Choroba Brutona, inaczej agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (ang. X-linked agammaglobulinemia - XLA) należy do grupy pierwotnych zaburzeń odporności i charakteryzuje się całkowitym brakiem przeciwciał w organizmie oraz śladową liczbą limfocytów B.
W wyniku mutacji w genie BTK, który znajduje się na chromosomie płciowym X, limfocyty B „nie dojrzewają” i nie są w stanie produkować immunoglobulin. Brak przeciwciał skutkuje brakiem odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego, która w całości opiera się na przeciwciałach. Organizm pozbawiony immunoglobuliny staje się bardzo podatny na różnego rodzaju infekcje. W przypadku choroby Brutona szczególnie częste są infekcje bakteryjne:
- górnych dróg oddechowych,
- ucha środkowego,
- opon mózgowych
- zakażenia enterowirusami.
Pierwsze objawy choroby pojawiają się między 6. a 9. miesiącem życia dziecka. Wynika to z tego, że do 6. miesiąca dziecko jest chronione przez przeciwciała (IgG), które otrzymało od matki jeszcze przed porodem.
Choroba Brutona - czym jest?
Choroba Brutona jest chorobą rzadką i dotyka wyłącznie chłopców. Agammaglobulinemia w wyniku deficytu limfocytów B może się również rozwinąć u dziewczynek, ale wtedy podłoże choroby nie jest związane z mutacją genu BTK. Szacuje się, że u jednego na 70 do 90 tysięcy dzieci rozwinie się choroba Brutona.
Mutacja w genie BTK na chromosomie X powoduje, że limfocyty B nie są w stanie dojrzewać i ich rozwój zatrzymuje się na tzw. etapie pre-B. Jako że nie rozwijają się dorosłe limfocyty B, nie dochodzi też do produkcji immunoglobulin. Wynika to z tego, że jedynie dorosłe limfocyty B przekształcają się w plazmocyty, komórki zdolne do produkcji przeciwciał. Przeciwciała umożliwiają wytworzenie odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego. Bez niej organizm staje się podatny na różnego rodzaju zakażenia.
Reklama
Choroba Brutona - objawy
Pierwsze objawy kliniczne choroby zaczynają pojawiać się około 6. miesiąca życia dziecka. Wynika to z tego, że w tym okresie dziecko jest zabezpieczone przez przeciwciała przekazane mu przez matkę. W obrazie klinicznym choroby dominują przede wszystkim zakażenia bakteryjne:
- górnych dróg oddechowych,
- ucha środkowego,
- opon mózgowych,
- stawów
- skóry.
Odpowiedź immunologiczna skierowana przeciwko wirusom jest w większości przypadków sprawna, gdyż polega ona na odpowiedzi komórkowej, nie zaś humoralnej. Wyjątek stanowią infekcje enterowirusowe (powodują szczególnie niebezpieczne zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych oraz biegunki) i wirusy zapalenia wątroby.
Częste są również biegunki spowodowane pasożytami z rodzaju Giardia. Lekarz może również zwrócić uwagę na niedorozwinięte (małe) migdałki. Migdałki są skupiskiem tkanki limfatycznej - w tym limfocytów B - stąd ich niewielkie wymiary u chorych na XLA.
Sporadycznie może się zdarzyć, że chory z agammaglobulinemią sprzężoną z chromosomem X będzie również cierpiał na niedobór hormonu wzrostu, co objawia się ograniczonym wzrastaniem.
Reklama
Choroba Brutona - konsultacja lekarska
Jako że objawy choroby Brutona ujawniają się dopiero około 6. miesiąca życia dziecka, diagnoza jest odsunięta w czasie (często diagnoza stawiana jest dopiero w 2-3 roku życia dziecka). Zazwyczaj w pierwszej kolejności dziecko trafia do lekarza rodzinnego lub pediatry w wyniku częstych, nawracających infekcji dróg oddechowych lub nieustępujących biegunek.
Takie objawy, szczególnie pod postacią powtarzających się infekcji, powinny nasunąć lekarzowi na myśl chorobę z kręgu niedoborów odporności. Najlepszym wyjściem w takim przypadku jest skierowanie dziecka do specjalistycznego ośrodka zajmującego się diagnozowaniem i leczeniem schorzeń tego rodzaju.
