Choroby przyzębia - przyczyny, objawy, klasyfikacja, leczenie

Jama ustna jest bardzo złożonym środowiskiem, a dolegliwości i schorzenia, którymi zajmuje się stomatologia nie ograniczają się tylko do struktur zębów. Bardzo często proces chorobowy atakuje tzw. przyzębie, które składa się z:

1. Dziąsła: wolnego (brzeżnego) i przyczepionego (zębodołowego)
2. Okostnej
3. Kości wyrostka zębodołowego
4. Cementu korzeniowego

Budowa przyzębia

Aby dokładnie zrozumieć przyczyny, przebieg i konsekwencje chorób przyzębia, warto zapoznać się z jego budową. Szczególnie ważne z punktu widzenia powstawania chorób przyzębia jest tzw. rowek dziąsłowy. Znajduje sie on pomiędzy brzegiem dziąsła a powierzchnią zęba, do której przylega niczym kołnierz. Jego dno wyściela delikatny nabłonek łączący. Nabłonek ten formuje się w okresie rozwoju i wyrzynania zębów. Raz zniszczony nie może sie odbudować. Dlatego też badanie głębokości rowka jest podstawowym sposobem diagnozowania chorób przyzębia, a obecność głębokich kieszonek powinna nas skłonić do szybkiej wizyty u lekarza.

Rozwój przyzębia

Przyzębie kształtuje się podczas procesu wyrzynania zębów. Szczególnie ważne jest powstanie połączenia pomiędzy dziąsłem a zębem w okolicy szyjki. Połączenie to utrzymuje się na stałej wysokości do 25-30 roku życia i obniża się wraz z wiekiem. Proces ten nazywany jest starczym zanikiem przyzębia i polega na stopniowym, równomiernym obniżaniu się poziomu dziąseł i odsłanianiu szyjek zębów. Zwykle przebiega bezobjawowo lub towarzyszy mu niewielkie rozchwianie zębów. Na zdjęciu rtg można wtedy zaobserwować poziomy ubytek kości (tak jakby cały wyrostek zębodołowy się równomiernie obniżał).

Funkcje przyzębia

Przyzębie pełni funkcję specyficznego stelażu dla zębów. Podtrzymuje je, chroni, odżywia i umożliwia spełnianie wszystkich funkcji, bierze udział w np.:

• żuciu pokarmów,
• mowie,
• zapewnia odpowiedni wygląd estetyczny,
• stanowi naturalną barierę i ochronę przed wnikaniem drobnoustrojów do organizmu.

Reklama

Jama ustna a choroby przyzębia

Jama ustna jest siedliskiem ogromnej rzeszy drobnoustrojów. Pomiędzy naszym układem odpornościowym a bakteriami trwa nieustająca wojna podjazdowa. Zwykle walka kończy się remisem tak, że drobnoustroje funkcjonują w ograniczonej liczbie, nie powodując jednak chorób. Nasz organizm bowiem dysponuje pewnymi skutecznymi środkami obrony do których należą:

• Błona śluzowa - która wyściela całą jamę ustną stanowi barierę chroniąca przed atakami bakterii.
• Złuszczanie nabłonka - bakterie, którym udało się skolonizować jamę ustną szybko są usuwane wraz ze złuszczającym sie nabłonkiem.
• Substancje zawarte w ślinie - mają one właściwości bakteriobójcze, neutralizują toksyny oraz wiążą substancje niezbędnie do funkcjonowania bakterii, tak iż są one niedostępne dla drobnoustrojów.
• Mechanizmy układu immunologicznego - polegają na produkcji przeciwciał przeciwko „intruzom”, fagocytozie, czyli bezpośrednie pożeranie drobnoustrojów przez wyspecjalizowane w tym komórki.

Niestety bakterie również dysponują bardzo skutecznymi środkami ataku. Nasilają destrukcję tkanek przyzębia w sposób bezpośredni i pośredni. Produkują bezpośrednio:

• Enzymy - niszczące białka i inne substancje budujące tkanki przyzębia.
• Toksyny:
  • Egzotoksyny - substancje produkowane przez bakterie i wydzielane przez nie do otaczającego środowiska, np. leukotoksyna wpływa na upośledzenie odpowiedzi obronnej poprzez niszczenie komórek za nią odpowiedzialnych.
  • Endotoksyny - wchodzą w skład błon komórkowej bakterii i są uwalniane do środowiska podczas ich rozpadu. Substancje te wzmagają rozpad tkanek przyzębia, utrudniają ich regenerację oraz upośledzają odpowiedź immunologiczną.

