środek absorpcyjny, wiążący toksyny bakteryjne a następnie wraz z nimi wydalany w czasie defekacji;
- nifuroksazyd – chemioterapeutyk o silnym działaniu przeciwbakteryjnym;
- diosmektyt – związek glinowo-krzemowy powlekający błony śluzowe jelit i chroniący je przed uszkodzeniami;
- salicylan bizmutu – lek antysekrecyjny, redukujący przesączanie wody do jelit;
- probiotyki, czyli kultury żywych bakterii, stanowiących naturalną i pożyteczną florę jelit, mające działanie ochronne dla błon śluzowych, a zabójcze dla wielu szczepów drobnoustrojów patogennych. Zaleca się ich stosowanie w przypadku rozwolnień przewlekłych.
Reklama
Co jeść na rozwolnienie?
W przypadku większości biegunek duże znaczenie ma też dieta. Pożywienie w tym trudnym czasie nie powinno dodatkowo przyspieszać perystaltyki jelit, powodować wzdęć i podrażnień. Odchodzi się jednak od formułowanych dawniej zaleceń, by w pierwszych dwóch dniach infekcji stosować głodówkę lub ograniczać menu do sucharów i biszkoptów. Przyjmowanie pokarmów uzależnione powinno być przede wszystkim od apetytu – w pierwszych godzinach choroby pacjent i tak z reguły nie ma ochoty jeść, później nie ma jednak przeciwwskazań by zaspokoić głód.
Co jeść na rozwolnienie? Zalecane są:
- chude mięso, zwłaszcza pierś kurczaka (gotowana, nie smażona) oraz chude wędliny (szynka, polędwica);
- sucharki, biszkopty;
- ryż, kleiki ryżowe;
- kisiel, budyń;
- pieczywo pszenne;
- gotowana marchew;
- gotowane jabłko;
- banany;
Oprócz tego zaleca się przyjmowanie suplementów diety zawierających zwłaszcza magnez, miedź, kwas foliowy oraz witaminę A.