Przed wizytą u lekarza warto przygotować sobie odpowiedzi na następujące pytania:
- Co zaniepokoiło rodziców na tyle, że postanowili zgłosić się z dzieckiem do lekarza?
- W jakim wieku u dziecka pojawiły się pierwsze objawy choroby i jakie one były?
- Czy dziecko często chorowało, a jeśli tak to na jakie choroby?
- Czy tempo wzrastania dziecka jest prawidłowe, czy rodzice nie zauważyli, że dziecko rośnie wolniej niż rówieśnicy?
- Czy i na jakie choroby było szczepione?
- Czy po którymkolwiek szczepieniu rozwinęły się efekty uboczne?
Reklama
Choroba Brutona - diagnoza
Diagnoza choroby Brutona opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz wynikach badań laboratoryjnych. Pomocne mogą być również badania obrazowe. Charakterystyczny dla choroby Brutona wywiad lekarski zawiera przede wszystkim informacje, że u chorego występują przewlekłe, nawracające infekcje (najczęściej dróg oddechowych), a pierwsze problemy pojawiły się w wieku około 6-9 miesięcy.
Badania laboratoryjne wykonywane (na pobranej wcześniej od pacjenta próbce krwi) w celu diagnozy choroby Brutona uwzględniają:
- mierzenie poziomu przeciwciał we krwi - IgA i IgM są zazwyczaj niewykrywalne, a IgG są znacznie obniżone (< 1 g/l);
- wykonuje się tzw. testowe uodpornienie (podanie próbnej "szczepionki") – u chorego z XLA po takiej próbie nie następuje produkcja przeciwciał;
- mierzenie we krwi liczby limfocytów B - u chorych na XLA brak jest limfocytów B we krwi.
Badania obrazowe mogą być pomocne przy stawianiu diagnozy choroby Brutona, ale nie są do niej konieczne:
- zdjęcie RTG głowy może ujawnić brak migdałków;
- RTG lub CT klatki piersiowej może pomóc rozpoznać toczącą się infekcję;
- CT głowy może uwidocznić zmiany patologiczne w zatokach.
Reklama
Choroba Brutona - leczenie
Obecnie najskuteczniejszym leczeniem dla chorych na XLA jest stała, dożylna substytucja gammaglobulin. Nie leczy ona choroby (organizm dalej sam nie wytwarza własnych przeciwciał, ale otrzymuje je z zewnątrz), ale poprawia ona jakość i długość życia pacjenta poprzez wytworzenie odporności biernej. Dzięki takiemu leczeniu zmniejsza się częstość i ciężkość zakażeń u chorego z XLA.
Dożylne wlewy z gammaglobulin (IVIG) wykonywane są w szpitalu, średnio co 3-4 tygodnie (w przypadku braku powikłań chory jest przyjmowany i wypisywany tego samego dnia). Dawka IVIG to 400 do 1000 mg/kg masy ciała. U chorych z przewlekłymi infekcjami płucnymi dawka IVIG może być wyższa. Celem leczenia jest zapewnienie odpowiedniej odporności przed infekcjami, a umożliwia to poziomu immunoglobulin we krwi rzędu 500-800 mg/dL. W przypadku złej tolerancji dożylnej metody podawania, gammaglobuliny mogą być również podawane podskórnie.
Wszelkie infekcje leczone są odpowiednimi antybiotykami. Dawka leku jest ustalana indywidualnie w zależności od czasu trwania i ciężkości infekcji.
U chorych na XLA przeciwwskazane są szczepionki zawierające żywe mikroorganizmy! Przykładem są szczepionki przeciwko:
- śwince,
- odrze,
- różyczce,
- ospie wietrznej,
- polio (szczep Sabina) - są znane przypadki gdy u pacjentów z XLA po podaniu wymienionej szczepionki dochodziło do rozwinięcia się poliomyelitis (choroba Heinego-Medina).
Reklama
Choroba Brutona - zapobieganie
Choroba Brutona, jako że jest sprzężona z chromosomem X, ujawnia się statystycznie wyłącznie u 50% synów matek, które są nosicielkami wadliwego chromosomu X. Córki chorego ojca wszystkie będą nosicielkami wadliwego genu. Niestety dopóki nie powstanie odpowiedni sposób terapii genowej nie potrafimy zapobiegać rozwijaniu się opisywanej choroby u osób ze zmutowanym genem.
Rodzina, w której kobieta-nosicielka zmutowanego genu jest w ciąży, może skorzystać z diagnostyki prenatalnej w celu określenia czy dziecko, które się urodzi będzie chore na XLA. Daje to szansę lepszego przygotowania się do przyjęcia go na świat.
W rodzinie, w której mężczyzna choruje na XLA, kobiety (siostry mężczyzny) mogą chcieć się poddać badaniom genetycznym w celu ustalenia, czy są nosicielkami wadliwego genu. Jeśli okaże się, że są, warto skorzystać z poradnictwa genetycznego przed planowaniem ciąży.
Reklama
Choroba Brutona - życie z chorobą
Należy uświadomić sobie, że chorzy na XLA, zarówno dzieci jak i dorośli, dzięki leczeniu mogą prowadzić normalne życie. Powinni regularnie ćwiczyć, uczyć się, pracować i pod żadnym pozorem nie unikać świata zewnętrznego w obawie przed infekcją. Kontakt z otoczeniem pomaga pacjentom w utrzymaniu równowagi psycho-fizycznej.
Posiadanie i kontakt ze zwierzętami domowymi również jest pomocny w przypadku XLA. Oczywiście chorzy na XLA powinni unikać palenia papierosów i przebywania w zadymionych pomieszczenia ("oszczędzać płuca"), jak również nie wystawiać się niepotrzebnie na działanie czynników zakaźnych np. poprzez pracę w szpitalu.Większość osób z chorobą Brutona może, a nawet powinno utrzymywać normalną, zdrową dietę.
Należy jednak cały czas pamiętać o regularnym leczeniu XLA, jak również wszelkich pojawiających się infekcji. Zaniedbanie leczenia może prowadzić do trwałego uszkodzenia tkanki płucnej, co znacząco skraca czas oraz pogarsza jakość życia.
Niestety choroba Brutona, tak jak i część innych chorób przebiegających z niedoborem immunoglobulin, charakteryzuje się zwiększonym ryzykiem wystąpienia nowotworu złośliwego np. białaczki, chłoniaka lub nowotworu przewodu pokarmowego.
W przypadku wczesnego rozpoczęcia substytucji gammaglobulinami (najpóźniej od około piątego roku życia) chorzy na XLA mogą prowadzić normalne życie, często przez ponad 50-60 lat. Ważne jest aby pacjenci, korzystając z pomocy lekarzy, nauczyli się rozpoznawać wczesne objawy infekcji i w porę zgłaszali się na leczenie. Takimi objawami mogą być:
- kaszel,
- stany podgorączkowe,
- duszność,
- odkrztuszanie wydzieliny,
- zmiana barwy odkrztuszanej wydzieliny.
Często zdarza się, że chorzy na XLA zaczynają w takim stopniu polegać na regularnych wlewach immunoglobulin, że zapominają o ryzyku infekcji. Regularna edukacja pacjenta powinna koncentrować się między innymi na przypominaniu mu (ale nie straszeniu go) o potencjalnym ryzyku związanym z XLA.
Choroba Brutona - najczęściej zadawane pytania
Czym jest i jak się objawia choroba Brutona?
Choroba Brutona, inaczej agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (ang. X-linked agammaglobulinemia - XLA) należy do grupy pierwotnych zaburzeń odporności i charakteryzuje się całkowitym brakiem przeciwciał w organizmie oraz śladową ilością limfocytów B. Organizm pozbawiony immunoglobuliny staje się bardzo podatny na różnego rodzaju infekcje. W przypadku choroby Brutona szczególnie częste są infekcje bakteryjne górnych dróg oddechowych, ucha środkowego, opon mózgowych oraz zakażenia enterowirusami. Pierwsze objawy choroby pojawiają się między 6 a 9 miesiącem życia dziecka. Wynika to z tego, że do 6 miesiąca dziecko jest chronione przez przeciwciała (IgG), które otrzymało od matki jeszcze przed porodem.
Jak diagnozuje się chorobę Brutona?
Charakterystyczny dla choroby Brutona wywiad lekarski zawiera przede wszystkim informacje, że u chorego występują przewlekłe, nawracające infekcje (najczęściej dróg oddechowych), a pierwsze problemy pojawiły się w wieku około 6 do 9 miesięcy. Badania laboratoryjne wykonywane (na pobranej wcześniej od pacjenta próbce krwi) w celu diagnozy choroby Brutona uwzględniają:
- mierzenie poziomu przeciwciał we krwi. IgA i IgM są zazwyczaj niewykrywalne, a IgG są znacznie obniżone (< 1g/l);
- wykonuje się tzw. testowe uodpornienie (podanie próbnej "szczepionki"). U chorego z XLA po takiej próbie nie następuje produkcja przeciwciał;
- mierzenie we krwi liczby limfocytów B. U chorych na XLA brak jest limfocytów B we krwi.
Jak się leczy chorobę Brutona?
Obecnie najskuteczniejszym leczeniem dla chorych na XLA jest stała, dożylna substytucja gammaglobulin. Nie leczy ona choroby (organizm dalej sam nie wytwarza własnych przeciwciał, ale otrzymuje je z zewnątrz), ale poprawia ona jakość i długość życia pacjenta poprzez wytworzenie odporności biernej. Dzięki takiemu leczeniu zmniejsza się częstość i ciężkość zakażeń u chorego z XLA.
Choroba Brutona a szczepienia
U chorych na XLA przeciwwskazane są szczepionki zawierające żywe mikroorganizmy! Przykładem są szczepionki przeciwko: śwince, odrze, różyczce, ospie wietrznej, polio (szczep Sabina). Są znane przypadki gdy u pacjentów z XLA po podaniu wymienionej szczepionki dochodziło do rozwinięcia się poliomyelitis.
Jak zapobiegać chorobie Brutona?
Niestety dopóki nie powstanie odpowiedni sposób terapii genowej nie potrafimy zapobiegać rozwijaniu się opisywanej choroby u osób ze zmutowanym genem. Rodzina, w której kobieta-nosicielka zmutowanego genu jest w ciąży, może skorzystać z diagnostyki prenatalnej w celu określenia czy dziecko, które się urodzi będzie chore na XLA. Daje to szansę lepszego przygotowania się do przyjęcia go na świat. W rodzinie, w której mężczyzna choruje na XLA, kobiety (siostry mężczyzny) mogą chcieć się poddać badaniom genetycznym w celu ustalenia, czy są nosicielkami wadliwego genu. Jeśli okaże się, że są, warto skorzystać z poradnictwa genetycznego przed planowaniem ciąży.
Jak żyć z chorobą Brutona?
Należy uświadomić sobie, że chorzy na XLA, zarówno dzieci jak i dorośli, dzięki leczeniu mogą prowadzić normalne życie. Powinni regularnie ćwiczyć fizycznie, uczyć się, pracować i pod żadnym pozorem nie unikać świata zewnętrznego w obawie przed infekcją. Kontakt z otoczeniem pomaga pacjentom w utrzymaniu równowagi psycho-fizycznej. Posiadanie i kontakt ze zwierzętami domowymi również nie jest przeciwwskazany w przypadku XLA. Oczywiście chorzy na XLA powinni unikać palenia papierosów i przebywania w zadymionych pomieszczenia ("oszczędzać płuca"), jak również nie wystawiać się niepotrzebnie na działanie czynników zakaźnych np. poprzez pracę w szpitalu. Większość osób z chorobą Brutona może, a nawet powinno utrzymywać normalną, zdrową dietę. Należy jednak cały czas pamiętać o regularnym leczeniu XLA, jak również wszelkich pojawiających się infekcji. Zaniedbanie leczenia może prowadzić do trwałego uszkodzenia tkanki płucnej, co znacząco skraca czas oraz pogarsza jakość życia.