Na pierwszym etapie wojny przyzębie-bakterie dochodzi do poszerzenia naczyń krwionośnych (może się to objawiać krwawieniem podczas szczotkowania zębów). Później obecność bakterii przyciąga komórki układu odpornościowego odpowiedzialne za pierwszą linię obrony - tzw. makrofagii i neutrofile, które pożerają część bakterii i przekazują sygnał o obecności wroga do bardziej wyspecjalizowanych komórek. Limfocyty z kolei produkują przeciwciała skierowane swoiście przeciwko grasującym w jamie ustnej gatunkom drobnoustrojów. Wydzielane są również substancje i enzymy, których działaniem ubocznym jest niszczenie tkanek przyzębia. Na tym etapie dziąsła są zwykle mocno opuchnięte i mogą krwawić nawet samoistnie.

Reklama

Chorby przyzębia - czynniki ryzyka

Choroby przyzębia stanowią bardzo złożoną grupę. Zwykle to kombinacja przynajmniej kilku czynników stanowi mechanizm spustowy ich powstawania. Pomimo to we wszystkich przypadkach można dostrzec pewien ogólny schemat - aby zaistniały konieczne jest zachwianie równowagi pomiędzy zdolnościami obronnymi organizmu, a ilością i zjadliwością bakterii obecnych w płytce nazębnej. Zatem głównym czynnikiem predysponującym do powstawania chorób przyzębia jest właśnie płytka nazębna. Niebagatelna rolę odgrywają też czynniki genetyczne, palenie tytoniu, stres i osteoporoza.

Czynniki ryzyka chorób przyzębia:

1. Płytka nazębna - pełni pierwszorzędną rolę w powstawaniu większości chorób przyzębia. Już w 1965 roku badania wykazały, że zaniechanie szczotkowania zębów na okres trzech tygodni powoduje powstawanie zapalenia dziąseł, które jednak ustępuje po usunięciu płytki bakteryjnej.

Płytka bakteryjna występuje w postaci miękkich złogów mocno przylegających do powierzchni zęba, nad- oraz poddziąsłowych, innych tkanek miękkich, jak również uzupełnień protetycznych i aparatów ortodontycznych. Jest środowiskiem życia bakterii (które stanowią aż 50-90% jej masy). Wpływa na rozwój i dynamikę przebiegu procesów zapalnych, a także na odpowiedź odpornościową gospodarza. Trudno to sobie wyobrazić, ale w 1 g płytki może wystąpić aż 2¹⁰¹¹ bakterii.

Płytka bakteryjna powstaje poprzez kilka etapów. Najpierw na czystej powierzchni zębów odkładają się lepkie białka śliny (tzw. osłonka nabyta), które po kilku godzinach zasiedlanie są przez pierwsze bakterie. Pomiędzy bakteriami występują liczne interakcje, tak iż jedne wypierają drugie. Efektem tej konkurencji jest powstanie dojrzałej płytki bakteryjnej, pełnej bardzo szkodliwych dla organizmu drobnoustrojów.

2. Palenie papierosów - uważane jest za jeden z najważniejszych czynników ryzyka chorób przyzębia, ponieważ

• sprzyja odkładaniu sie złogów nazębnych (czyli siedliska bakterii) ,
• stwarza dogodne warunki dla bakterii beztlenowych, które są szczególnie groźne dla przyzębia,
• powoduje zwiększenie produkcji substancji prozapalnych i enzymów proteolitycznych,
• Sprzyja też upośledzeniu odpowiedzi immunologicznej organizmu.

3. Czynniki genetyczne - wpływają na możliwości obronny organizmu, który walczy z bakteriami z płytki nazębnej. W reakcjach immunologicznych bardzo ważną rolę odgrywa substancja zwana cytokiną Il-1β. Jest to substancja produkowana przez organizm, która stymuluje go do większej odpowiedzi zapalnej. W założeniu pełni ważną funkcje ochronną, niejako dopingując organizm do obrony. Niestety u osób ze specyficznym genotypem potencjalnie dobroczynna cytokina nadmiernie napędza proces zapalny, który niszczy nie tylko drobnoustroje, ale i otaczające tkanki. Do innych czynników warunkowanych genetycznie należy nieprawidłowa budowa kolagenu znajdującego sie w dziąsłach i ozębnej oraz wolna regeneracja lub nieprawidłowe połączenia między komórkami znajdującymi sie w dnie szczeliny dziąsłowej.

