Czerwonka bakteryjna jest chorobą zakaźną wywoływana przez bakterie z rodzaju Shigella. Zakażenie przebiega najczęściej z objawami żołądkowo-jelitowymi, a cechą charakterystyczną są krwawe stolce, od których wywodzi się nazwa schorzenia – czerwonka.
Szigeloza ustępuje zwykle samoistnie w ciągu 5 do 10 dni. Ciężka infekcja z wysoką gorączką może wystąpić u dzieci poniżej 2 lat oraz u dorosłych osób z upośledzeniem odporności (m.in. chorzy na AIDS, biorcy przeszczepów). U około 10% chorych na czerwonkę rozwija się nosicielstwo pałeczek Shigella, co stanowi zagrożenie dla osób z bezpośredniego otoczenia pacjenta.
Czerwonka bakteryjna - czym jest?
Bakteria wywołująca szigelozę została odkryto ponad 100 lat temu przez japońskiego naukowca o nazwisku Shiga, na którego cześć mikroorganizm ten nazwano Shigella. Choroba występuje na całym świecie w różnych formach epidemicznych – od małych ognisk rodzinnych po duże epidemie. Najczęściej występowanie czerwonki jest związana z:
- niskimi standardami życiowymi,
- brakiem higieny
- niedostateczną opieką medyczną.
Zachorowania są najczęściej stwierdzane w ubogich krajach Ameryki Południowej, Afryki i Azji, gdzie w XX wieku czerwonka była powodem epidemii doprowadzającej do śmierci tysięcy osób.
W Polsce zachorowania na czerwonkę podlegają obowiązkowej rejestracji od 1919 roku. W okresie międzywojennym przeważały zachorowania spowodowane zakażeniem Shigella dysenteraie, po II wojnie światowej Shigella flexeneri, a obecnie dominuje gatunek Shigella sonnei. Podobnie jak w przypadku innych zakażeń jelitowych występowanie czerwonki cechuje pewna sezonowość - najczęściej do zachorowań dochodzi w okresie letnio-jesiennym.
Chorobę wywołuje Gram-ujemna pałeczka z rodzaju Shigella obejmującego 4 gatunki:
- Shigella sonnei
- Shigella flexneri,
- Shigella dysenteriae,
- Shigella boydii.
Do zakażenia chorobą dochodzi przede wszystkim drogą fekalno-oralną w związku z:
- niską higieną osobistą
- rzadkim myciem rak,
- skażoną fekaliami żywność i wodę pitną
- pływanie w skażonej wodzie w kąpieliskach.
Reklama
Czerwonka bakteryjna - objawy
Objawy choroby:
- wodniste lub krwawe biegunki,
- bóle brzucha,
- gorączka i złe samopoczucie,
- czasami nudności i wymioty.
Objawy choroby zwykle całkowicie ustępują po 5-10 dniach, nawet bez leczenia.
Cięższa postać choroby występuje w przypadku zakażenia Shigella dysenteriae i Shigella flexneri. Objawy obejmują wówczas:
- silną biegunkę (powyżej 20 stolców dziennie),
- bolesne skurcze jelit,
- stolce śluzowe z domieszką krwi lub ropy,
- odwodnienie.
Po przebytej szigelozie chorzy na ogół zyskują odporność na co najmniej kilka lat, jednakże jest to odporność na określony gatunek bakterii i nie zapobiega zakażeniu innym gatunkiem Shigella. Choroba może również przechodzić w stan przewlekły utrzymujący się kilka miesięcy lub lat. Około 10% osób z bezobjawową i objawową czerwonką bakteryjną staje się nosicielami pałeczek Shigella.
U osób niedożywionych, z immunosupresją, chorych na AIDS, a także u osób z pewnymi uwarunkowaniami genetycznymi może dojść do powikłań w postaci zakażeń układowych i objawów pozajelitowych szigelozy tj:
- bakteriemia,
- zapalenie spojówek i rogówki,
- nieropne zapalenia stawów,
- zespół hemolityczno-mocznicowy
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- trombocytopenia.
Tego typu powikłania są najczęściej związane z zakażeniem Shigella flexneri. Śmiertelność w tej postaci choroby dochodzi do 10%.
- Dowiedz się czym jest: Choroba Heinego-Medina
Reklama
Czerwonka bakteryjna - badania
Biegunka jest objawem mało specyficznym i może być spowodowana przez wiele różnych czynników. Dlatego dla potwierdzenia czerwonki bakteryjnej konieczne jest wykonanie badania mikrobiologicznego próbki stolca osoby chorej. Laboratoryjnym kryterium rozpoznania czerwonki jest wyhodowanie, izolacja rodzaju Shigella. Dodatkowo w laboratoriach wykonywane jest tzw. antybiogram, czyli badanie wrażliwości wyhodowanego szczepu na antybiotyki. Ułatwia to wdrożenie prawidłowej terapii i zwiększa szanse na powodzenie leczenia.
Badania mikrobiologiczne kału wykonuje się także po upływie 3 dni od zakończeniu leczenia, w razie dodatnich wyników należy je powtórzyć po kolejnych 2 tygodniach do czasu ustąpienia nosicielstwa. U osób z otoczenia chorego wykonuje się jednokrotne badanie bakteriologiczne kału.
W przypadku choroby, ze względów epidemiologicznych istotna jest identyfikacja potencjalnego źródła zakażenia, zwłaszcza jeśli dotyczy to miejsc zbiorowego żywienia czy placówek tj.:
- żłóbek,
- przedszkole,
- szkoła.
W Polsce obowiązuje nakaz zgłaszania i rejestracji zachorowań na czerwonkę bakteryjną. Każdy rozpoznany przypadek choroby jest rejestrowany w Okręgowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej
- Czy znasz: Choroby, które należy zgłaszać do sanepidu?
Reklama
Czerwonka bakteryjna - leczenie
Osoby z łagodnym zakażenia zwykle nie wymagają leczenia, a jedynie odpowiedniego nawadniania i uzupełniania niedoborów elektrolitów.
U osób z ciężkim przebiegiem choroby zlecana jest antybiotykoterapia po uprzednim wykonaniu badań mikrobiologicznych z określeniem wrażliwości danego szczepu na antybiotyki (tzw. antybiogram).
W Polsce powszechnie stosowana jest ampicylina oraz trimetoprim/sulfametoksazol. Niektóre szczepy Shigella są odporne na wymienione antybiotyki, alternatywa jest wówczas terapia z zastosowaniem cefalosporyn III generacji lub fluorochinolonów.
Reklama
Czerwonka bakteryjna - czynniki ryzyka zakażenia
Szigeliozą można zarazić się od drugiego człowieka:
- drogą oralno-fekalną,
- poprzez kontakty seksualne analno-oralne
- poprzez zanieczyszczona fekaliami wodę i żywność.
Na chorobę narażone są szczególnie małe dzieci nie mające jeszcze prawidłowych nawyków higienicznych oraz członkowie rodzin i osoby z otoczenia chorego, a także mężczyźni homoseksualni. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla osób ze słabo funkcjonującym układem odpornościowym – dzieci do 2 lat, biorców przeszczepów, osób z chorobami układu immunologicznego (nowotwory, AIDS).
Wśród osób należących do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na czerwonkę należy wymienić:
- małe dzieci przebywające w żłobkach, przedszkolach i innych ośrodkach opieki,
- osoby przetrzymywane w zakładach karnych
- osoby podróżujące do krajów o niskich standardach higienicznych,
- mężczyźni homoseksualni,
- osoby o niskiej higienie osobistej.
Do skażenia żywności i wody bakteriami z rodzaju Shigella może dojść na skutek:
- braku higieny u osób kontaktujących się z żywnością,
- przygotowywania potraw z użyciem skażonej, nie przegotowanej wody (kostki lodu w napojach, warzywa i owoce spożywane na surowo umyte skażoną wodą),
- niskich standardów higienicznych i zanieczyszczenia ściekami wody pitnej oraz wody na kąpieliskach,
- uczestniczenia w rekreacji wodnej osób z biegunką,
- obecności much rozmnażających się w zakażonych fekaliach i przenoszących bakterie na żywność.
Reklama
Czerwonka bakteryjna - zapobieganie zakażeniom
Obecnie nie ma szczepionki zapobiegającej zakażeniom szigelozą. Aby zapobiec chorobie należy:
- Prawidłowo i często myć ręce wodą z mydłem, zwłaszcza po skorzystaniu z toalety, po zmianie pieluszek i przed przygotowywaniem żywności lub napojów.
- Prawidłowo usuwać brudne pieluchy.
- Nadzorować mycia rąk małych dzieci po skorzystania z toalety.
- Dbać o czystość – odkażać urządzenia sanitarne z zastosowaniem powszechnie dostępnych środków dezynfekcyjnych.
- Unikać kontaktu z żywnością przez osoby z biegunką.
- Unikać połykania wody podczas kąpieli w stawach, jeziorach czy na basenie.
- Unikać kąpieli na kąpieliskach przez okres biegunki i co najmniej dwa tygodnie po jej zakończeniu.
- W czasie podróży do krajów o niskich standardach higienicznych unikać jedzenia żywności od ulicznych sprzedawców i picia wody z nieznanego źródła.
Na mocy ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz.1384 z późniejszymi zmianami) art.6 i art.7, oraz związanych z nią rozporządzeń Ministra Zdrowia, w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się zatruć pokarmowych o etiologii bakteryjnej, obowiązkowe jest przeprowadzanie bakteriologicznego badanie kału w kierunku nosicielstwa pałeczek jelitowych Salmonella i Shigella u osób:
- pracujących na stanowiskach wymagających bezpośredniego kontaktu z dziećmi do lat 6, w zakładach opiekuńczo-leczniczych, zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, żłobkach, przedszkolach, szkołach i placówkach systemu oświaty,
- pracujących na stanowiskach wymagających bezpośredniego stykania się z nie opakowanymi artykułami żywnościowymi przy wyrobie, przerobie, pakowaniu, przechowywaniu, obrocie i przewozie środków spożywczych oraz przy ich przygotowywaniu do spożycia, jak również przy myciu oraz przygotowywaniu naczyń i pojemników przeznaczonych na żywność,
pracujących na stanowiskach wymagających bezpośredniego stykania się ze zbiornikami wody w zakładach zaopatrujących ludność w wodę przeznaczoną do spożycia, oraz w zakładach przemysłowych mających własne ujęcia wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
