Polimialgia reumatyczna jest przede wszystkim chorobą ludzi starszych, rzadko dotyka osoby przed 50. rokiem życia. Szczyt zachorowalności przypada pomiędzy 70. a 80. rokiem życia. Kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni.
Polimialgia reumatyczna - przyczyny
Przyczyna rozwijania się polimialgii reumatycznej pozostaje na razie przedmiotem badań. Podejrzewa się tło genetyczne i/lub zaburzenia w układzie odpornościowym bez obecności przeciwciał. Sugeruje się też, że zarówno polimialgia reumatyczna, jak i olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic mogą być zależne od czynników środowiskowych, jak np. infekcje wirusami, mykoplazmami lub chlamydiami.
Reklama
Polimialgia reumatyczna - co to jest?
Polimialgia reumatyczna (ang. polymyalgia rheumatica, PR) jest schorzeniem zapalnym, charakteryzującym się symetrycznym bólem i sztywnością:
- mięśni karku,
- barków,
- ramion,
- bioder,
- ud.
Wspomniane objawy pojawiają się w stosunkowo krótkim okresie czasu (kilka dni) i mogą dotykać wszystkich lub części z wymienionych rejonów ciała. Objawom zazwyczaj nie towarzyszy osłabienie siły mięśniowej.
Reklama
Polimialgia reumatyczna - olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic
U 50% chorych na polimialgię współwystępuje inna choroba zapalna - olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic.
Choroba ta objawia się między innymi:
- bólami okolicy skroniowej głowy,
- bólem w trakcie żucia,
- gorączką,
- utratą wagi,
- zaburzeniami widzenia.
Najczęściej obejmuje zawnątrzczaszkowe naczynia krwionośne (np. tętnicę skroniową). W tym wypadku jej najgroźniejszym powikłaniem jest ryzyko utraty wzroku. Może też obejmować duże naczynia krwionośne (np. aortę) i prowadzić do powstawania tętniaków. Choroba ta wymaga natychmiastowego leczenia.
Polimialgia reumatyczna i olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic mogą pojawić się u chorego równocześnie albo jedna po drugiej. PR występuję dwa do czterech razy częściej niż olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic. Częstość występowania polimialgii reumatycznej różni się w poszczególnych krajach. W Europie częstość występowania wynosi średnio 1 na 133 osoby po 50. roku życia i znacznie wzrasta po 60. roku życia.
Reklama
Polimialgia reumatyczna - objawy
Objawy polimialgii reumatycznej pojawiają się w stosunkowo krótkim czasie i pogarszają się bez leczenia. Są to:
- symetryczny, przewlekły ból i sztywność poranna trwająca powyżej jednej godziny, dotycząca mięśni karku (~70% chorych), obręczy barkowej (70-95% chorych), obręczy biodrowej (50-70% chorych). Ból zwykle promieniuje odpowiednio do stawów łokciowych lub kolanowych. Ewentualne osłabienie mięśni wynika z ich sztywności i bólu, a nie z ich zaniku (zazwyczaj nie występuje w PR);
- tkliwość i ograniczenie ruchów w stawach barkowych i biodrowych - w przypadku długiego, nieleczonego przebiegu PR może dojść w tych stawach do przykurczów i zaników mięśniowych;
- może dojść do zapalenia stawów, najczęściej kolanowych, nadgarstkowych i mostkowo–obojczykowych (30% chorych);
- stany podgorączkowe;
- zmęczenie;
- złe samopoczucie;
- utrata apetytu i spadek masy ciała;
- depresja.
W przypadku gdy ból i/lub sztywność stawu pojawią się nagle, utrzymuje się długo, budzi Cię ze snu, utrudnia wykonywanie codziennych czynności - powinieneś udać się do lekarza!
Reklama
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic - objawy
Jako, że u pacjentów z polimialgią reumatyczną stosunkowo często występuje olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, warto również znać objawy tej choroby. W przeciwieństwie do PR rozwijają się one powoli, rzadko występują nagle.
Manifestacje olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic to:
- zaburzenia widzenia (podwójne widzenie, czasowe zaniewidzenie, obniżona ostrość wzroku) - zazwyczaj są one przejściowe, lecz mogą utrzymywać się również przez długi czas;
- tkliwość okolicy skroniowej głowy, czasami z towarzyszącym, niewielkim obrzękiem;
- ostre bóle głowy lokalizujące się w obrębie skroni lub oka - mogą się one rozpoczynać uczuciem tępego bólu po jednej stronie głowy lub ostrym i piekącym bólem;
- ból lub tkliwość okolicy stawu skroniowo-żuchwowego lub języka, najbardziej odczuwalny podczas jedzenia lub mówienia.
Reklama
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic - leczenie
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic wymaga natychmiastowego wdrożenia leczenia. W rzadkich przypadkach olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic może dotknąć aorty, prowadząc do powstania tętniaka aorty. Jeśli chorujesz na olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic i poczujesz w klatce silny ból - niezwłocznie zadzwoń po karetkę pogotowia. Mimo, że takie sytuacje zdarzają się relatywnie rzadko, to jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Objawy podobne do PR lub olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic mogą dawać między innymi:
- fibromialgia,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- depresja,
- zapalenie wielomięśniowe,
- choroba nowotworowa.
Reklama
Polimialgia reumatyczna - diagnostyka
Jeśli wystąpią u Ciebie bóle, sztywność mięśni lub stawów, w pierwszej kolejności udaj się do lekarza rodzinnego. Ten, w razie potrzeby, skieruje Cię do reumatologa.
Przed wizytą u lekarza warto przygotować sobie odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy jesteś w stałym leczeniu z powodu jakiejś choroby?
- Czy i jakie leki bez recepty/na receptę zażywasz na co dzień?
- Gdzie u Ciebie lokalizuje się ból i sztywność?
- Kiedy po raz pierwszy pojawiły się objawy?
- Czy objawy narastały powoli, czy też pojawiły się nagle?
- Czy są momenty, kiedy dolegliwości ustępują?
- Jak długo trwa i po jakich czynnościach pojawia się sztywność w stawach/mięśnach?
- W skali od 0 do 10 (gdzie "0" to brak bólu, a "10" to najsilniejszy ból jaki można sobie wyobrazić) jak oceniasz obecne natężenie bólu?
- Czy ostatnio częściej występują u Ciebie silne bóle głowy?
- Czy występują u Ciebie zaburzenia widzenia?
Czynniki ryzyka rozwinięcia się polimialgii reumatycznej to:
- wiek - szczyt zachorowalności przypada między 70. a 80. rokiem życia; osoby przed 50. rokiem życia chorują rzadko;
- płeć - kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni;
- rasa - choroba występuje częściej u osób z Europy Północnej, w szczególności pochodzenia skandynawskiego.
Polimialgia reumatyczna - zapobieganie i badania
Niestety, jako że nie znamy mechanizmu powstawania polimialgii reumatycznej, nie znamy też sposobów, którymi można by jej zapobiegać.
W pierwszej kolejności lekarz zbierze wywiad lekarski i przeprowadzi badanie fizykalne. Pytania w wywiadzie będą podobne do tych wymienionych w punkcie Wizyta u lekarza. Podczas badania, oprócz części ogólnej, lekarz skupi się na badaniu mięśni i stawów.
Badania dodatkowe, na jakie lekarz może się zdecydować podczas prowadzenia procesu diagnostycznego w kierunku polimialgii reumatycznej to:
- Badania laboratoryjne (polegające na pobraniu od pacjenta próbki krwi) - w ich zakres wchodzą:
- OB i CRP - badania mające na celu sprawdzenie, czy w organizmie rozwija się stan zapalny; im wyższe są te wskaźniki, tym większy stan zapalny;
- morfologia krwi - mająca na celu wykluczenie anemii, nadpłytkowości i ogólną ocenę krwi obwodowej;
- wykrywanie przeciwciał we krwi, charakterystycznych dla różnych chorób autoimmunologicznych (np. czynniki reumatoidalny - RZS, przeciwciała przeciwjądrowe - toczeń układowy) - w celu wykluczenia innych przyczyn zaobserwowanych u pacjenta objawów.
- Badania obrazowe - np. USG, które może potwierdzić obecność stanu zapalnego w stawie, jak również wykluczyć inne choroby mogące dawać podobne objawy do PR.
Ważnym badaniem, które zazwyczaj jest już połączone z leczeniem, jest podanie choremu z podejrzeniem polimialgii reumatycznej glikokortykosteroidów (np. prednizonu). W przypadku szybkiej poprawy stanu pacjenta (w ciągu 1-2 dni) i spełnieniu innych kryteriów (patrz Kryteria rozpoznania polimialgii reumatycznej), można z prawie 100% pewnością podejrzewać PR.
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic - badania
W przypadku podejrzenia olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic obejmującego naczynia zlokalizowane poza głową lekarz może zdecydować się na zlecenie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. W przypadku olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnicy skroniowej lekarz może zlecić biopsję tętnicy skroniowej. W badaniu tym lekarz chirurg pobiera fragment naczynia krwionośnego i po odpowiednim utrwaleniu wysyła do specjalisty patomorfologa, który ocenia czy naczynie jest zmienione zapalnie.
U osób ze zdiagnozowanym olbrzymiokomórkowym zapaleniem tętnic lekarz może zalecić regularne prześwietlenia klatki piersiowej (np. co 1-1,5 roku) w celu monitorowania, czy nie powstaje u chorego tętniak aorty. Leczenie polimialgii reumatycznej obejmuje przede wszystkim farmakoterapię za pomocą glikokortykosteroidow (GKS) oraz fizjoterapię.
Polimialgia reumatyczna - leczenie farmakologiczne
Kortykosteroidy w terapii polimialgii reumatycznej podaje się doustnie. Zazwyczaj jest to prednizon w dawce 10-20 mg dziennie. W ciągu 1-2 dni od włączenia leczenia objawy takie jak ból i sztywność mięśni i stawów powinny ustąpić (10% chorych na PR wymaga tygodniowego leczenia zanim objawy zaczną ustępować). Jeśli objawy nie ustąpią w ciągu kilku dni, najprawdopodobniej nie chorujesz na polimialgię reumatyczną, tylko inne schorzenie dające podobne objawy.
W momencie kiedy objawy zaczną ustępować, a wyniki laboratoryjne poprawiać (spadek OB i CRP), dawka GKS będzie powoli zmniejszana co każde 2-4 tygodnie (zbyt szybkie zmniejszanie dawki leku może spowodować nawrót choroby). Większość chorych musi przyjmować GKS przez co najmniej rok do dwóch lat by odczuć trwałą poprawę. W tym czasie wymagane są częste kontrole u lekarza, które mają na celu nie tylko monitorowanie ustępowania choroby, ale również występowanie ewentualnych efektów ubocznych spowodowanych przez przyjmowane leki.
Polimialgia reumatyczna - skutki uboczne leków
Efekty uboczne przyjmowania GKS to między innymi:
- osteoporoza - czyli spadek gęstości kości, a za tym spadek ich wytrzymałości;
- nadciśnienie tętnicze oraz zatrzymywanie płynów w organizmie;
- cukrzyca;
- zaćma;
- zaburzenia gospodarki lipidowej;
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
- depresja
- wzrost masy ciała;
- bezsenność;
- łysienie;
- większa podatność na infekcje;
- pojawianie się wybroczyn na skórze.
W przypadku wystąpienia któregoś z powyższych efektów ubocznych lekarz postara się zmodyfikować dawkę GKS tak, aby dalej spełniała ona swoją funkcję leczniczą w stosunku do PR, a nie wywoływała niepożądanych efektów. Jeśli okaże się to niemożliwe lekarz włączy dodatkowe leczenie by zapobiec postępowaniu niepożądanego efektu. Niesteroidowe leki przeciwzapalne jak np. aspiryna, ibuprofen są skuteczne jedynie u 10-20% chorych z polimialgią reumatyczną (tylko przy nieznacznie nasilonych objawach). Można je jednak stosować podczas zmniejszania dawki GKS jako leczenie uzupełniające.
Polimialgia reumatyczna - fizjoterapia
Oprócz leczenia farmakologicznego lekarz zaleci choremu fizjoterapię (warto odbyć ją pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty), która ułatwi:
- odzyskiwanie siły mięśniowej,
- prawidłowego zakresu ruchów,
- koordynacji ruchowej po długim okresie ograniczonej zdolności ruchowej spowodowanej objawami polimialgii reumatycznej.
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic - leczenie farmakologiczne
Leczenie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic również polega na przyjmowaniu GKS, jednak w większych dawkach niż w przypadku polimialgii reumatycznej. Lekarz może zdecydować się na wdrożenie leczenia nawet przed postawieniem pełnej diagnozy, gdyż nieleczone olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic grozi utratą wzroku lub udarem mózgu. Objawy ustępują w podobnym tempie jak w przypadku PR, podobny jest również czas leczenia, jak i schemat redukcji dawek gklikokortykosteroidów.
Ostatecznie, okres przez jaki pacjent będzie przyjmował GKS zależy od:
- nasilenia dolegliwości,
- tego czy w wyniku leczenia choroba ustąpiła całkowicie, czy jedynie weszła w okres remisji,
- od częstości pojawiania się nawrotów.
Niektórzy chorzy nigdy nie mogą w pełni odstawić GKS. W przypadku problemów z kontrolą PR lub wystąpieniu objawów ubocznych kortykoterapii lekarz może zalecić choremu przyjmowanie metotreksatu, jako alternatywy dla GKS w leczeniu polimialgii reumatycznej.
Polimialgia reumatyczna i olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic - nawroty choroby
Zarówno w PR, jak i olbrzymiokomórkowym zapaleniu tętnic, objawy mogą nawracać po okresie poprawy. Zdarza się to najczęściej podczas pierwszych dwóch lat leczenia (nawet do 50% chorych, jest to efekt niezależny od schematu podawania i dawki leku), podczas zmniejszania dawki leku lub w trakcie pierwszych dwunastu miesięcy po zaprzestaniu leczenia. W przypadku nawrotu choroby lekarz na powrót zwiększy dawkę GKS, by po odpowiednim czasie i ustąpieniu objawów znowu ją powoli obniżać.
Polimialgia reumatyczna - niewłaściwe leczenie
Chorzy na polimialgię reumatyczną muszą pamiętać, że nieleczona lub niewłaściwie leczona choroba może poważnie utrudnić wykonywanie wielu codziennych czynności takich jak np.:
- podnoszenie się z łóżka, wstawanie z krzesła, wysiadanie z samochodu;
- kąpanie się, czesanie, sięganie po rzeczy będące powyżej linii barków;
- ubieranie się.
Wszystkie powyższe ograniczenia wynikają ze sztywności i bólu mięśni oraz stawów. Wpływają one negatywnie zarówno na sferę psychiczną, jak i fizyczną, i mogą prowadzić do upośledzenia interakcji społecznych (wycofania się chorego z życia towarzyskiego). Jednak w przypadku prawidłowo prowadzonego leczenia rokowanie dla pacjentów jest dobre. Większość prowadzi normalne, aktywne życie.
Polimialgia reumatyczna - domowe sposoby leczenia
Leczenie przepisane przez specjalistę warto uzupełnić o odpowiednie leczenie domowe, oczywiście po wcześniejszej konsultacji z lekarzem prowadzącym:
- Przyjmuj regularnie przepisane leki i współpracuj z lekarzem, zgłaszając mu wszelkie zmiany w swoim stanie zdrowia (np. nowe, niepokojące objawy, pojawienie się efektów ubocznych przyjmowanych leków).
- Zdrowo się odżywiaj - pamiętaj o urozmaiconej diecie bogatej w warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste oraz mleczne. Unikaj produktów bogatych w cukry proste (słodycze) oraz spożywania nadmiaru soli.
- Bądź aktywny fizycznie - skonsultuj się z lekarzem, jakie ćwiczenia możesz wykonywać, które pozwolą Ci utrzymać właściwą masę ciała oraz odpowiednio wzmocnić mięśnie, kości i stawy.
- Nie pal papierosów, a jeśli palisz - to rzuć. Warto również ograniczyć ilość spożywanego alkoholu. Dziennie nie spożywają więcej niż jeden kieliszek wina lub jedno małe piwo.
- W przypadku przyjmowania glikokortykosteroidów porozmawiaj ze swoim lekarzem w jaki sposób i w jakim zakresie uzupełniać swoją dietę w wapń. Zalecane jest by osoby przyjmujące GKS dłużej niż trzy miesiące uzupełniały dietę w 1000 do 1200 mg wapnia oraz 400 do 1000 IU witaminy D dziennie.
- Jeśli czujesz, że może być Ci to potrzebne, porozmawiaj z lekarzem na temat stosowania różnych pomocy np. do chodzenia (np. laski). W sklepie korzystaj z wózków na kółkach, nie zaś z koszyków do noszenia. Jeśli masz problemy z sięganiem po rzeczy znajdujące się nad poziomem Twoich barków - skorzystaj z odpowiednich pomocy (np. "łapki" na wysięgniku).
Polimialgia reumatyczna - rozpoznanie choroby
Lekarze dysponują dwoma zbiorami kryteriów pomagającymi w postawieniu rozpoznania polimialgii reumatycznej.
Kryteria Healeya:
- wiek powyżej 50 lat
- symetrycznie występujący ból w obrębie 2 z 3 wymienionych obszarów mięśniowych (kark, obręcz barkowa, obręcz biodrowa) przez 6 lub więcej tygodni
- sztywność poranna trwająca ponad 1 godzinę
- w badaniu laboratoryjnym po godzinie OB powyżej 40 mm
- wykluczenie innych chorób
- szybka poprawa po zastosowaniu leczenia (glikokortykosteroidów)
Aby postawić rozpoznanie polimialgii reumatycznej spełnione muszą być wszystkie kryteria.
Kryteria Birda:
- wiek powyżej 65 lat
- w badaniu laboratoryjnym po godzinie OB powyżej 40mm
- bolesność obu barków
- sztywność poranna trwająca ponad 1 godzinę
- początek choroby przed < 2 tygodniami
- depresja lub utrata masy ciała
Do rozpoznania polimialgii reumatycznej spełnione muszą być trzy lub więcej kryteria.
