Alkoholowe uszkodzenie wątroby to wszystkie zmiany w obrębie tego narządu wywołane nadużywaniem alkoholu etylowego; zmiany te powstają stopniowo.
W krajach rozwiniętych alkohol jest najczęstszą przyczyną uszkodzenia wątroby, gdyż właśnie tam zachodzą główne procesy metabolizmu (w skrócie możemy powiedzieć: neutralizacji) tej substancji.
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - czym jest?
Alkoholowe uszkodzenie wątroby to wszystkie zmiany w obrębie tego narządu wywołane nadużywaniem alkoholu etylowego; zmiany te powstają stopniowo, zaś „etapy” możemy podzielić na:
- stłuszczenie wątroby,
- zapalenie wątroby,
- marskość wątroby.
Alkoholowe stłuszczenie wątroby to inaczej przewlekłe uszkodzenie tego narządu związane z nadużywaniem alkoholu, które prowadzi do gromadzenia w obrębie komórek wątroby kropli tłuszczu. Alkoholowe zapalenie wątroby to zmiany zapalne i martwicze w obrębie wątroby związane z nadużywaniem alkoholu.
Alkoholowa marskość wątroby to inaczej stan, w którym dochodzi do zaburzenia czynności wątroby wtórnie do ogólnego uszkodzenia narządu i włóknienia będącego efektem regeneracji i „bliznowacenia”.
Oczywiście każda z tych zmian (stłuszczenie, zapalenie, marskość) może być spowodowana przez inne niż alkohol czynniki lub kilka współistniejących czynników, które działają równocześnie (jak np. schorzenia metaboliczne i nadużywanie alkoholu). Dowiedz się więcej o pozostałych schorzeniach wątroby.
Reklama
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - objawy
Spektrum objawów związanych z alkoholowym uszkodzeniem wątroby może być zróżnicowane: od braku dolegliwości przez niespecyficzne problemy (senność, osłabienie, nudności, pobolewania w jamie brzusznej) po objawy marskości wątroby.
W stłuszczeniu wątroby związanym z nadużywaniem alkoholu mogą nie występować żadne objawy lub są one bardzo dyskretne.
W alkoholowym zapaleniu wątroby występują wspólne dla zapaleń wątroby objawy, czyli:
- nudności,
- wymioty,
- osłabienie,
- objawy sugerujące grypę (stany podgorączkowe, bóle mięśniowe),
- możliwa jest żółtaczka.
Objawy marskości wątroby są takie same jak w marskości z innych przyczyn. Początkowo marskość jest bezobjawowa, a przebudowę wątroby stwierdza się podczas badań lub zabiegu operacyjnego wykonywanego z innego powodu. Z czasem pojawiają się objawy związane z upośledzoną funkcją tego narządu (wtórnie do przebudowy wątroby tzw. przebudowy marskiej i zaburzonym krążeniem krwi w obrębie jamy brzusznej związanym z nadciśnieniem wrotnym).
Typowe objawy marskości to m.in.:
- wodobrzusze czyli nagromadzenie płynu w obrębie jamy brzusznej (dla pacjenta i jego otoczenia jest to najprościej ujmując powiększanie się obwodu brzucha),
- obrzęki,
- przy powiększającym się obwodzie brzucha mogą pojawić się przepukliny np. przepuklina pępkowa,
- pajączki skórne (poszerzenia drobnych naczyń, które mogą samodzielnie występować u całkowicie zdrowych osób),
- obniżenie libido, powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn czy nietypowe dla danej płci owłosienie, zaburzenia miesiączkowania (ze względu na zaburzoną gospodarkę hormonami).
Ale początkowo dolegliwości są niecharakterystyczne, przeważa:
- zmęczenie,
- osłabienie,
- pogorszenie apetytu,
- nudności i wymioty,
- stany podgorączkowe,
- świąd skóry,
- uczucie dyskomfortu,
- rozpieranie w nadbrzuszu lub pod lewym łukiem żebrowym.
Reklama
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - przyczyny
Jak sama nazwa wskazuje przyczyną alkoholowego uszkodzenia wątroby jest alkohol etylowy, który spożywany w nadmiarze czyni niesamowite spustoszenie w ludzkim organizmie.
Oczywiście uszkodzenie alkoholowe może współistnieć z inną chorobą wątroby jak np.
- hemochromatozą,
- chorobą Wilsona,
- autoimmunologicznymi zapaleniami wątroby,
- przewlekłymi wirusowymi zapaleniami wątroby.
Warto wiedzieć, że alkohol uszkadza nie tylko wątrobę, ale też m.in. trzustkę, mięsień sercowy, przewód pokarmowy oraz układ nerwowy.
Reklama
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - diagnostyka
Zgłaszając się po pomoc, tak naprawdę niezależnie od dolegliwości, lekarz zadaje dużo pytań. Dla pacjenta większość z nich jest zbędna, nie posiadająca związku z dolegliwościami. Niezależnie od tego, co u siebie podejrzewasz lub co Cię niepokoi, ważne jest aby podczas wizyty u lekarza rozmowa była w miarę możliwości usystematyzowana, pozwala to na ukierunkowanie diagnostyki i zaplanowanie jej z głową.
Wizyta u lekarza bardzo często jest stresująca, niepokoisz się o swoje zdrowie, co powoduje zrozumiałe zdenerwowanie, czasami chaotyczność w rozmowie. Może warto zapisać co się chce powiedzieć?
Najważniejsze informacje to przede wszystkim:
- od kiedy pojawiły się dolegliwości,
- w jakich okolicznościach.
Jeżeli jest kilka problemów, kilka objawów: co pierwsze się pojawiło, w jakiej kolejności dołączały się pozostałe objawy, co jest najbardziej dokuczliwe.
Jeżeli pojawiają się bóle to ważne jest:
- gdzie boli (można pokazać na sobie lokalizację),
- jaki jest charakter bólu,
- czy zmienia się (maleje, nasila się) w zależności od różnych czynników.
Ważne są także inne choroby, na które pacjent chorował, choruje, jakie leki są/ były zażywane, jakie choroby występują w rodzinie.
Pytanie o alkohol, spożywane ilości czy inne substancje psychoaktywne mogą być dla chorych bardzo krępujące, często w tych drażliwych przypadkach pacjenci odburkują zdawkowo. Pamiętaj, że żadne pytanie nie jest zadawane z czystej ciekawości! Zadawane przez lekarza pytania mają na celu przybliżenie odpowiedniej diagnostyki i leczenia!
Następnie, po zebranym wywiadzie lekarskim, lekarz przechodzi do badania fizykalnego, podczas którego określa stan ogólny pacjenta i odchylenia od stanu prawidłowego.
Reklama
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - jak do niego dochodzi?
Mechanizmy prowadzące do uszkodzenia wątroby nie są do końca poznane, mimo iż od wieków znany jest zgubny wpływ nadużywania alkoholu etylowego. Wiadomo, że alkohol zmienia metabolizm kwasów tłuszczowych i wypicie większej ilości alkoholu powoduje pojawienie się kropelek tłuszczu w obrębie komórek wątroby. Długotrwałe nadużywanie alkoholu utrwala te zmiany. Nadmierne spożycie alkoholu lub dłuższe wypijanie dużych ilości może spowodować ostre uszkodzenie komórek wątroby z jednoczesnym uwolnieniem czynników pozapalnych odpowiedzialnych za szereg objawów. Dodatkowo przewlekłe uszkadzanie komórek wątroby powoduje wtórnie do uwalnianych czynników zapalnych szereg zmian prowadzących do przebudowy struktury tego narządu i w konsekwencji prowadzi do marskości.
Procesy prowadzące do rozwoju marskości wątroby nie są w pełni poznane, wiadomo że pierwsze jest uszkodzenie hepatocytów (komórek wątroby). Powoduje to powstanie stanu zapalnego i stymuluje komórki odpowiedzialne za stan zapalny do produkcji licznych substancji – czynników stanu zapalnego, cytokin, czynników wzrostu.
W efekcie prowadzi to do włóknienia, przebudowy tkanki wątrobowej; powstają guzki regeneracyjne, wątroba staje się twarda, o szorstkiej strukturze. Zaburzona architektura prowadzi też do upośledzenia funkcji narządu.
Taka przebudowa powoduje też nieprawidłowe mikrokrążenie w obrębie wątroby, co później przyczynia się do powstania nadciśnienia w większych naczyniach – w tym żyle wrotnej, która doprowadza krew bogatą m.in. we wchłonięte w jelitach składniki pokarmowe lub amoniak.
Wysoki opór w obrębie wątroby wymusza powstanie krążenia obocznego - krew stara się przepływać innymi dostępnymi naczyniami, które nie są przystosowane do tak dużego przepływu krwi. Można to porównać do objazdów na drodze, jeżeli jakiś fragment drogi jest mniej przejezdny to wybierana jest inną trasa, którą jeżdżą inni kierowcy, a po pewnym czasie także na drodze objazdowej pojawia się wzmożony ruch.
Analogicznie jest w układzie krążenia - nie wszystkie naczynia, tak samo jak drogi, nie są przystosowane do tak dużego przepływu krwi. Ale w przeciwieństwie do dróg, naczynia mogą się rozszerzać, dzięki właściwościom elastycznym – powoduje to, iż naczynia krążenia obocznego stają się poszerzone, bardziej widoczne – w efekcie powstają żylaki przełyku i wpustu, znaczne poszerzenie naczyń w obrębie powłok jamy brzusznej.
Zaburzona funkcja wątroby (m.in. gorsze unieszkodliwianie toksyn) oraz fakt, ze część krwi z przewodu pokarmowego zamiast fizjologicznie przepływać do wątroby, gdzie jest „filtrowana”, jest kierowana od razu na cały organizm ze wszystkimi składnikami, które zostały wchłonięte.
Powoduje to, iż organizm jest narażony na nieprawidłowe stężenie np. glukozy (stąd pojawiają się problemy z wysokim jej poziomem), kwasów tłuszczowych i cholesterolu. W krwioobiegu znajdują się także substancje szkodliwe jak np. amoniak, powstający w efekcie nieprawidłowej przemiany aminokwasów i białek.
Nagromadzenie amoniaku oraz innych substancji szkodliwych powoduje zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego – mogą pojawiać się:
- drobne zaburzenia koncentracji,
- drobnych ruchów,
- drżenia,
- zaburzenia świadomości,
- ze śpiączką włącznie.
Zaburzenia w obrębie układu nerwowego określane są mianem encefalopatii wątrobowej.
Wskutek wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych, ich większego niż zwykle rozszerzenia oraz zmniejszonej zawartości albumin, których wątroba nie jest w stanie wyprodukować w wystarczającej ilości, powstaje wodobrzusze, które jest powikłaniem marskości i polega na nagromadzeniu płynu w jamie brzusznej.
Poszerzone, kruche naczynia krążenia obocznego tworzące żylaki przełyku oraz upośledzona produkcja czynników krzepnięcia powodują, krwawienia a nawet krwotoki.
Nie każda osoba nadużywająca alkoholu rozwija marskość wątroby lub alkoholowe zapalenie wątroby. Owszem, nadużywanie tej substancji prowadzi do szeregu przemian biochemicznych, ale u każdego te procesy zachodzą z różną dynamiką.
U jej podstaw leży pewna różnica genetyczna związana ze zmienną aktywnością enzymów odpowiedzialnych za metabolizm alkoholu etylowego. Dodatkowo upośledzone odżywianie oraz zaburzenia jonowe, niedobory witamin i składników odżywczych sprzyjają rozwojowi uszkodzenia wątroby. W zależności od płci lub rasy jest inna aktywność enzymów metabolizujących alkohol.
Kolejnym ważnym elementem w rozwoju alkoholowego uszkodzenia wątroby są inne przewlekłe choroby wątroby, jak na przykład:
- hemochromatoza,
- choroba Wilsona,
- przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby.
Duże znaczenie ma wywiad, czyli stwierdzenie intensywnego spożywania alkoholu etylowego, ale diagnostyka ma na celu wykluczenie także innych chorób współistniejących z alkoholowym uszkodzeniem wątroby, a wpływającym na efekty leczenia.
Dodatkowo ocenia się stopień uszkodzenia wątroby poprzez oznaczanie enzymów wątrobowych, bilirubiny. Oceniana jest także „kondycja” wątroby czyli jej wydolność, w tym celu oznacza się produkty działalności (np. albuminy, układ krzepnięcia).
Reklama
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - leczenie
Podstawowe leczenie alkoholowych uszkodzeń wątroby opiera się na całkowitej abstynencji od alkoholu.
W przypadku alkoholowego zapalenia wątroby stosuje się leczenie mające na celu opanowanie zapalenia oraz zmniejszenie skutków upośledzenia funkcji wątroby.
W marskości wątroby stosuje się leczenie mające na celu zapobieganie wystąpienia powikłań.
Podstawowe leczenie, oczywiście poza abstynencją, to leczenie m.in.:
- wodobrzusza,
- zapobieganie krwawieniom
- zapobieganie encefalopatii, występującej wtórnie do nadmiaru amoniaku.
W leczeniu wodobrzusza stosuje się leki moczopędne (pobudzające wydzielanie płynów, a tym samym zmniejszające obrzęki, ilość płynu w jamie brzusznej), konieczne jest ograniczenie spożywanych płynów oraz dostarczanej ilości sodu w pożywieniu. Przy dużym wodobrzuszu nadmiar płynu jest usuwany poprzez drenaż, do którego istnieją pewne wskazania i przeciwwskazania.
W leczeniu encefalopatii wątrobowej ważne jest zmniejszenie wytwarzania amoniaku – stąd odpowiednia dieta i stosowanie niektórych leków przeczyszczających (laktuloza), leków wpływających na metabolizm amoniaku, odpowiednich antybiotyków.
Reklama
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - zapobieganie
Jedynym sposobem zapobiegania jest racjonalne spożywanie alkoholu lub nawet abstynencja.
Jak pacjent może żyć z chorobą?
Ponieważ podstawowym problemem, poza uszkodzeniem wątroby, jest nadmierne spożywanie alkoholu, a nierzadko uzależnienie od tej substancji – niezmiernie ważne jest zachowanie całkowitej wstrzemięźliwości od alkoholu. Dla osób, które często sięgają do kieliszka, walka z nałogiem jest niezmiernie ciężka. Poza samozaparciem i niesamowitą wewnętrzną dyscypliną konieczne jest wsparcie otoczenia: rodziny, najbliższych, przyjaciół.
Warto zasięgnąć pomocy u psychologa lub psychiatry. Często rozmowa z obcą osobą pozwala nabrać dystansu do swoich problemów, daje nowe spojrzenie na własną sytuację. Jeśli istnieje problem z alkoholem nie warto oszukiwać ani siebie ani bliskich - w tym problemie ważna jest szczerość względem samego siebie.
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - domowe sposoby leczenia
Konieczna jest konsultacja, diagnostyka przeprowadzona przez lekarza, zaś leczenie w domu to przede wszystkim stosowanie się do zaleceń lekarza:
- zaprzestanie spożywania alkoholu,
- odpowiednia dieta,
- zażywanie leków.
Problem z nadużywaniem alkoholu jest chorobą, w której należy leczyć nie tylko zniszczone przez ten trunek narządy, ale i duszę. Warto porozmawiać z osobami, które stanowią wsparcie dla chorego. Ważna jest wspólnie podjęta walka, gdyż najczęściej nadużywanie alkoholu, alkoholizm nie jest problemem tylko jednej osoby.
Konieczna jest silna wola oraz motywacja, które dają siłę do walki. W grupie jest łatwiej wytrwać w postanowieniu; stąd warto zorientować się gdzie znajduje się najbliższa grupa anonimowych alkoholików. Może warto porozmawiać z psychologiem albo psychiatrą?
Alkoholowe uszkodzenie wątroby - pilna konsultacja lekarska
Pilnego kontaktu z lekarzem wymaga krwawienie z przewodu pokarmowego, które objawia się wymiotami podobnymi jak do fusów od kawy – przypominają mnóstwo drobnych, czarnych grudek, a świadczą o tym, ze krew stykała się z kwaśnym sokiem żołądkowym; rzadziej wymiotami ze świeżą krwią.
O krwawieniu z górnego odcinka przewodu pokarmowego świadczą też stolce smoliste – czarne, konsystencją przypominające smołę.
Krwawieniu z przewodu pokarmowego praktycznie zawsze towarzyszy osłabienie, gorsze samopoczucie, możliwa jest przyspieszona akcja serca.
Koniecznie idź do lekarza w przypadku żółtaczki, narastającego obwodu brzucha, obrzęków ciała. Oraz w tych przypadkach kiedy obserwujesz u siebie objawy, które Cię niepokoją, masz wątpliwości co do stanu swojego zdrowia.
Podczas wizyty u lekarza pytanie o spożywanie alkoholu, przede wszystkim dotyczące jego nadużywania, jest bardzo drażliwe dla pacjentów, ze względu na wstyd. Ale może warto przełamać opory, głównie przed samym sobą, i dla własnego dobra przyznać się do problemu jeśli on istnieje. Istnieje szereg form pomocy dla osób pragnących wyjść z nałogu, ale potrzebna jest silna motywacja i wsparcie najbliższych osób. Może nie warto bronić się przed rozmową z psychologiem? Bo taka rozmowa, mimo że z obcą osobą umożliwia czasami bardziej szczere podejście wobec samego siebie.
Czytaj też:
