Przyczyny przerostu migdałków nie są do końca poznane. Uważa się, że pewne znaczenie mają zaburzenia hormonalne, metaboliczne, dieta bogata w węglowodany oraz częste infekcje, które u dzieci opóźniają zanik tkanki limfatycznej - błonica, płonica (szkarlatyna). Powiększenie migdałków może być objawem wielu poważnych chorób.
Migdałki - funkcje
Migdałki oraz znajdujące się na tylnej ścianie gardła rozsiane grudki chłonne tworzą tzw. pierścień chłonny gardłowy Waldeyera. Migdałki zbudowane są z tkanki chłonnej pokrytej nabłonkiem. Ich funkcją jest udział w reakcjach odpornościowych organizmu poprzez produkcję limfocytów.
Jest to szczególnie istotne, gdyż migdałki są miejscem pierwszego kontaktu z bakteriami, wirusami i innymi czynnikami zakaźnymi, które dostają się wraz z pokarmem i wdychanym powietrzem (gardło jest elementem wspólnym drogi oddechowej i pokarmowej).
Pierścień chłonny Waldeyera tworzą:
-
migdałek gardłowy, zwany migdałkiem trzecim,
-
2 migdałki trąbkowe (przy ujściu trąbki słuchowej),
-
2 migdałki podniebienne ograniczone łukami podniebiennymi, u dorosłego człowieka prawidłowe (niepowiększone) migdałki nie są widoczne przy otwartych ustach,
-
migdałek językowy – znajdujący się na nasadzie języka.
Choć przerost może dotyczyć każdego elementu pierścienia chłonnego Waldeyera, najczęściej spotykamy się z przerostem migdałka gardłowego i migdałków podniebiennych.
Reklama
Przerost migdałków - przyczyny
Przyczyny przerostu migdałków nie są do końca poznane. Uważa się, że pewne znaczenie mają:
- zaburzenia hormonalne,
- metaboliczne,
- dieta bogata w węglowodany,
- częste infekcje, które u dzieci opóźniają zanik tkanki limfatycznej (błonica, płonica).
Powiększenie migdałków może być objawem wielu poważnych chorób, np:
- agranulocytozy,
- kiły drugorzędowej gardła,
- gruźlicy
- anginy,
- mononukleozy zakaźnej,
- raka – szczególnie jednostronne i gdy pojawiło się w krótkim czasie.
Do czynników ryzyka zaliczyć można:
-
wiek (przed okresem dojrzewania) – fizjologiczny rozrost tkanki chłonnej migdałków,
-
czynniki klimatyczne i pogodowe – nie są dostatecznie poznane. Stanowią jednak przypuszczalne czynniki ryzyka, ponieważ wiele stanów patologicznych pierścienia chłonnego gardła pozytywnie odpowiada na leczenie klimatyczne,
-
powtarzające się infekcje – dotyczy to stanów zapalnych gardła, nosa, zatok przynosowych czy nawet zębów zajętych przez próchnicę, które utrzymując się przez dłuższy czas ,stymulują immunologicznie tkankę chłonną gardła,
-
zaburzenia hormonalne – z dotychczasowych obserwacji wynika, że przerost migdałków częściej obserwuje się u pacjentów z obniżonym poziomem hormonów kory nadnerczy we krwi, np. choroba Adisona,
-
przebycie mononukleozy zakaźnej,
-
alergie – na razie są one tylko domniemanymi czynnikami ryzyka.
Reklama
Przerost migdałków - objawy
Na rozrost tkanki limfatycznej pierścienia Waldeyera mają wpływ hormony, szczególnie te produkowane przez korę nadnerczy i przysadkę mózgową. Między 1. a 3, oraz 8. a 9. rokiem życia ma miejsce znaczny przerost tej tkanki i występuje u 1/3 ludzi, jednak tylko u 1/10 występują objawy. Wraz z końcem okresu dojrzewania przerosła tkanka limfatyczna stopniowo zanika. Mimo to przerost migdałka gardłowego można zaobserwować również u 50-latków.
|
Przerost migdałka gardłowego |
Przerost migdałka podniebiennego |
|
|
Reklama
Przerost migdałków - wizyta u lekarza
Lekarz rodzinny czy pediatra skieruje pacjenta do laryngologa. W czasie wizyty można zadać następujące pytania:
- Czy operacja jest konieczna natychmiast, czy można ją przesunąć w czasie?
- Czy gorące/zimne napoje mogą ułatwić połykanie, czy pogorszą sytuację?
- Czy należy stosować specjalną dietę?
- Czy lepiej przebywać w pomieszczeniach z powietrzem suchym czy wilgotnym?
- Czy po operacji migdałków nie osłabnie moja odporność?
- Czy migdałki po zabiegu odrastają?
- Czy po zabiegu konieczne będzie przyjmowanie na stałe leków (np. poprawiających odporność)?
Reklama
Przerost migdałków - powikłania
Izolowany przerost migdałków podniebiennych spotykany jest rzadko, zwykle towarzyszy przerostowi pozostałych elementów pierścienia chłonnego gardła.
Natomiast długotrwały i nieleczony przerost migdałka trzeciego może być powodem:
-
wysychania błony śluzowej jamy ustnej i gardła,
-
infekcji, ponieważ do dróg oddechowych trafia nieogrzane, nieoczyszczone w jamie nosowej powietrze,
-
nieżytu trąbki słuchowej i ucha wewnętrznego, co może skutkować niedosłuchem typu przewodzeniowego,
-
przewlekłego zapalenia nosa, zatok przynosowych, oskrzeli – jako skutek zwiększonego wydzielania śluzowej wydzieliny w jamie nosowej i gardle, szczególnie przy przeroście pozostałych składowych pierścienia Waldeyera,
-
nerwic, bólów głowy, bezdechu sennego, moczenia nocnego u dzieci.
