Fibromialgia - objawy, leczenie, jakie badania wykonać?

Fibromialgia (ang. Fibromyalgia, FMS - fibromyalgia syndrome) jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się uogólnionym bólem mięśni, więzadeł, ścięgien, zmęczeniem psycho-fizycznym oraz obecnością charakterystycznych "punktów uciskowych", czyli miejsc, gdzie nawet pod wpływem lekkiego nacisku pojawia się ból. U chorego nie występują żadne organiczne powody, dla których powinien rozwijać się ból i pozostałe objawy.

Fibromialgia występuje u 2 do 4% populacji. Kobiety chorują 8 do 10 razy częściej niż mężczyźni. Ryzyko rozwinięcia się fibromialgii zwiększa się z wiekiem, a szczyt zachorowań przypada pomiędzy 35. a 55. rokiem życia.

Fibromialgia - przyczyny

U podłoża fibromialgii często leży uraz fizyczny lub psychiczny. Jednak w większości przypadków brak jest jakiegokolwiek wyraźnego wydarzenia, które mogłoby wywołać chorobę.

Nie znamy przyczyn powstawania fibromialgii. Obecnie uważa się, że u podłoża choroby mogą leżeć:

• zaburzenia genetyczne - fibromialgia częściej występuję u osób, których krewni już chorują na fibormialgię;
• infekcje - niektóre choroby zakaźne mogą zaostrzać przebieg fibromialgii;
• stres psychiczny lub fizyczny (powodujący "mikrouszkodzenia" w mózgu, które prowadzą do powstawania zapętlającego się uczucia zmęczenia i bólu - póki co jest to niepotwierdzona teoria);
• zaburzenia w równowadze neuromediatorów, czyli substancji chemicznych uczestniczących w przekazywaniu sygnałów w centralnym systemie nerwowym.

Pisząc o fibromialgii należy również wspomnieć o teorii sensytyzacji. Twierdzi ona, że ludzie chorzy na fibromialgię mają niższy próg odczuwania bólu (odczuwają go już przy słabych bodźcach, które normalnie bólu nie wywołują), ponieważ ich centralny system nerwowym jest bardziej czuły na sygnały bólowe.

Uważa się, że ze względu na powtarzającą się stymulację bólową, mózgi ludzi chorych na fibromialgię ulegają pewnej "przebudowie". Wzrastają poziomy neuromediatorów odpowiedzialnych za przekazywanie odczuć bólowych oraz wytwarza się swoista "pamięć" w receptorach bólowych, co ułatwia powstawanie kolejnych odczuć bólowych.

• Zobacz: Ból barku

Reklama

Fibromialgia - objawy

Objawy fibromialgii u różnych osób mogą być odmienne i zależeć między innymi od pogody, ciśnienia atmosferycznego, pory roku, stresu, zmęczenia fizycznego i wielu innych czynników.

Fibromialgia charakteryzuje się:

1. przewlekłym, uogólnionym (dotyczącym obu stron ciała, zarówno powyżej jak i poniżej pasa), tępym bólem mięśniowo-stawowym;
2. bolesnością w typowych punktach uciskowych. Punktów tych jest 18 (są one symetryczne, po 9 na każdą stronę ciała). Aby rozpoznać fibromialgię ból musi występować przynajmniej w 11 z 18 punktów. Znajdują się one w następujących miejscach na ciele:

• z tyłu, w miejscu połączenia karku z głową,
• pomiędzy łopatkami po obu stronach kręgosłupa,
• na szczytach ramion,
• z przodu u podstawy szyi,
• z przodu na klatce piersiowej, pod obojczykami,
• w dołach łokciowych,
• z tyłu nad pośladkami,
• z przodu na kolanach,

3. zaburzeniami snu. Chorzy na fibromialgię, pomimo otrzymywania odpowiedniej ilości snu, mogą budzić się zmęczeni. Wynika to z tego, że nie zapadają oni w głęboki, umożliwiający odpowiednią regenerację organizmu sen. Powodem tego jest wzmożona aktywność bólowa mózgu, nawet w trakcie snu;
4. zmęczeniem występującym po przebudzeniu lub po wykonaniu czynności, która w normalnych warunkach nie powinna prowadzić do zmęczenia;
5. poranną sztywnością ciała trwająca od kliku do kilkunastu minut;
6. depresją, lękiem.

U chorych na fibromialgię często współwystępują następujące zaburzenia:

• zespół przewlekłego zmęczenia (często uznawany za jednostkę tożsamą z fibromialgią, przebiegającą z podobnymi objawami oraz dodatkowo stanami podgorączkowymi, powiększeniem węzłów chłonnych, bólem gardła i wędrującym bólem stawów, jednak bez obecności typowych punktów uciskowych);
• depresja;
• bóle głowy (migrenowe, napięciowe);
• zespół jelita drażliwego;
• toczeń rumieniowaty układowy;
• choroba zwyrodnieniowa stawów;
• zespół niespokojnych nóg;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• zespół stresu pourazowego.

Reklama

Fibromialgia - diagnostyka

Niestety fibromialgia nie jest chorobą łatwą do zdiagnozowania. Nie istnieje badanie, które jednoznacznie potwierdza lub wyklucza opisywaną chorobę. Często pacjent "wędruje" pomiędzy różnymi lekarzami zanim uda postawić się trafną diagnozę.

Dla prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego ważne jest, aby lekarz pracujący z pacjentem był człowiekiem dociekliwym i równocześnie uznawał go za partnera, z którym należy współpracować, a nie jedynie kierować na kolejne badania. Jeśli dany lekarz nie jest w stanie postawić jednoznacznej diagnozy warto spróbować przenieść się do innego specjalisty np. bardziej doświadczonego. W takim przypadku należy poprosić lekarza prowadzącego o kopię całej dotychczasowej dokumentacji medycznej. Zaoszczędzi to choremu czasu i pieniędzy, gdyż nowy lekarz będzie mógł bazować na otrzymanej dokumentacji i powtórzy jedynie niezbędne badania.

Według American College of Rheumatology aby rozpoznać fibromialgię, u chorego musi występować:

• uogólniony (dotyczący obu stron ciała, zarówno powyżej jak i poniżej pasa) ból trwający od minimum 3 miesięcy;
• bolesność uciskowa przynajmniej 11 z 18 typowych punktów uciskowych.

Ewentualne badania krwi (np. OB, CRP, morfologia, poziomy hormonów tarczycy itd.) lub obrazowe (RTG, CT) zlecane przez lekarza, mają na celu wykluczenie innych niż fibromialgia chorób.

• Przeczytaj: Ból głowy napięciowy

Reklama

Fibromialgia - wizyta u lekarza

Ze względu na organizację systemu ochrony zdrowia w Polsce, chory w pierwszej kolejności trafia najczęściej do lekarza rodzinnego. Ten, jeśli będzie podejrzewał fibromialgię, skieruje pacjenta do specjalisty reumatologa. Potrzebne mogą się również okazać inne konsultacje np. ze:

• specjalistą chorób zakaźnych,
• neurologiem,
• ortopedą,

w celu wykluczenia innych schorzeń mogących przypominać objawami fibromialgię.

Przed wizytą u lekarza warto przygotować sobie następujące rzeczy:

• listę objawów, które niepokoją pacjenta;
• listę zażywanych na stałe leków;
• listę chorób, na jakie pacjent leczy się przewlekle;
• listę nurtujących pytań odnośnie choroby. Nie bój i nie wstydź się zadawać lekarzowi pytań. Podczas wizyty służy Ci on swoją wiedzą najlepiej jak potrafi.

Przykładowe pytania jakie warto zadać lekarzowi w związku z fibromialgią:

• W jaki sposób diagnozuje się fibromialgię?
• W jaki sposób można leczyć fibromialgię?
• Czy fibromialgia jest chorobą uleczalną?
• Czym może skutkować fibromialgią (leczona i nieleczona)?

Jak już wspomniano, nie istnieje badanie pozwalające jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć diagnozę fibromialgii. W wielu przypadkach diagnozę FMS stawia się na podstawie wykluczenia innych chorób mogących dawać podobne objawy (tzw. diagnoza z wykluczenia). Lekarz zbierze z chorym wywiad lekarski i przeprowadzi badanie fizykalne skupiając się na takich rzeczach jak:

• siła i napięcie mięśni,
• czucie,
• utrzymywanie równowagi,
• ostrość wzroku ,
• koordynacja ruchowa.

Reklama

Fibromialgia - czynniki ryzyka i zapobieganie

Czynniki zwiększające ryzyko rozwinięcia się fibromialgii to:

• płeć - fibromialgia występuje 8 do 10 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn;
• wiek - choroba występuje najczęściej pomiędzy 35. a 55. rokiem życia;
• menopauza i związany z nią spadek poziomu estrogenów;
• stresujący tryb życia;
• współwystępowanie u chorego innych schorzeń reumatycznych jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy;
• występowanie fibromialgii u krewnych;
• zaburzenia snu (nie do końca wyjaśnione) - fibromialgia częściej występuje u ludzi chorujących na zespół niespokojnych nóg lub obturacyjny bezdech senny.

Niestety, jako że nie znamy przyczyn, z powodu których rozwija się fibromialgia, trudno jest również znaleźć sposoby zapobiegania jej powstawaniu. Biorąc jednak pod uwagę te czynniki, które pomagają chorym na fibromialgię w walce z dolegliwościami, w zapobieganiu rozwijaniu się choroby przydatne mogą okazać się:

• utrzymywanie odpowiedniej masy ciała;
• unikanie stresu zarówno psychicznego, jak i fizycznego oraz wypracowanie odpowiednich metod radzenia sobie z nim;
• regularne ćwiczenia fizyczne;
• umiarkowane spożywanie alkoholu;
• niepalenie papierosów;
• odpowiednia dobowa ilość snu.

Reklama

Fibromialgia - leczenie

Leczenie fibromialgii jest trudne i obejmuje farmako-, fizjo- i psychoterapię, różne metody leczenia domowego oraz medycynę alternatywną. Głównym celem jest zminimalizowanie objawów (szczególnie bólu i zmęczenia) oraz ogólna poprawa zdrowia. Obecnie nie posiadamy lekarstwa mogącego wyleczyć FMS.

Farmakoterapia

Środki stosowane w leczeniu fibromialgii uwzględniają:

• leki przeciwdepresyjne - leki te nie tylko poprawiają nastrój, ale również ułatwiają zasypianie, zmniejszają ból oraz zmęczenie (np. fluoksetyna, wenlafaksyna, mirtazapina);
• leki przeciwdrgawkowe - służą nie tylko leczeniu padaczki, ale również są bardzo pomocne w leczeniu bólu takiego jak np. ten występujący w fibromialgii (np. pregabalina, gabapentyna);
• leki przeciwbólowe - niestety u większości chorych na fibromialgię nie przynoszą pożądanych efektów. Paracetamol pomaga w zmniejszeniu bólu i sztywności, jednak jego skuteczność różni się w zależności od chorego. Często łączony jest z tramadolem - opioidowym lekiem przeciwbólowym. Jednak w długofalowym leczeniu fibormialgii powinno unikać się stosowania opioidów. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. aspiryna, ibuprofen) oraz glikokortykosteroidy okazały się nieskuteczne w leczeniu bólu u chorych na fibromialgię.

Fizjoterapia

Ćwiczenia ogólnousprawniające są bardzo ważne w zapobieganiu rozwijania się niesprawności ruchowej u chorych z FMS. Ćwiczenia te umożliwiają zachowanie odpowiedniej siły mięśniowej, jak również są pomocne w redukcji bólu. Niestety czasami mogą się one okazać nieefektywne lub niemożliwe do wykonania ze względu na ból i zmniejszoną tolerancję wysiłku u chorych na fibormialgię (warto wtedy skorelować fizjoterapię z leczeniem przeciwbólowym). Przydatne mogą okazać się również:

• rozciąganie,
• zimno-ciepłe okłady,
• zabiegi krioterapeutyczne,
• ultradźwięki,
• biofeedback,
• kompleksowe leczenie uzdrowiskowe.

Psychoterapia

Dzięki terapii behawioralnej chory może:

• wzmocnić wiarę w siebie,
• nauczyć lepiej radzić sobie ze stresującymi sytuacjami
• łatwiej wprowadzać się w stan relaksu.

Warto porozmawiać na temat właściwej dla pacjenta metody terapeutycznej z doświadczonym psychoterapeutą lub lekarzem psychiatrą.

• Dowiedz się o: Ból pleców

Leczenie domowe

Jest niezwykle istotne w walce z fibromialgią i powinno uwzględniać:

• utrzymywanie zdrowego trybu życia - zdrowe odżywianie się, walkę z nałogami jak palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu lub korzystanie z innych używek;
• znalezienie dla siebie optymalnego tempa życia - nie spiesz się, gdy czujesz, że potrzebujesz - odpocznij. Unikaj pracy w nocy. Pamiętaj, że nadmierne obciążanie organizmu wysiłkiem psycho-fizycznym może doprowadzić do nasilenia się dolegliwości bólowych;
• wysypiaj się - staraj się chodzić spać i wstawać zawsze o tych samych godzinach. Ułatwia to wejście w odpowiedni rytm, co poprawia jakość snu. Unikaj drzemek w ciągu dnia i przeciągania pracy do późna w nocy;
• ćwicz regularnie - przynajmniej 3 razy w tygodniu po 45 minut. Chociaż na początku ćwiczenia mogą wzmagać ból, to z czasem ulegnie to zmianie i zaczną one przynosić ulgę w bólu. Właściwe leczenie przeciwbólowe włączone na początku ćwiczeń fizycznych zapobiegnie zniechęceniu aktywnością fizyczną. Ćwiczenia właściwe dla chorych z FMS to pływanie oraz inne sporty wodne, jazda na rowerze, ćwiczenia rozciągające oraz chodzenie. Porozmawiaj z fizjoterapeutą na temat odpowiedniego dla Ciebie planu ćwiczeń. Pamiętaj, aktywność fizyczna jest jednym z najważniejszych sposobów walki z objawami fibromialgii;
• walcz ze stresem - każdego dnia znajdź chociaż chwilę na relaks. Nie oznacza to, że powinieneś całkowicie rezygnować z pracy. Chodzi jedynie o znalezienie właściwych proporcji pomiędzy czasem pracy, a czasem przeznaczonym na odpoczynek. Pomocne mogą okazać się ćwiczenia poprawiające oddychanie, muzyka relaksacyjna, aromaterpia lub medytacja.

Medycyna alternatywna

Medycyna alternatywna jest bardzo popularna wśród osób z chorobami przewlekłymi jak np. fibromialgia. Jej metody znane są od tysięcy lat, chociaż do tej pory większość z nich nie doczekała się odpowiednio skonstruowanych badań potwierdzających ich skuteczność. Część metod jest postrzegana zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy, za bardzo skuteczne w leczeniu bólu. Przed zdecydowaniem się na jakikolwiek zabieg z zakresu medycyna alternatywnej porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem.

Alternatywne metody leczenia bólu, które u części pacjentów okazują się skuteczne to między innymi:

• akupunktura - metoda polegająca na nakłuwaniu igłami ciała na różną głębokość. Według nowoczesnej medycyny wpływa to pozytywnie na przepływ krwi oraz poziomy neurotransmiterów w mózgu i rdzeniu kręgowym. Wyniki badań odnośnie skuteczność akupunktury w leczeniu bólu w fibromialgii są sprzeczne - niektóre wykazują dużą skuteczność tej techniki, podczas gdy inne twierdzą, że skuteczność jej jest znikoma. Pacjenci w dużej mierze wypowiadają się pozytywnie na temat skuteczności akupunktury (jako metody uzupełniającej) w leczeniu bólu;
• masaż - jego celem jest rozluźnienie mięśni, poprawa ich ukrwienia, zwalczanie sztywności, przywracanie właściwego zakresu ruchów oraz wzmożenie wytwarzania endorfin - naturalnych substancji przeciwbólowych wytwarzanych przez organizm. Pomaga też w walce ze stresem oraz bólem pochodzącym z punktów uciskowych. Wykonywany przez doświadczonego masażystę jest bezpieczny. Jednak osoby z problemami natury krążeniowej lub chorobami zapalnymi powinny przed zabiegiem zasięgnąć opinii lekarza.
• medytacja - praktyka pochodząca z kultury Wschodu, umożliwia wprowadzenie umysł w stan spokoju i relaksu.

Reklama

Fibromialgia - jak sobie radzić?

Chorzy na fibromialgię muszą przede wszystkim nauczy się żyć i radzić sobie z chorobą, z którą przyszło im żyć. Jest to ciągła walka z bólem mięśniowo-stawowym, zmęczeniem oraz często brakiem zrozumienia w otoczeniu. Chory musi nie tylko dbać o własną edukację w zakresie dotyczącym choroby, ale również o edukację środowiska, w którym żyje. Bardzo ważnym jest aby środowisko pacjenta postrzegało fibromialgię jako realną chorobę, a nie tylko "wymysł" chorego i próbę ucieczki od obowiązków.

Istnieje wiele organizacji pomagającym chorym na fibromialgię. Warto również dołączyć do grupy wsparcia, gdyż dzielenie się swoimi przeżyciami oraz obserwowanie jak inni radzą sobie z chorobą ułatwia "ogarnięcie" problemu jakim jest FMS.

Fibromialgia nie jest chorobą postępującą w ścisłym znaczeniu tego terminu. Nie prowadzi również do rozwijania się na jej podłożu innych chorób organicznych. Może jednak doprowadzić u chorego do;

• przewlekłego zmęczenia,
• depresji
• przetrwałego, uporczywego bólu.

Może to znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie zarówno w domu, jak i w pracy, oraz skutkować wycofaniem się chorego z życia społecznego.

Ból i zmęczenie będące wynikiem fibromialgii bardzo szybko mogą prowadzić do rozwinięcia się u chorego depresji. Bardzo istotną umiejętnością jest rozpoznawanie objawów tej choroby (zarówno przez chorego, jak i jego najbliższe otoczenie), tak aby mieć możliwość szybko i sprawnie wkroczyć z leczeniem. Objawy depresji to między innymi:

• brak odczuwania przyjemności z wykonywanych czynności;
• spadek lub przybieranie na wadze;
• brak energii do życia;
• ciągłe uczucie winy;
• poczucie braku wartości;
• myśli samobójcze;
• trudności w koncentracji.

Fibromialgia - najczęściej zadawane pytania

Czym jest fibromialgia i jak się objawia?

Fibromialgia (ang. Fibromyalgia, FMS - fibromyalgia syndrome) jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się uogólnionym bólem mięśni, więzadeł, ścięgien, zmęczeniem psycho-fizycznym oraz obecnością charakterystycznych "punktów uciskowych", czyli miejsc, gdzie nawet pod wpływem lekkiego nacisku pojawia się ból. U chorego nie występują żadne organiczne powody, dla których powinien rozwijać się ból i pozostałe objawy.

Jak się diagnozuje fibromialgię?

Nie istnieje badanie pozwalające jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć diagnozę fibromialgii. W wielu przypadkach diagnozę FMS stawia się na podstawie wykluczenia innych chorób mogących dawać podobne objawy (tzw. diagnoza z wykluczenia). Według American College of Rheumatology aby rozpoznać fibromialgię, u chorego musi występować: uogólniony (dotyczący obu stron ciała, zarówno powyżej jak i poniżej pasa) ból trwający od minimum 3 miesięcy; bolesność uciskowa przynajmniej 11 z 18 typowych punktów uciskowych.

Jak się leczy fibromialgię?

Leczenie fibromialgii obejmuje farmako-, fizjo- i psychoterapię, różne metody leczenia domowego oraz medycynę alternatywną. Głównym celem jest zminimalizowanie objawów (szczególnie bólu i zmęczenia) oraz ogólna poprawa zdrowia. Obecnie nie posiadamy lekarstwa mogącego wyleczyć FMS.

Jak radzić sobie z fibromialgią?

Chorzy na fibromialgię muszą przede wszystkim nauczy się żyć i radzić sobie z chorobą, z którą przyszło im się zmagać. Jest to ciągła walka z bólem mięśniowo-stawowym, zmęczeniem oraz często brakiem zrozumienia w otoczeniu. Chory musi nie tylko dbać o własną edukację w zakresie dotyczącym choroby ale również o edukację środowiska, w którym żyje. Bardzo ważnym jest aby środowisko pacjenta postrzegało fibromialgię jako realną chorobę, a nie tylko "wymysł" chorego i próbę ucieczki od obowiązków.

Jakie są objawy depresji?

Objawy depresji to między innymi: brak odczuwania przyjemność z wykonywanych czynności, spadek lub przybieranie na wadze, brak energii do życia, ciągłe uczucie winy, poczucie braku wartości, myśli samobójcze, trudności w koncentracji.

Poniższe pytania pomogę odpowiedzieć czy chorujesz na fibromialgię. Im więcej pozytywnych odpowiedzi udzielisz w kwestionariuszu, tym większe ryzyko, że chorujesz na FMS. W zależności od wyniku rozważ konsultację z lekarzem.