Czym jest liszajec zakaźny?
Liszajec zakaźny (łac. impetigo contagiosa) to jedna z najczęstszych chorób skóry o podłożu bakteryjnym, która atakuje powierzchowne warstwy naskórka. Choroba ta występuje na całym świecie, ale szczególnie często pojawia się w krajach o ciepłym i wilgotnym klimacie. W Polsce najczęściej obserwuje się ją w okresie letnim i wczesnojesiennym.
Za rozwój liszajca zakaźnego odpowiadają dwa rodzaje bakterii: paciorkowce i gronkowce. Najczęściej działają one razem, powodując zakażenie. Te bakterie zwykle żyją na naszej skórze i powierzchni błon śluzowych, nie wyrządzając szkody. Jednak w pewnych warunkach mogą wywołać infekcję.
W ostatnich latach lekarze coraz częściej spotykają się z zakażeniami wywoływanymi przez szczególnie oporne bakterie, nazywane MRSA, co stanowi nowe wyzwanie w leczeniu tej choroby. Jest to szczególnie istotne u pacjentów, którzy cierpią na przewlekłe schorzenia skóry lub mają tendencję do kontaktowego zapalenia skóry, gdyż są oni bardziej podatni na zakażenia bakteryjne.
Liszajec zakaźny może wystąpić jako zakażenie pierwotne na zdrowej skórze lub jako zakażenie wtórne, nakładające się na inne choroby skóry. W drugim przypadku bakterie wykorzystują osłabioną barierę naskórkową do wniknięcia w głębsze warstwy skóry, co może prowadzić do rozwoju bardziej nasilonych objawów.
Reklama
Drogi przenoszenia i czynniki ryzyka
Liszajec zakaźny, jak sama nazwa wskazuje, jest chorobą wysoce zakaźną. Do zakażenia może dojść poprzez bezpośredni kontakt z chorą osobą lub pośrednio - przez używanie tych samych przedmiotów, takich jak ręczniki, ubrania czy zabawki. Bakterie mogą też przenosić się przez drapanie - stąd często obserwuje się rozprzestrzenianie się zmian na inne części ciała u tej samej osoby.
Szczególnie narażone na zachorowanie są osoby z:
- uszkodzeniami skóry (zadrapania, otarcia, ukąszenia owadów),
- chorobami skóry (np. atopowe zapalenie skóry),
- osłabioną odpornością,
- cukrzycą lub innymi chorobami przewlekłymi.
Reklama
Najczęstsze objawy liszajca zakaźnego
Pierwsze oznaki liszajca zakaźnego mogą być subtelne i przypominać zwykłe otarcia czy zadrapania. Jednak w miarę rozwoju choroby pojawiają się charakterystyczne zmiany skórne, które zazwyczaj przechodzą przez kilka etapów.
- Początkowo na skórze tworzą się małe, czerwone plamki.
- Następnie pojawiają się drobne pęcherzyki wypełnione płynem.
- Pęcherzyki pękają, tworząc wilgotne nadżerki.
- Na powierzchni nadżerek powstają charakterystyczne miodowożółte strupy.
- Strupy po pewnym czasie odpadają, nie pozostawiając blizn.
Zmiany najczęściej pojawiają się na twarzy (okolice nosa, ust i brody), szyi oraz rękach. Mogą także występować w innych miejscach, szczególnie tam, gdzie doszło do przerwania ciągłości skóry.
Warto zauważyć, że liszajec zakaźny może przebiegać w dwóch postaciach. Pierwsza, opisana powyżej, to klasyczna postać niepęcherzowa. Druga forma to liszajec pęcherzowy, który charakteryzuje się obecnością większych pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym, występujących głównie u niemowląt i małych dzieci.
Reklama
Liszajec zakaźny u dzieci
Dzieci stanowią grupę szczególnie narażoną na zachorowanie na liszajca zakaźnego. Wynika to z kilku czynników, takich jak częsty bliski kontakt z rówieśnikami, niedojrzały układ odpornościowy oraz tendencja do drapania zadrapań i innych uszkodzeń skóry.
U dzieci liszajec zakaźny najczęściej rozpoczyna się od zmian na twarzy, szczególnie wokół nosa i ust. Zmiany mogą szybko się rozprzestrzeniać, zwłaszcza jeśli dziecko drapie swędzące wykwity. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.
Reklama
Diagnostyka i rozpoznanie
Rozpoznanie liszajca zakaźnego zazwyczaj opiera się na charakterystycznym wyglądzie zmian skórnych i wywiadzie z pacjentem. Doświadczony lekarz zwykle nie ma problemu z postawieniem właściwej diagnozy na podstawie samego badania klinicznego.
W przypadkach wątpliwych może być konieczne wykonanie badania bakteriologicznego. Polega ono na pobraniu wymazu ze zmian skórnych i określeniu rodzaju bakterii odpowiedzialnych za zakażenie. Jest to szczególnie ważne przy podejrzeniu zakażenia szczepem MRSA lub w przypadku braku odpowiedzi na standardowe leczenie.
Reklama
Skuteczne metody leczenia liszajca
Leczenie liszajca zakaźnego zawsze powinno odbywać się pod nadzorem lekarza. Chociaż choroba często ustępuje samoistnie po 2-3 tygodniach, odpowiednie leczenie znacznie przyspiesza proces zdrowienia i zapobiega rozprzestrzenianiu się zakażenia na inne osoby.
Leczenie miejscowe
Podstawą terapii jest leczenie miejscowe. W przypadkach o niewielkim nasileniu zazwyczaj wystarczy stosowanie maści lub kremów zawierających antybiotyki, takie jak mupirocyna czy kwas fusydowy. Preparaty te należy aplikować 2-3 razy dziennie przez okres 7-10 dni. Bardzo ważne jest, aby dokładnie przestrzegać zaleconego czasu terapii, nawet jeśli zmiany skórne ustąpią wcześniej.
Jak przebiega leczenie liszajca zakaźnego u dzieci? Zwykle łagodniej i szybciej niż u dorosłych. Wynika to z lepszej odpowiedzi na leczenie miejscowe i większej skuteczności naturalnych mechanizmów obronnych młodego organizmu. Jednak kluczowe jest przestrzeganie zasad higieny i regularne stosowanie zaleconych preparatów.
Antybiotykoterapia
W cięższych przypadkach, gdy zmiany są rozległe lub występują objawy ogólne, konieczne może być zastosowanie antybiotyków doustnych. Wybór antybiotyku zależy od wrażliwości bakterii i powinien być poprzedzony wykonaniem antybiogramu. W przypadku potwierdzenia zakażenia MRSA, lekarz może zalecić specjalne antybiotyki doustne.
Niezależnie od tego, jakie leczenie zaleci lekarz, warto przestrzegać kilku ważnych zasad.
- Nie należy przerywać terapii przed czasem, nawet jeśli objawy ustąpią.
- Ważne jest regularne oczyszczanie zmian i utrzymywanie higieny skóry.
- Należy unikać drapania i dotykania zmian, aby nie rozprzestrzeniać zakażenia.
- W przypadku braku poprawy po 3-4 dniach leczenia trzeba skontaktować się z lekarzem.
Oprócz antybiotykoterapii, w procesie leczenia istotne jest również stosowanie środków łagodzących i pielęgnacyjnych. Po ustąpieniu aktywnego zakażenia skóra może być przesuszona i podrażniona, dlatego warto stosować delikatne preparaty nawilżające, które przyspieszą regenerację naskórka.
Reklama
Zapobieganie i profilaktyka liszajca zakaźnego
Kluczową rolę w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się liszajca zakaźnego odgrywa odpowiednia higiena. Osoba chora powinna używać oddzielnych ręczników i pościeli, które należy często zmieniać i prać w wysokiej temperaturze. Ważne jest także regularne mycie rąk i unikanie drapania zmian skórnych.
W przypadku wystąpienia liszajca u dziecka, powinno ono pozostać w domu do czasu wyleczenia zmian. Powrót do przedszkola lub szkoły jest możliwy dopiero po ustąpieniu objawów i zakończeniu terapii antybiotykowej.
Powikłania i rokowania
Zarówno u dzieci jak i osób dorosłych liszajec zakaźny zwykle ma łagodny przebieg i przy odpowiednim leczeniu ustępuje bez pozostawienia trwałych śladów. Jednak w niektórych przypadkach mogą wystąpić powikłania. Najczęstsze z nich to zapalenie tkanki łącznej i zapalenie węzłów chłonnych. Rzadkim, ale poważnym powikłaniem może być ostre kłębuszkowe zapalenie nerek, szczególnie w przypadku zakażeń paciorkowcowych. Do powikłań najczęściej prowadzi nieleczony liszajec zakaźny. Odpowiednia terapia z reguły pozwala ich uniknąć i skutecznie niweluje przykre objawy skórne.