Reklama
Przerost migdałków - badania
Diagnoza nie stanowi trudności. Stwierdzenie przerostu migdałków podniebiennych opiera się na badaniu palpacyjnym, podczas którego lekarz dokładnie widzi i wyczuwa palcem powiększone migdałki. Może on także użyć szpatułki, dzięki której zbada ruchomość czy rodzaj wydzieliny na migdałkach.
Badanie migdałka gardłowego opiera się na wykonaniu tzw. rynoskopii tylnej. Lekarz używa szpatułki, którą uciska język, źródła światła oraz lusterka. Chory jest proszony o oddychanie lub mówienie przez nos, co odsuwa podniebienie miękkie od tylnej ściany gardła i tworzy przestrzeń, do której wprowadza się lusterko.
Badanie może wywołać odruch wymiotny, dlatego najlepiej zgłosić się do badania na czczo. Ponadto badania w kierunku stwierdzenia przerostu migdałków nie wymagają od chorego żadnego przygotowania, są bezbolesne i dobrze tolerowane przez pacjentów.
Reklama
Przerost migdałków - leczenie niefarmakologiczne
Możliwe jest leczenie zachowawcze, miejscowe lub ogólne. Jego celem jest:
- utrzymanie drożności nosa,
- podniesienie poziomu odporności pacjenta.
Często stosuje się:
- leczenie klimatyczne,
- racjonalne odżywianie,
- właściwą podaż witamin.
Przerost migdałków - operacja
Drugą metodą jest leczenie operacyjne. Polega ono na wycięciu migdałków: gardłowego (tzw. adenotomia) i podniebiennych (tzw. tonsilektomia). Adenotomii i tonsilektomii nie wykonuje się standardowo u pacjentów poniżej 3. roku życia, (jedynie w wyjątkowych przypadkach), ponieważ jest to wiek, w którym intensywnie rozwija się układ odpornościowy dziecka i jego mechanizmy obronne.
Wskazaniem do operacyjnego usunięcia migdałka gardłowego jest przerost migdałka, któremu towarzyszą:
-
chrapanie,
-
niedrożność nosa,
-
nawracające zapalenie ucha środkowego,
-
zapalenia oskrzeli.
Operacja wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym za pomącą specjalnego kwadratowego noża, zwanego adenotomem. W przypadku migdałków podniebiennych sam przerost nie stanowi wskazania do usunięcia.
Operację wykonuje się, gdy występują dodatkowo trudności w oddychaniu, połykaniu czy duszność w czasie snu. Operację przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym u dzieci, u dorosłych natomiast może być to znieczulenie miejscowe.
Tonsilektomia nie jest wskazana u pacjentów z agranulocytozą, białaczką. W przypadku rozszczepu podniebienia czy suchego nieżytu błony śluzowej wskazania do usunięcia migdałków wymagają dokładniejszej analizy.
Przerost migdałków - powikłania po operacji
Powikłaniami operacji mogą być:
- krwawienia wczesne (z pozostałości tkanki adenoidalnej),
- krwawienie późne (w wyniki oddzielenia się warstwy włóknika pokrywającej ranę),
- zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie szyjnego odcinka kręgosłupa.
Przerost migdałków - zapobieganie
Z racji, że nie są ostatecznie poznane przyczyny przerostu migdałków, trudno znaleźć sposoby skutecznego zapobiegania.
Niemniej jednak znaczenie profilaktyczne przypisuje się:
- leczeniu zaburzeń hormonalnych i metabolicznych,
- zabezpieczaniu się przed infekcjami (szczepienia),
- leczeniu istniejących zaburzeń(np. próchnicy zębów),
- zbilansowanej diecie bogatej w witaminy,
- przestrzeganiu zasad higieny osobistej.
Przerost migdałków - skutki
Skutki przerostu migdałków mogą być z czasem bardzo uciążliwe dla pacjenta. Poza trudnościami w oddychaniu czy dyskomfortem przy połykaniu pokarmów, pacjenci skarżą się na zaburzony, niedający wypoczynku sen. Skutkiem tego jest:
- rozdrażnienie,
- nadpobudliwość,
- złe wyniki w nauce u dzieci.
U dorosłych mogą pojawić się objawy przewlekłego zmęczenia, co niewątpliwie utrudnia prawidłowe funkcjonowanie i codzienne życie prywatne, zawodowe i społeczne. Przed zabiegiem usunięcia migdałków pacjent może łagodzić objawy i przebieg choroby w warunkach domowych.
Przerost migdałków - domowe sposoby leczenia
Nie są znane sposoby leczenia domowego. Jak wspomniano, jeśli objawy nie są zbyt uciążliwe, podstawę leczenia stanowi ogólne wzmacnianie organizmu, leczenie klimatyczne. Można leczyć stany będące skutkiem przerostu migdałka, np. nieżyt nosa, stany zapalne zatok przynosowych, bóle głowy.
W przypadku braku wskazań do usunięcia migdałków można stosować preparaty antyhistaminowe czy steroidy donosowe. Udowodniono, że zmniejszają one przerost tkanki chłonnej gardła. Należy jednak pamiętać, że jest to leczenie objawowe.
Jeśli nie ma wskazań do natychmiastowej operacji, pacjent może stosować leczenie zachowawcze, zmniejszające dolegliwości. Leczenie chirurgiczne należy rozważyć w przypadku:
- powtarzających się zapaleń ucha środkowego (ryzyko głuchoty),
- opornego na leczenie zapalenia zatok przynosowych,
- niedrożności nosa utrudniającej oddychanie.