4. Wiek - w starszym wieku wzrasta ryzyko powstawania chorób przyzębia. Wiąże się to ze zmniejszoną odpornością organizmu oraz kumulującym się przez lata działaniem płytki nazębnej.

5. Płeć - choroby przyzębia częściej występują u mężczyzn. Łączy się to jednak nie tyle z samą płcią, a raczej ze specyficznymi uwarunkowaniami społecznymi mężczyźni częściej

• częściej palą papierosy,
• częściej spożywają alkohol,
• gorzej utrzymują higienę jamy ustnej,
• rzadziej bywają na wizytach kontrolnych u stomatologa

6. Status społeczny - osoby o wyższym statusie społecznym rzadziej zapadają na choroby przyzębia. Wiąże się to z lepszą dietą, częstszymi kontrolami stomatologicznymi i staranniejszym utrzymywaniem higieny jamy ustnej.

7. Stres - oddziałuje w dwojaki sposób na tkanki przyzębia. Z jednej strony hormony wydzielane podczas długotrwałych sytuacji stresowych zmniejszają odporność organizmu, z drugiej w takich sytuacjach dochodzi często do zaniedbań higienicznych, żywieniowych itp.

8. Choroby ogólnoustrojowe - ogólny stan zdrowia nie pozostaje bez wpływu na stan tkanek przyzębia. Osoby cierpiące na następujące choroby powinny być szczególnie czujne:

• Cukrzyca - osoby cierpiące na to schorzenie bardzo często dotykają poważne dolegliwości ze strony tkanek przyzębia. Dzieje się tak ponieważ cukrzyca zaburza pracę układu odpornościowego, przez co organizm gorzej radzi sobie z infekcjami. Dodatkowo występują tzw. mikroangiopatie odpowiedzialne za gorsze ukrwienie tkanek. Z kolei enzym kolagenaza odpowiedzialny za „cięcie” kolagenu jest nadmiernie aktywny u cukrzyków, powodując postępującą destrukcję przyzębia.
• Osteoporoza - wiąże się z nasileniem resorpcji struktur kostnych (np. wyrostka zębodołowego).
• AIDS - upośledza układ odpornościowy powodując nawracające infekcje w obrębie tkanek przyzębia.
• Zespół Downa - również wiąże się z upośledzeniem odporności.

9. Czynniki szkodliwe, wiążące się z wcześniejszym leczeniem stomatologicznym - wpływają na zwiększone osadzanie się płytki bakteryjnej lub bezpośrednio drążnią tkanki przyzębia. Należą do nich;

• źle wykonane wypełnienia - nawisające, niekompletne, zbyt wysokie (powodują przeciążenia tkanek przyzębia);
• źle wykonane uzupełniania protetyczne.

10. Nieprawidłowości w budowie jamy ustnej:

• Nieprawidłowy zgryz – zęby stłoczone, zgryz urazowy itp.
• Nieprawidłowy przyczep wędzidełek warg, języka, policzków - szczególnie ważne są przyczepy wędzidełek warg. Jeśli takie wędzidełko przyczepia sie zbyt blisko brzegu dziąsła wszelkie ruchy wargami (mowa, jedzenie itp.) będą powodować mikrourazy w obrębie przyzębia, która będą sie kumulować z upływem czasu.
• Język olbrzymi.

Reklama

Choroby przyzębia - przyczyny

Choroby przyzębia to bardzo zróżnicowana grupa. Niektóre łączą się z obecnością płytki nazębnej, inne są uwarunkowane genetycznie lub wiążą się z chorobami ogólnymi, przyjmowanymi lekami lub wahaniami poziomu hormonów. Nie warto przytaczać tu całej klasyfikacji, bo taką wiedzę powinien mieć lekarz prowadzący. Warto jednak wiedzieć, co może modyfikować ich przebieg:

• obecność płytki nazębnej,
• związane z układem hormonalnym (w okresie dojrzewania, związane z cyklem menstruacyjnym, w cukrzycy),
• związane z chorobami krwi (np. w białaczce),
• zaostrzane przez leki (przeciwpadaczkowe - fenytoina),
• zaostrzane przez zaburzenia odżywiania,
• związane z infekcją w jamie ustnej,
• uwarunkowane genetycznie,
• w przebiegu chorób ogólnych,
• spowodowane urazami,
• reakcje alergiczne.

Czy któryś z poniższych opisów pasuje do Twojej sytuacji? Jeśli tak, przeczytaj opis choroby, która może Ciebie dotyczyć, a poniżej znajdziesz krótki opis danego schorzenia.

 

Reklama

Choroby przyzębia - rodzaje

Zapalenia dziąseł wywołane tylko przez płytkę nazębną

UWAGA!!! To zapalenia jest najczęściej występującym! Najpierw atakuje brzeg dziąsła (czyli część, która bezpośrednio kontaktuje się z płytka nazębną). Charakteryzuje się:

• krwawieniem,
• obrzękiem
• zaczerwienieniem dziąsła.

Zmiany te są jednak odwracalne i ustępują po usunięciu płytki nazębnej.

Pokwitaniowe zapalenie dziąseł

Wiąże się ze zmianami stężenia hormonów w organizmie. I tak ilość płytki, która wcześniej nie wywoływała żadnych objawów w okresie dojrzewania może prowadzić do poważnych stanów zapalnych. Na szczęście zmiany cofają sie po unormowaniu poziomu hormonów.

Zapalenie dziąseł związane z cyklem menstruacyjnym

Pojawia sie najczęściej około okresu owulacji i występuje w postaci łatwo krwawiących, jasnoczerwonych zmian na brodawkach międzyzębowych. Zapalenie to cofa się po owulacji.

Guz ciążowy

Pojawia sie w okresie ciąży w postaci grzybowatego, zaczerwienionego wzniesienia. Lokalizuje się najczęściej w szczęce na brodawkach międzyzebowych lub brzegu dziąsła. Cofa sie po porodzie.

Objawy ze strony dziąseł w cukrzycy

Cukrzyca jest chorobą ogólnoustrojową, która wpływa na funkcjonowanie całego organizmu, również tkanek przyzębia. Zapalenia dziąseł towarzyszące cukrzycy są bardzo podobne do tego wywołanego obecnością płytki. Najczęściej pojawia się u dzieci z niewyrównana cukrzyca typu I. Aby opanować stan zapalny dziąseł najpierw musi zostać unormowany poziom cukru. Z drugiej zaś strony higienizacja jamy ustnej i leczenie zapalenia poprawia stan ogólny chorych.

Objawy ze strony dziąseł w białaczce

W białaczkach ostrych w jamie ustnej pojawiają się wybroczyny i nadżerki na błonie śluzowej. Dziąsła są czerwone, ze cechami procesu zapalnego, krwawią. Białaczce często towarzyszą rozrosty dziąseł, które zaczynają się w okolicy brodawek międzyzębowych, rozszerzają sie poprzez brzeg na całe dziąsło. Węzły chłonne są powiększone.

Objawy ze strony dziąseł podczas stosowania niektórych leków

Podczas terapii niektórymi lekami dochodzi do polekowego zapalenia (najczęściej o typie rozrostowym). Do leków tych należą:

• leki przeciwdrgawkowe (np. fenytoina),
• leki immunosupresyjne, stosowane po przeszczepach (np. cyklosporyna),
• blokery kanałów wapniowych, stosowane w chorobach układu sercowo-naczyniowego (np. nifedypina, werapamil),
• środki antykoncepcyjne.

Polekowe rozrostowe zapalenie dziąseł zaczyna się zwykle w 3 miesiące po rozpoczęciu terapii. Zmiany umiejscowione są w przednim odcinku jamy ustnej.

Choroby dziąseł powodowane przez bakterie

Bardzo często łączą sie z zakażeniami przenoszonymi drogą płciową - rzeżączką kiłą lub zakażeniami paciorkowcami. Co charakterystyczne, zmianom miejscowym w jamie ustnej towarzyszą objawy ogólne - złe samopoczucie i podwyższona temperatura. Obserwuje się też narastające krwawienie z dziąseł, któremu może towarzyszyć tworzenie się ropni.

