Co to jest zakrzepica?
W zdrowym ciele człowieka krew krąży w zamkniętym układzie naczyniowym, transportując do tkanek między innymi tlen i składniki odżywcze. Uszkodzenie tkanek, narządów czy naczyń krwionośnych skutkuje upływem krwi – stanu bardzo groźnego dla organizmu, gdyż niezatamowany krwotok prowadzi zawsze do śmierci. Dlatego też organizm wytworzył system pozwalający na tamowanie krwotoków.
Pod wpływem uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych dochodzi do aktywacji płytek krwi oraz zespołu białek – tak zwanych czynników krzepnięcia. Zlepiające się płytki krwi tworzą nietrwały czop, zaślepiający źródło krwotoku, który następnie jest wzmacniany przez białko wytwarzane przez czynniki krzepnięcia – włóknik lub inaczej fibrynę.
Taki konglomerat skutecznie hamuje upływ krwi i jest nazywany skrzepem płytkowo-włóknikowym. Jednak w przypadku zakrzepicy dochodzi do patologicznego produkowania skrzepów w zdrowym układzie naczyniowym. Uwolnione skrzepy mogą dostać się do mniejszych naczyń krwionośnych, doprowadzając do całkowitego zablokowania przepływu krwi – co może być potencjalnie śmiertelne. Jaki jednak ma związek zakrzepica ze szczepionkami na Covid-19?
Reklama
Zakrzepica po szczepieniu – czy należy jej się obawiać?
Kilka tygodniu po rozpoczęciu szczepień preparatem AstraZeneca zaczęły pojawiać się informacje o możliwych przypadkach zgonów z powodu zakrzepicy powiązanej z tą właśnie szczepionką. Zaczęły się także pojawiać liczne fake newsy odnośnie niej – także takie, które podawały horrendalną wręcz ilość tych zgonów. Między innymi na twitterze można było przeczytać o ilościach liczonych w tysiącach – co oczywiście jest nieprawdą. Jednak czy związek między produktem AstraZeneca i zakrzepicą istnieje? Czy inne szczepionki też wywołują taki powikłania? Jak można to wyjaśnić?
Najprostszą odpowiedzią na to pytanie będzie jedno słowo – statystyka. W ostatnich miesiącach mamy do czynienia ze zorganizowaną akcją masowych szczepień na całym świecie. W samej Polsce dziennie wykonuje się ich ok. 200 000.
Na początku procesu masowych szczepień wszystko przebiegało wolno, gdyż do dyspozycji była tylko szczepionka Comirnaty firmy Pfizer. Krótko po niej dołączył produkt firmy Moderna, a następnie AstraZeneca oraz Johnson&Johnson. W ciągu około 4 miesięcy zaszczepiono ponad 11 milionów Polaków. Na całym świecie jest to liczba już ponad jednego miliarda osób (jest to stan na 30 kwietnia 2021 roku).
Tak duża grupa kontrolna, która jest monitorowana pod kątem wystąpienia Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych (NOP-ów), musi wykazywać jakieś skutki uboczne. Jednak w przypadku szczepionek na Covid-19 jest ich ekstremalnie mało.
Do 16 marca 2021 Europejska Agencja Leków (EMA) odnotowała 7 przypadków DIC (Disseminated Intravascular Coagulation – zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego – choroba, która polega na tworzeniu wielu mikrozakrzepów w organizmie powodując wyczerpanie zasobów czynników krzepnięcia, co sprawia, że może paradoksalnie dawać objawy skazy krwotocznej, czyli nadmiernej skłonności do krwawień) oraz 18 przypadków CVST (Cerebral Venous Sinus Thrombosis – zakrzepica zatok żylnych mózgu – choroba objawiająca się tworzeniem zakrzepów w żyłach odprowadzających krew z mózgu) na 20 milionów podanych dawek szczepionki AstryZeneci. Są to niezwykle nieliczne przypadki, jednak żeby uczciwie podejść do tematu szczepień i wykazywać pełną transparentność, przypadki te muszą zostać udokumentowane i zbadane.
Pod wpływem doniesień medialnych, rządy Austrii, Danii, Norwegii i Islandii czasowo wstrzymały stosowanie tej szczepionki. Jednak wszystkie ośrodki badawcze, w tym Międzynarodowe Towarzystwo Zakrzepicy i Hemostazy (ISTH) oraz EMA potwierdzają, że korzyści ze szczepienia na Covid-19 zdecydowanie przewyższają potencjalne powikłania.
Żeby to potwierdzić warto zwrócić uwagę na garść statystyk podanych poniżej, a także zwrócić uwagę na występowanie zakrzepicy po przechorowaniu Covid-19.
Reklama
Zakrzepica po Covid-19
To, że istnieją przypadki zakrzepicy, a właściwie dwóch jej odmian (DIC oraz CVST) to fakt bezsprzeczny. Jednak głównym czynnikiem, który należy poddać analizie jest to, jak często one występują i czy można uznać te szczepionki za bezpieczne?
EMA odnotowała 35 prawdopodobnych przypadków CVST na 54 miliony podanych dawek szczepionki Comirnaty (szczepionka mRNA firmy Pfizer) oraz 5 prawdopodobnych przypadków CVST na 4 miliony podanych dawek szczepionki firmy Moderna (również szczepionka typu mRNA).
W USA odnotowano z kolei 5 przypadków na 2,7 miliona dawek Comirnaty oraz 2,5 miliona dawek szczepionki Moderny. Są to wyniki mniej więcej zbieżne ze sobą. Oznaczają one, że statystyczne ryzyko wynosi ok od 0,000064% do 0,000090%. Dopiero po ujęciu szerszej perspektywy z uwzględnieniem bezwzględnej liczby podanych szczepionek można oszacować realne ryzyko.
No ale co z tym Covidem? Wstępne wyniki badań podają, że ryzyko zachorowania na zakrzepicę żył mózgowych po Covidzie jest ok 8 lub 10 krotnie wyższe niż po podaniu szczepionki. Mimo to i tak jest to wartość trzech zer po przecinku. Badacze odnotowali 39 przypadków CVST u miliona przebadanych ozdrowieńców do 14 dni po przebytej chorobie.
Podsumowując – szczepionki mRNA (Pfizer, Moderna) mają nieco mniejsze ryzyko spowodowania zakrzepicy niż szczepionki wektorowe (AstraZeneca, Johnson&Johnson). Niemniej jednak jest to i tak 10 razy mniejsze ryzyko niż po przechorowaniu Covid-19. Można zdecydowanie stwierdzić, że szczepienie się tymi preparatami przynosi większe korzyści, niż ewentualne ryzyko.
Reklama
Czy szczepionka AstraZeneca zwiększa ryzyko zakrzepicy?
PRAC (Pharmacovigilance Risk Assessment Committee – Komitet do spraw Bezpieczeństwa Farmakoterapii i Oceny Ryzyka) potwierdził, że stosowanie szczepionek AstryZeneca nie zwiększa ogólnego ryzyka wystąpienia zdarzeń zakrzepowo-zatorowych. Oznacza to, że dana populacja ma taką samą szansę na wystąpienie zakrzepicy niezależnie od tego czy się zaszczepi, czy nie.
Niemniej jednak jeśli istnieją jakiekolwiek wskazania sugerujące u pacjenta większą podatność na zakrzepicę – sugeruje się zastosowanie innej szczepionki poza tą firmowaną przez AstraZeneca.
Tak samo, jeśli po szczepieniu pojawią się jakiekolwiek objawy sugerujące problemy z krzepnięciem krwi, pacjent powinien się natychmiast zgłosić do lekarza i poinformować o otrzymanym ostatnio szczepieniu.
Czytaj również:
