Leiszmanioza jest niebezpieczną chorobą tropikalną. W najpopularniejszej postaci – postaci skórnej, głównym objawem choroby są owrzodzenia skóry. Powstają one w wyniku pasożytowania w komórkach skóry i tkanek podskórnych pierwotniaków z rodzaju Leishmania. W zarażeniu leiszmaniozą kluczową rolę odgrywają moskity przenoszące pasożyta.
Choroba może przyjmować różną postać w rejonach Starego Świata jest to wrzód wschodni, pendinkia, natomiast na terenie Nowego Świata – espundia, wrzód „chiclero”, uta, pian-bois.
Leiszmanioza - występowanie
Leiszmanioza występuje endemicznie w wielu rejonach Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej. W Europie najwięcej przypadków choroby stwierdza się w Bułgarii i Rumunii, ponad to spotykana jest w:
- Portugalii,
- Hiszpanii,
- południowej Francji,
- we Włoszech,
- na Sycylii,
- w Turcji,
- Grecji,
- na Krecie,
- w krajach byłej Jugosławii
- w południowej części Rosji.
W sumie choroba występuje w około 88 krajach świata, przy czym większość przypadków postaci skórno-śluzówkowej odnotowuje się w Boliwii, Brazylii i Peru. WHO szacuje, że co roku postacią skórną leiszmaniozy zaraża się około 1,5 miliona osób na świecie.
Reklama
Leiszmanioza - przyczyny
Chorobę wywołuje jednokomórkowy pasożyt z rodzaju Leishmania zaliczany do gromady wiciowców. Rezerwuarem pasożyta są dla ludzi osoby chore, a także zarażone psy, szakale i gryzonie. W przenoszeniu choroby uczestniczą moskity z rodzaju Phlebotomus i Lutzomyia w Europie, Afryce i Azji.
Zarażenia tym pasożytem zdarzają się w tych rejonach świata, gdzie temperatura w zimie nie spada poniżej 15,5°C. Rozwój pasożyta przebiega w ciele dwóch żywicieli – moskita oraz kręgowca. Pasożyt namnaża się w przewodzie pokarmowym owada, po czym przenika do przedniej części jelita, gdzie oczekuje na możliwość inwazji do ciała drugiego żywiciela.
W czasie ssania krwi przez komara, a także w wyniku rozgniecenia owada i roztarcia go na powierzchni uszkodzonej skory lub poprzez przeniesienie na śluzówkę, pasożyt przedostaje się do głębiej położonych tkanek. Po wniknięciu pod skórę lub śluzówkę pierwotniaki są fagocytowane przez komórki układu odpornościowego. Nie powoduje to jednak bynajmniej zniszczenia pasożyta, przeciwnie - namnaża się on wewnątrz komórki gospodarza i może być transportowany do dalszych miejsc organizmu.
Reklama
Leiszmanioza - objawy i czynniki ryzyka
Rozwój pasożyta powoduje powstanie na skórze w miejscu ugryzienia komara rumieniowej zmiany plamistej. Następnie zmiana przekształca się w ulegający nekrozie guzek. Okres wylęgania choroby wynosi od kilku miesięcy do roku. Leiszmanioza występuje w postaci ostrej i przewlekłej.
- Postać ostrą charakteryzuje ogniskowa martwica mokra,
- przewlekłą martwica sucha
Zmiany chorobowe występują na ogół w okolicach narażonych na ukąszenia moskitów na:
- twarzy,
- szyi,
- przedramionach,
- podudziach
- stopach,
- w obrębie błony śluzowej nosa i jamy ustnej.
Wśród czynników ryzyka należy wymienić przede wszystkim:
- przebywanie na terenach endemicznego występowania pasożyta,
- brak zabezpieczeń przed moskitami,
- kontaktowanie się i przebywanie z chorymi ludźmi oraz zwierzętami.
Reklama
Leiszmanioza - profilaktyka
Aby zapobiec zarażeniom należy więc w szczególności unikać podróży do krajów endemicznego występowania choroby, zwłaszcza gdy panują tam złe warunki sanitarno-higieniczne i znajdują się siedliska masowego wylęgania moskitów.
Na terenach zagrożonych chorobą należy:
- chronić pomieszczenia mieszkalne przed owadami, stosować repelenty i środki przeciw komarom,
- izolować chorych ludzi i zwierzęta,
- szczegółowo badać krwiodawców,
- unikać bliskich kontaktów z psami (główny rezerwuar pasożyta).
Przeczytaj, co to są: Pasożyty ludzkie
Reklama
Leiszmanioza - diagnostyka
Jeśli po pobycie w rejonach endemicznego występowania choroby stwierdza się obecność owrzodzeń na skórze lub śluzówkach należy niezwłocznie udać się lekarza, najlepiej do Poradni Chorób Zakaźnych.
Rozpoznanie leiszmaniozy skórno-śluzówkowej opiera się na:
- obrazie klinicznym
- pozytywnym wywiadzie chorobowym wykazującym pobyt na terenach endemicznego występowania leiszmaniozy.
Laboratoryjne potwierdzenie leiszmaniozy uzyskuje się poprzez:
- badanie aspiratu ze zmiany skórnej
- badanie histopatologiczne materiału uzyskanego ze zmiany na drodze biopsji.
Dostępne są również testy oparte na metodach biologii molekularnej, pozwalające na wykazanie obecności DNA pasożyta w materiale klinicznym.
Diagnostyka serologiczna jest rzadko stosowana ze względu na uzyskiwanie często wyników fałszywie ujemnych.
W diagnostyce różnicowej leiszmaniozy skórnej należy brać pod uwagę choroby:
- nowotworowe skóry,
- kiłę,
- gruźlicę
- sarkoidozę,
- grzybicę głęboką,
- trąd.
Reklama
Leczenie leiszmaniozy
Terapia leiszmaniozy jest trudna i długotrwała. Lekiem pierwszego wyboru jest związek 5-wartościowego antymonu (Pentostam) podawany dożylnie, ewentualnie domięśniowo przez 20–28 dni.
Do leków drugiego wyboru należą:
- ketokonazol (raz dziennie doustnie przez 28 dni),
- itrakonazol (2 razy dziennie doustnie przez 28 dni)
- dapson (2 razy dziennie doustnie przez 6 tygodni).
W terapii leiszmaniozy stosuje się także paromomycynę i pentamidynę.
Dodatkowo, poza farmakoterapią przeprowadza się za pomocą zabiegu chirurgicznego lub elektrokoagulacji usunięcie zarażonych tkanek, można także zastosować leczenie miejscowe.