Choroby dziąseł powodowane przez wirusy

Najczęstszym sprawcą tych chorób jest wirus opryszczki HSV1, który ujawnia sie w okresach zmniejszonej odporności.

Choroby dziąseł powodowane przez grzyby

Grzybice rzadko atakują zdrowy organizm, a pojawiają się zwykle w sytuacjach obniżonej odporności (długa antybiotykoterapia, cukrzyca, terapia sterydami, zmniejszone wydzielanie śliny, AIDS). Występują w postaci białych nalotów na języku, dziąsłach i błonie śluzowej policzków. Naloty te można zetrzeć, odsłaniając zaczerwienioną lub krwawiącą powierzchnię.

Dziedziczna włokniakowatość dziąseł

To jedna z najczęstszych dziedzicznych chorób dziąseł. Charakteryzuje się znacznymi przerostami dziąseł, które mogą zakrywać nawet całe korony zębów. Towarzyszy temu utrudnione wyrzynanie zębów.

Reakcje alergiczne

Reakcje alergiczne w jamie ustnej zdarzają się stosunkowo rzadko. Trudno się je diagnozuje (potrzebne są dodatkowe badania specjalistyczne). W przypadku nagłego pojawienia się objawów zapalnych warto zastanowić się, czy w ostatnim czasie nie zaczęło sie używać nowej pasty do zębów lub płukanki.

Mechaniczne uszkodzenia

Może do nich dojść podczas leczenia stomatologicznego, ale najczęściej takie uszkodzenia są wynikiem nieprawidłowej techniki szczotkowania lub nitkowania. Jeśli zauważyliśmy u siebie recesje dziąseł przy braku objawów zapalenia, warto dokładnie przeanalizować sposób w jaki myjemy żeby.

Przewlekłe zapalenie przyzębia

To najczęstsze schorzenie przyzębia u dorosłych, powodowane obecnością bakterii z płytki nazębnej. Charakteryzuje się występowaniem:

• obrzęku i recesji dziąseł,
• kieszonek trzyzębnych,
• krwawienia,
• utratą kości wyrostka zębodołowego,
• zwiększoną ruchomością zębów (mogą się rotować).

Proces zapalny postępuje wolno, ale systematycznie. Mogą występować okresy zaostrzeń.

Agresywne zapalenie przyzębia

Atakuje najczęściej osoby młode przed 30. rokiem życia, ogólnie zdrowe. Często występowanie choroby jest rodzinne i może łączyć się z obecnością dziedzicznych defektów w układzie immunologicznym. Procesy destrukcyjne postępują bardzo szybko, choć zdarzają sie też okresy nagłego cofnięcia się choroby.

Martwiczo-wrzodziejące zapalenie dziąseł i przyzębia

Jest wywołane ostrą infekcją bakteryjną, ale wiąże sie też z innymi czynnikami dodatkowymi (stres, niedożywienie, palenie papierosów, urazy, wcześniejsze infekcje). Charakteryzuje się:

• martwicą i owrzodzeniem szczytów brodawek międzyzębowych i brzegów dziąsła,
• silnym bólem (samoistnym lub przy dotyku),
• krwawieniem z dziąseł,
• nieprzyjemnym zapachem z ust (halitoza)
• temperaturą, złym samopoczuciem, powiększeniem węzłów chłonnych,

Proces zapalny może rozszerzać się z dziąsła na całe przyzębie, powodując martwicę ozębnej, a nawet kości wyrostka zębodołowego (dzieje sie tak zwykle u pacjentów z obniżoną odpornością lub wcześniej przebytymi infekcjami). Objawy to: głębokie owrzodzenia, ból, a brzegi dziąsła pokryte są żółto-białym lub szarawym, błoniastym nalotem.

Ropnie

1. Ropień dziąsła - występuje w postaci czerwonego, gładkiego i lśniącego wygórowania w obrębie dziąsła.
2. Ropień przyzębny - lokalizuje się wśród tkanek kieszonki trzyzębnej i prowadzi do zniszczenia tkanek ozębnej i kości. Można zauważyć obecność głębokiej kieszonki przyzębnej, z której wypływa ropa. Ząb może być ruchomy i tkliwy na opuk.
3. Ostry ropień przyzębny - jest bolesnym wygórowaniem pojawiającym sie w rzucie korzenia zęba. Po ucisku z kieszonki dziąsłowej może wydobywać się ropna wydzielina. Towarzyszy mu uczucie „wysadzania” zęba z zębodołu i zwiększona ruchomość.
4. Przewlekły ropień przyzębia - wiąże się z mniej nasilonymi objawami, ponieważ ropień co jakiś czas opróżnia sie poprzez przetokę. Ujście przetoki jest widoczne jako maleńki punkcik, z którego okresowo sączy się treść ropna.
5. Ropień okołokoronowy - powstaje wokół tkanek otaczających koronę, najczęściej niecałkowicie wyrżniętego zęba. Głównie dotyczy zębów mądrości. Występuje bolesność, zaczerwienienie, a nawet szczękościsk i trudności w przełykaniu.

Reklama

Chorby przyzębia - objawy

Pomimo dużej różnorodności chorób przyzębia, część objawów jest wspólna dla praktycznie wszystkich jednostek, np.:

• zaczerwienienie dziąsła,
• zmiana konturu (obrzęk lub recesje),
• obfity wysięk ze szczeliny dziąsłowej,
• krwawienie.

Szczegółowe objawy zostały podane w opisach poszczególnych chorób (w punkcie Podział chorób przyzębia).

Reklama

Chorby przyzębia - wizyta u stomatologa

Choroby przyzębia są bardzo zróżnicowaną grupą i dlatego stanowią wyzwanie dla lekarzy stomatologów. Ustalenie co dokładnie dolega pacjentowi wymaga bardzo wnikliwego wywiadu i badania. Nie można się więc dziwić, gdy lekarz będzie pytał o rzeczy takie jak:

• choroby ogólne (np. cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego, AIDS),
• styl życia (np. nawyki żywieniowe, używki, stres),
• choroby dziedziczne.

Padną też zapewne pytania związane z dotychczasowym leczeniem stomatologicznym:

• Jak często odbywane są wizyty kontrolne?
• Jaka jest przyczyna utraty zębów?
• Czy było przeprowadzane leczenie chirurgiczne w obrębie jamy ustnej (eśli tak, to jakie)?
• Czy pacjent leczył się ortodontycznie?
• Czy skarży się na jakieś dolegliwości ze strony stawów skroniowo-żuchwowoych (ból, ograniczony ruch, trzaski, przeskakiwania itp.)?
• Czy zaobserwował u siebie jakieś nawyki (np. zgrzytanie zębami, obgryzanie długopisu, itp.)?

Później można spodziewać sie serii pytań dotyczących bezpośrednio przyczyny zgłoszenia się do gabinetu lekarskiego:

• Na czym konkretnie polegają dolegliwości? Kiedy się zaczęły?
• Czy występują krwawienia z dziąseł (samoistne/po szczotkowaniu)?
• W jaki sposób była do tej pory utrzymywana higiena jamy ustnej?

Następnie lekarz przystąpi do badania. Oprócz badania wewnątrzustnego, może sie zdarzyć, że zostaną zbadane też węzły chłonne (są one dobrymi wskaźnikami toczących sie infekcji). W jamie ustnej oprócz tradycyjnej inspekcji z lusterkiem i zgłębnikiem możemy sie też spotkać z:

• Badaniem szczeliny dziąsłowej - służy do tego specjalny instrument zwany periodontometrem lub sonda periodontologiczną (przypomina zgłębnik, ale jest zakończony maleńką kuleczką i posiada dokładnie wykalibrowana miarkę). Bada się nim głębokość kieszonek, obecność kamienia, wysięku, ropy, krwawienia itp.
• Badaniem obecności krwawienia z brodawek międzyzębowych po badaniu periodontometrem.
• Badaniem stopnia ruchomości zębów - lekarz palcami lub palcem i instrumentem delikatnie sprawdzi stopień ruchomości zębów.

Najprawdopodobniej nie obędzie się też bez zdjęcia RTG, które dostarcza wielu istotnych informacji niewidocznych gołym okiem.

