Choroba Gauchera zaliczana jest do grupy ponad 40 chorób genetycznych związanych z zaburzeniami pracy i funkcji struktur komórkowych zwanych lizosomami. Choroba Gauchera (zwłaszcza typ I) należy do najczęstszych chorób spichrzeniowych – jej częstość ocenia się na 1 na 50 000 żywych urodzeń (wyjątek stanowi grupa Żydów Aszkenazyjskich, u których częstość choroby wacha się w granicach 1 na 500 żywych urodzeń). C
horoba związana jest z mutacją genu GBA na chromosomie 1 (czyli chromosomie autosomalnym), dlatego też częstość występowania zmian jest porównywalna w przypadku obu płci. Ze względu na objawy kliniczne oraz moment manifestacji pierwszych objawów choroby wyróżnia się w chwili obecnej trzy typy choroby Gauchera.
Choroba Gauchera - typy
Wyróżnia się trzy typy choroby Gauchera, charakteryzujące się różnym przebiegiem i siłą manifestacji objawów klinicznych.
- Typ I - Inaczej zwany typem nieneuronopatycznym. U pacjentów występuje większość ww. objawów, natomiast brak jakichkolwiek objawów ze strony układu nerwowego.
- Typ II - Zwany inaczej typem niemowlęcym. Jest to najcięższa postać choroby Gauchera. Do ciężkich uszkodzeń dochodzi w strukturach ośrodkowego układu nerwowego.
- Typ III - Typ neuronopatyczny inaczej zwany postacią młodzieżową choroby Gauchera. W tym przypadku do uszkodzenia, podobnie jak w typie II, dochodzi w ośrodkowym układzie nerwowym. Zmiany nie są jednak tak gwałtowne i postępują z wiekiem.
Reklama
Choroba Gauchera - przyczyny
Bezpośrednią przyczyną odpowiedzialną za wystąpienie objawów choroby Gauchera jest (a raczej są) mutacje punktowe (opisanych jest ponad 200) w genie kodującym enzym beta-glukocerebrozydazę (znany też pod nazwą glukozyceramidazy) odpowiedzialny za rozkład glukocerebrozydaz (dlatego też chorobę Gauchera zalicza się do klasy sfingolipidoz).
Pacjenci cierpiący na chorobę Gauchera wykazują jedynie 10-15% poziom aktywności enzymu. Zaburzenia rozkładu glukocerebrozydu (sfingolipidu) prowadzi do powstania jego złogów w lizosomach makrofagów tkankowych („przeładowane” makrofagi określa się mianem komórek Gauchera). Komórki Gauchera naciekają na wątrobę, śledzionę szpik kostny oraz układ nerwowy.
Bezpośrednią przyczyną wystąpienia choroby Gauchera jest obecność mutacji punktowej w genie GBA. Mutacja ma charakter zmiany recesywnej, co oznacza, iż do wystąpienia objawów klinicznych konieczna jest obecność obu zmutowanych kopii genu. Taka sytuacja może się zdążyć, kiedy oboje rodzice dziecka są tylko nosicielami mutacji (co oznacza, iż jedną kopię genu mają prawidłową, druga ma nieprawidłową sekwencję). Ponieważ mutacja ma charakter zmiany recesywnej, nosiciele mutacji (inaczej zwani osobnikami heterozygotycznymi pod względem mutacji) są osobami w pełni zdrowymi, nie wykazującymi jakichkolwiek niepokojących symptomów przemawiających za obecnością zmiany.
W tabeli poniżej przedstawiono mendlowski (teoretyczny, prosty) model dziedziczenia zmiany w zależności od genotypu rodziców (symbol „w” oznacza prawidłową, niezmutowaną kopię genu, „m” wersję obarczoną mutacją).
| Genotyp I rodzica | Genotyp II rodzica | Możliwy genotyp dziecka | Uwagi, komentarze |
|---|---|---|---|
| w/w (osoba zdrowa, posiadająca obie prawidłowe kopie genu) |
w/m |
w/w w/m |
Ponieważ jedno z rodziców jest obciążone zmianą istnieje 50% szansa na to, iż przekaże zmianę dziecku. Podobnie jak rodzic również w tym przypadku dziecko będzie tylko nosicielem zmiany, a więc nie będzie chorowało. |
| w/m (nosiciel, osoba zdrowa posiadająca jedną kopię genu prawidłową a drugą zmutowaną) |
w/m (nosiciel, osoba zdrowa posiadająca jedną kopię genu prawidłową a drugą zmutowaną) |
w/w w/m m/m |
W zaistniałej sytuacji, kiedy oboje rodzice obciążeni są mutacją istnieją trzy możliwe sytuacje: |
W przypadku chorób o podłożu genetycznym nie istnieją skuteczne sposoby zapobiegania.
Reklama
Choroba Gauchera - objawy
Do najczęstszych objawów choroby należą:
- powiększona wątroba i śledziona,
- niedokrwistość,
- napadowe bóle kostne,
- deformacje kośćca,
- osteopenia,
- osteoskleroza,
- osteoporoza,
- zapalenie kośćca,
- możliwe martwica oraz zanik kośćca,
- częstsze złamania,
- opóźnienie wzrastania,
- znużenie,
- skłonność do wylewów podskórnych.
Reklama
Choroba Gauchera - badania i diagnoza
Rozpoznanie i diagnostyka choroby Gauchera opiera się na:
- stwierdzeniu obecności komórek Gauchera w szpiku kostnym pacjenta
- ocenie poziomu glukocerebrozydazy w leukocytach krwi lub w hodowlach fibroblastów skóry pobranej od pacjenta.
W celu oceny stopnia spichrzenia wykonuj się również badanie poziomu enzymu chitotrizydazy wytwarzanej przez aktywne makrofagi.
Wykonanie badań genetycznych jest utrudnione ze względu na mnogość mutacji punktowych. Istnieją testy genetyczne, jednakże nastawione są na diagnostykę tylko czterech najczęstszych mutacji, odpowiedzialnych za wystąpienie 90% przypadków choroby typu I w populacji Żydów aszkenzayjskich.
Reklama
Choroba Gauchera - leczenie
- Od 1991 roku istnieje skuteczna terapia leczenia (typu I) polegając na substytucji ludzką glukocerebrozydazą. Terapia powoduje zahamowanie procesów spichrzenia jak również na wycofanie zmian patologicznych w układzie siateczkowo-nabłonkowym. U pacjentów stosujących terapię poprawiają się wszystkie parametry hematologiczne, jak również stwierdza się zahamowanie przyrostu deformacji kośćca. Terapia niestety jest bardzo droga.
- Istnieją również terapie eksperymentalne, oparte na terapii genetycznej z zastosowaniem hematopoetycznych komórek macierzystych z transdukowaną prawidłową kopią genu. Niestety transdukowane komórki wykazują tylko częściową aktywność enzymu.
Zastosowanie terapii pomaga pacjentom na prowadzenie normalnego życia. Pacjenci zmuszeni są jednak do ciągłego monitorowania stanu zdrowia (pacjenci dotknięci chorobą Gauchera mają skłonność do częstszego rozwijania chłoniaków).