Choroby przyzębia - leczenie

Leczenie chorób przyzębia splata się z ich zapobieganiem. Podstawą jest higiena domowa, która umożliwia redukcję płytki bakteryjnej - głównej przyczyny tych chorób: szczotkowanie zębów,stosowanie dodatkowych przyborów higienicznych (nici, szczoteczek międzyzębowych, irygatorów itp.),stosowanie płukanek. Podobną rolę spełniają zabiegi z zakresu profilaktyki profesjonalnej, takie jak skaling naddziąsłowy lub poddziąsłowy, piaskowanie lub irygacja. Jednak same zabiegi z zakresu higienizacji mogą w wielu przypadkach nie wystarczyć.

Leczenie chirurgiczne

W skład leczenia chirurgicznego wchodzą następujące zabiegi:

1. Kiretaż - zabieg w znieczuleniu miejscowym polegający na usunięciu chorobowo zmienionych tkanek (nabłonka, cementu, resztek kamienia i ziarniny). W tkankach tych znajdują się bakterie i ich toksyny.
2. Gingiwektomia - zabieg wykonywany na dziąsłach w celu usunięcia kieszonek i poprawienia kształtu dziąsła.
3. Osteoplastyka - zabieg mający na celu poprawienie kształtu wyrostka zębodołowego (gdy np. są obecne wyrośla kostne lub przed wykonaniem stałego uzupełnienia protetycznego).
4. Poszerzenie strefy dziąsła - zabieg ten wykonuje sie w celu uzyskania dodatkowej strefy chroniącej tkanki przyzębia przed urazami (np. gdy występuje ciągły stan zapalany dziąseł pomimo dobrej higieny, gdy pacjent odczuwa dyskomfort podczas żucia lub szczotkowani zębów, gdy obserwuje się defekt natury estetycznej).
5. Westibuloplastyka - jest to zabieg polegający na pogłębieniu zbyt płytkiego przedsionka jamy ustnej.
6. Pokrywanie recesji dziąsła - polega na pokrywaniu tkanką miejsc, w których dziąsła uległy obniżeniu.
7. Zabiegi na wędzidełkach - polega albo na usunięciu albo na plastyce nieprawidłowo ukształtowanego wędzidełka

Regeneracja tkanek przyzębia

Choroby przyzębia prowadzą często do nieodwracalnych zniszczeń tkanek. Zabiegi mające na celu poprawę stanu (np. usunięcie kieszonek przyzębnych), likwidują konkretne problemy, nie prowadzą jednak do pełnej regeneracji zniszczonych tkanek. Aby ominąć te niedogodności wymyślono cały szereg preparatów, które stymulują odtwarzanie się struktur przyzębia. Preparaty te w połączeniu z specjalnymi technikami operacyjnymi dają bardzo dobre wyniki. Spełniają one następujące właściwości:

• są biologicznie akceptowalne przez organizm pacjenta,
• ułatwiają powstawanie stabilnego skrzepu,
• zapobiegają migracji komórek nabłonka i tkanki łącznej do rany (tkanki te uformowałyby bliznę, a przecież chodzi o odtworzenie pełnowartościowych struktur przyzębia - np. kości, więzadeł, cementu korzeniowego, itp., a nie powstanie blizny),
• „rezerwują” miejsce dla regenerujących sie tkanek,
• pobudzają komórki do podziałów.

Do preparatów tych należą: błony zaporowe (mechaniczne): tytanowe i kolagenowe, białka matrycy szkliwnej (tzw. błona biologiczna), siarczan wapnia. Do materiałów, które umożliwiają regenerację przyzębia należą też materiały wszczepowe. Są to:

• Wszczepy kostne autogenne - wszczep jest pobierany bezpośrednio z organizmu pacjenta (np. z innego miejsca w jamie ustnej, kości biodrowej, szpiku kostnego). Są bardzo skuteczne.
• Wszczepy kostne allogenne - wszczep jest pobierany z innego organizmu ludzkiego (najczęściej ze zwłok) i poddany wieloetapowej obróbce.
• Wszczepy heterogenne - produkowane najczęściej z kości bydlęcych, z których usuwa się wszystkie składniki organiczne.
• Wszczepy alloplastyczne - wykonane z materiałów kościozastępczych (np. z ceramiki, bioszkła, polimerów).

Biostymulacja laserowa

W leczenie chorób przyzębia lasery stosowane są nie tylko do cięcia tkanek podczas operacji. Ich szeroki wachlarz właściwości został wykorzystany również do uzyskania efektu biostymulacji, który polega na pobudzeniu pozytywnych przemian w tkankach i uzyskaniu efektu przeciwzapalnego i przeciwbólowego - wiąże się to z poprawą mikrokrążenia. Laser stymuluje komórki odpowiedzialne za regenerację kości, cementu i tkanek miękkich.UWAGA!!! Biostymulacja jest tylko zabiegiem wspomagającym, nie zastąpi higieny jamy ustnej i pełnego leczenia!

Kiedy stosować biostymulację?

• po skalingu,
• po operacjach chirurgicznych (kiretażach itp.),
• przy utrudnionym wyżynaniu sie zębów mądrości,
• jako leczenie przeciwzapalne,
• w leczeniu krwiaków,
• w parestezjach (niedoczulicy) po znieczuleniach,
• po usunięciu zębów.

Kiedy nie wolno stosować biostymulacji laserem?

• w chorobach nowotworowych,
• gdy występują zmiany typu rozrostowego,
• w zapaleniach dziąseł ziarninowych i rozrostowych,
• w ciąży,
• u osób z rozrusznikiem serca,
• w niewydolności naczyniowo-sercowej.

Antybiotykoterapia

Obecnie kładzie sie duży nacisk na nienadużywanie antybiotyków. Antybiotyki nie są „złotym środkiem”, który rozwiąże wszelkie problemy, a ich stosowanie wiąże się z wieloma skutkami ubocznymi. Dlatego też stosowanie antybiotyków jest wskazane wyłącznie w przypadkach:

• wrzodziejącego zapalenia dziąseł i przyzębia,
• gwałtownego zaostrzenia sie przewlekłego zapalenia przyzębia,
• zapaleń przyzębia u osób z chorobami ogólnymi (białaczka, cukrzyca, zespół Downa, AIDS, itp.),
• agresywnego zapalenia przyzębia,
• zapalenia przyzębia, które utrzymuje sie pomimo długiego i zróżnicowanego leczenia,
• przed i po wybranych zabiegach chirurgicznych.

UWAGA!!! Antybiotyki można przyjmować tylko zgodnie ze wskazaniami lekarza!

Choroby przyzębia - leczenie domowe

Leczenie domowe powinno skupiać się na poprawie higieny jamy ustnej oraz wypełnianiu wskazań lekarza. Można dodatkowo stosować:

1. Metody mające na celu zmniejszenie objawów bólowych i zapalnych zostały opisane w leczeniu domowym próchnicy,
2. Napary z ziół (takich jak kwiat rumianku, czarnego bzu, nagietka, ślazu, lipy, liście mięty, szałwi, ziele tymianku, macierzanki, kora dębu lub kłącze pięciornika) lub mieszanek ziołowych. Płukać jamę ustną letnim naparem trzy razy dziennie.
3. Pasty o działaniu przeciwzapalnym (np. Parogencyl, Forever-Bright, Biodent, Colodent-Paradont, TC Chamosaldent). Aby składniki przeciwzapalne past miały szansę lepiej zadziałać warto po wieczornym myciu nie płukać jamy ustnej.
4. Sachol-żel do stosowania jako lek wspomagający w leczeniu chorób przyzębia, opryszczkowym zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej i innych chorób błon śluzowych przebiegających z odczynem zapalnym. Inne żele o podobnym działaniu (Baikadent, Bobodent, Dentinox, Pelogel, Salumin, Trascodent).
5. Płukanki - (Skinsept oral, Corsodryl, Lacalut, Hascosept Eludril) UWAGA!!! Płukanek zawierających chlorheksydynę nie stosować dłużej niż 3 tygodnie!
6. Czosnek - jedzenie świeżego czosnku nie załagodzi raczej objawów zapalenia, jednak może działać stymulująco na układ odpornościowy. Olejek eteryczny zawarty w czosnku składa się głównie z alliiny, która po zmiażdżeniu ząbka przekształca się w allicynę. Substancja ta skutecznie zabija bakterie.

UWAGA!!! Zróżnicowana dieta i zdrowy styl życia maja niebagatelny wpływ na profilaktykę i leczenie chorób przyzębia. Szczególnie ważne jest unikanie palenia papierosów. Warto też spożywać warzywa i owoce bogate w witaminę C. Bierze ona udział w procesie powstawania kolagenu - jednego z głównych składników budujących tkanki przyzębia.

Czytaj też: