Rak skóry (podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy) - objawy

Rak podstawnokomórkowy (BCC) i kolczystokomórkowy (SCC) to dwa główne typy raka skóry spotykane wśród polskiej populacji, z przewagą w kierunku pierwszego z nich. Stanowią 96% nowotworów skóry i aż 35% wszystkich nowotworów.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - czym się różnią?

Należy podkreślić kilka różnic między nimi:

• cechy złośliwości – BCC, w przeciwieństwie do SCC, wykazuje cechy tzw. miejscowej złośliwości (intensywnie nacieka otaczające tkanki, ale bardzo rzadko daje przerzuty);
• szybkość wzrostu – BCC rośnie wolniej niż SCC;
• BCC rozwija się z komórek macierzystych warstwy podstawnej naskórka, SCC z komórek płaskich warstwy kolczystej;
• punkt wyjścia do rozwoju nowotworu – SCC powstaje najczęściej na podłożu istniejących wcześniej stanów przedrakowych (czyli takich schorzeń, na bazie których rozwinąć się może nowotwór złośliwy), BCC zarówno na podłożu stanów przedrakowych, jak i w skórze niezmienionej.

Zarówno w przypadku BCC jak i SCC częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie po 60. roku życia. Mężczyźni chorują częściej niż kobiety.

Zobacz wideo: Czy każdy nowotwór powoduje ból?

Reklama

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - rodzaje

Wyróżnia się 4 podstawowe odmiany raka podstawnokomórkowego:

• powierzchowna – zlokalizowana najczęściej na tułowiu, przybiera postać drobnych, licznych, płaskich zmian, niekiedy o łuszczącej się powierzchni, ostro odgraniczonych, rozwijających się przez wiele lat;
• twardzinopodobna – pod postacią białawo-żółtawych, błyszczących ognisk (jak w twardzinie układowej);
• guzkowa – rozpoznawana najczęściej; powierzchnia zmiany nierzadko ulega owrzodzeniu; należy do niej postać barwnikowa, sprawiająca problemy diagnostyczne ze względu na podobieństwo do czerniaka złośliwego, charakteryzuje się obecnością melanocytów wśród komórek nowotworowych, co prawda najczęściej opisuje się ją jako postać raka guzkowego, ale może też towarzyszyć każdej innej odmianie;
• wrzodziejąca – może występować jako postać płaska (wzrost horyzontalny), częściej jednak drąży głęboko niszcząc otaczające tkanki, w tym mięśnie i kości (wzrost wertykalny).

W raku kolczystokomórkowym opisuje się 2 podstawowe odmiany:

• brodawkująca – zmiany wyniosłe ponad powierzchnię, naciekają w głąb w niewielkim stopniu;
• wrzodziejąca – o znacznie większym naciekaniu w głąb, a tym samym gorszym rokowaniu niż odmiana brodawkująca.

Reklama

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - przyczyny i czynniki rozwoju

Wyróżnia się nastepujące przyczyny rozwoju raka podstawnokomókowego:

• przewlekłe narażenie na działanie promieni słonecznych, ze szczególnym uwzględnieniem promieniowania UVB;
• obecność tzw. stanów przednowotworowych (czyli chorób, które szczególnie predysponują do rozwoju procesu nowotworowego), głównie rogowacenie słoneczne, xeroderma pigmentosum, uszkodzenie rentgenowskie skóry, leukoplakia, uszkodzenie skóry substancjami chemicznymi (np. arsenem); należy zaznaczyć, że nowotwór w równym stopniu rozwija się w obrębie skóry zdrowej, jak i stanu przedrakowego;
• czynniki genetyczne.

Przyczyny rozwoju raka kolczystokomórkowego są następujące:

• stany przedrakowe (patrz wyżej); stanowią punkt wyjścia rozwoju SCC częściej niż zdrowa skóra;
• uszkodzenie mechaniczne i chemiczne;
• przewlekłe narażenie na działanie promieni słonecznych (zwłaszcza tych okolic, w których występują stany przedrakowe);
• infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), tak popularna wśród polskiej populacji, zwykle w okolicach narządów płciowych.

Do najważniejszych czynników ryzyka rozwoju raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego należą:

• długotrwałe narażenie na promieniowanie słoneczne;
• rogowacenie słoneczne, leukoplakia i skóra pergaminowata (xeroderma pigmentosum);
• uszkodzenia chemiczne (herbicydy, środki grzybobójcze, pochodne ropy naftowej) i mechaniczne (rak skóry chętnie rozwija się w obrębie przetok lub w bliznach po oparzeniach);
• infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego, głównie w okolicach narządów płciowych;
• stany związane z immunosupresją (pacjenci po przeszczepach narządów lub stosujący terapię glikokortykosteroidową i immunosupresyjną);
• występowanie raka skóry w rodzinie;
• rak skóry u pacjenta w przeszłości;
• wiek chorego – szczególnie osoby po 60. roku życia;
• płeć męska.

Zobacz wideo: Znaczenie odpowiedniego żywienia

Żywienie jest ważne dla osób zdrowych, ale jeszcze ważniejsze dla chorych - mówi dietetyk Ewalina Bancerz-Poźniak.

Reklama

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - objawy

Rak podstawnokomórkowy rozwija się powoli, w ciągu wielu lat, wyjątkowo rzadko daje przerzuty (głównie do okolicznych węzłów chłonnych). Jego charakterystyczne cechy to:

• może występować w różnych formach, od licznych, płaskich po wyniosłe, przybierające postać guzka z typową, tzw. perełkowatą, obwódką (wałem);
• intensywne naciekanie otaczających tkanek, co skutkuje rozległymi uszkodzeniami (dlatego tak ważne jest szybkie zdiagnozowanie i usunięcie nowotworu);
• bliznowacenie w części środkowej;
• liczne, drobne, poszerzone naczynia krwionośne (tzw. teleangiektazje);
• owrzodzenie na powierzchni z drążeniem w głąb tkanek;
• możliwe zbrązowienie zmiany (dzięki obecności komórek barwnikowych);
• ból i krwawienie;
• zwykle zmiany zlokalizowane są w obrębie skóry twarzy, ponad linią łączącą kącik ust z małżowiną uszną, ponadto w obrębie szyi, grzbietów dłoni i na tułowiu.

Do charakterystycznych cech raka kolczystokomórkowego zalicza się:

• przerzuty, zwykle do okolicznych węzłów chłonnych, płuc, mózgu i kości;
• intensywne naciekanie komórek nowotworowych w obręb otaczających tkanek;
• typową postać drobnych grudek, zaczerwienionych, złuszczających się i pokrytych strupem, następnie zmiana może zwiększyć rozmiary i przybrać formę brodawkowatą; pacjent często podaje, że zaciął się przy goleniu i do tej pory rana nie chce się zagoić;
• tendencję do rozpadu;
• częste owrzodzenia na powierzchni;
• wałowaty brzeg, brak perełkowatej obwódki;
• świąd, ból, krwawienie z powierzchni zmiany;
• zmiany występują zwykle pojedynczo, mogą pojawiać się w każdym miejscu (ważne: bardzo często spotykane są na granicy skóry i błony śluzowej – okolice warg, narządów płciowych).

Reklama

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - przerzuty

W momencie wystąpienia przerzutów mogą pojawić się objawy ze strony zajętych narządów. Są to głównie:

• węzły chłonne (powiększenie, bolesność przy dotyku, unieruchomienie względem podłoża lub pokrywającej skóry, połączenie kilku węzłów w tzw. pakiety),
• płuca (ból w klatce piersiowej, plucie krwią, duszność),
• kości miednicy, żebra, kręgosłup, kości udowe (bóle kostne, patologiczne złamania),
• mózg (bóle głowy, nudności, wymioty, halucynacje, zaburzenia świadomości, napady padaczkowe).

Reklama

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - diagnostyka

W przypadku podejrzenia raka skóry należy udać się do dermatologa. Nowotwór szybko zdiagnozowany w większości przypadków jest możliwy do usunięcia w całości i nie grozi nawrotami. Hospitalizacja nie jest wymagana w przypadku krioterapii, laseroterapii i chirurgicznego usunięcia niewielkich zmian, natomiast rozległe resekcje zwykle wymagają przyjęcia chorego na oddział.

W trakcie wizyty u dermatologa można zadać następujące pytania:

• Na jaki rodzaj raka skóry choruję?
• Jaka forma leczenia jest odpowiednia w moim przypadku?
• Jak długo może potrwać leczenie?
• Jakie mogą być skutki uboczne podjętego przeze mnie leczenia?
• Czy istnieje szansa całkowitego wyleczenia?
• Jak dużego dużego ubytku skóry powinienem się spodziewać po usunięciu nowotworu?

Chory zgłaszając się do specjalisty powinien:

• dokładnie opisać swoje obecne dolegliwości,
• czy podobne zdarzały się już w przeszłości,
• wymienić choroby, na które aktualnie cierpi, włączając w to uwarunkowane genetycznie,
• czy schorzenie pojawiło się u któregoś z członków rodziny,
• wymienić wszystkie przyjmowane obecnie leki,
• skłonność do alergii, jeśli tak, to na co.

Reklama

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - jak powstają?

W raku podstawnokomórkowym oraz kolczystokomórkowym skóry mechanizmy prowadzące do transformacji nowotworowej są podobne. W komórkach naskórka (podobnie jak w większości innych komórek organizmu człowieka) zlokalizowany jest materiał genetyczny uformowany w podwójną nić DNA. W jego skład wchodzi wiele genów, których aktywacja może spowodować zakończenie dotychczasowego prawidłowego cyklu życiowego komórki i rozpocząć jej przemianę nowotworową.

Wymienia się szereg czynników mogących wywoływać podobne zmiany, należą do nich:

• promieniowanie słoneczne,
• infekcje wirusowe,
• czynniki mechaniczne i chemiczne (patrz wyżej – punkt Przyczyny choroby).

Początkowo mutacje są szybko wykrywane i usuwane przez systemy naprawy DNA z zaoszczędzeniem komórki, lub następuje jej zaprogramowana śmierć, tzw. apoptoza. Jednak w miarę zwiększania liczby mutacji i braku możliwości jednoczesnej naprawy, komórka przechodzi w fazę transformacji złośliwej. Skutkuje to utratą kontroli nad dzielącą się komórką, jej niezahamowanym wzrostem i powstaniem kolonii (grupy) komórek potomnych o tych samych cechach.

Układ immunologiczny człowieka reaguje na antygeny komórek nowotworowych wytworzeniem przeciwciał, które powodują ich uszkodzenie i śmierć, ograniczają w ten sposób rozrost złośliwy. Jednak w miarę postępu procesu nowotworowego odpowiedź ta słabnie. Uważa się, że powodem tego jest utrata z powierzchni komórek nowotworowych cząstek, które wcześniej pobudzały układ immunologiczny. Czyni to rozrost złośliwy jeszcze trudniejszym do opanowania. Czyni to złośliwy rozrost jeszcze bardziej niepohamowanym.

• Czytaj też: Słońce i nowotwory skóry. Kiedy jest zagrożenie?

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - tworzenie przerzutów

Mechanizm tworzenia przerzutów związany jest z systematycznym zwiększaniem liczby komórek oraz wytwarzaniem przez nie substancji niszczących otaczające, zdrowe tkanki. Te dwa czynniki wspólnie dają obraz naciekania sąsiadujących z guzem struktur, w tym naczyń krwionośnych i limfatycznych. Komórki nowotworowe przenikają do układu krążenia, by osiąść w tkankach najlepiej zaopatrzonych, zarówno w chłonkę (przerzuty w okolicznych węzłach chłonnych), jak i w krew (przerzuty w płucach, mózgu, kościach). Powstają zdecydowanie łatwiej w przypadku SCC niż w BCC, gdyż jego struktura jest mniej zwarta, a enzymy trawiące otaczające tkanki – silniejsze.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - badania

Istotnym narzędziem diagnostycznym w przypadku wszystkich schorzeń skóry, nie tylko nowotworowych, jest badanie fizykalne przeprowadzane podczas każdej wizyty w gabinecie specjalisty. Konieczne jest, aby pacjent był gotów zaprezentować lekarzowi każdy fragment ciała, nie tylko miejsce występowania zmiany. W ten sposób przeprowadzane jest pełne, prawidłowe badanie dermatologiczne. Oglądaniem i dotykiem specjalista ocenia charakter zmian. Rak podstawnokomórkowy zwykle w dotyku jest twardy, otoczony charakterystycznym wałem. Rak kolczystkomórkowy ma mniej zwartą strukturę, może wykazywać tendencję do rozpadu.

W przypadku podejrzenia raka skóry decydującym elementem procesu diagnostycznego jest badanie histopatologiczne i potwierdzenie obecności komórek nowotworowych. Ważna jest też ocena stopnia naciekania podłoża, wpływa to bowiem wybór leczenia i na rokowanie u pacjenta (im większy naciek tym gorsze rokowanie). Zabieg jest całkowicie bezbolesny, bo poprzedzony zazwyczaj podaniem podskórnie środka znieczulającego miejscowo (np. lidokainy). Zdarzają się przypadki alergii na ten lek, dlatego niezmiernie ważne są informacje na ten temat w trakcie wstępnej rozmowy ze specjalistą.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - przerzuty

Przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych (pamiętajmy, że występują one głównie w raku kolczystokomórkowym, sporadycznie w podstawnokomórkowym) diagnozowane są na podstawie oceny histopatologicznej pobranego węzła, który zwykle usuwany jest w całości.

Jeśli istnieją podejrzenia przerzutów odległych w raku kolczystokomórkowym (wysunąć je można na podstawie rozwijających się nowych objawów) wykonuje się badania oceniające stan najczęściej zajmowanych narządów. W przypadku płuc podstawą jest RTG klatki piersiowej. Wykonuje się zwykle zdjęcia w dwóch projekcjach, tylno-przedniej, gdy pacjent stoi z obnażoną klatką piersiową (włączając górną część bielizny u pań) tyłem do aparatu a przodem do kliszy, oraz w projekcji bocznej, gdy pacjent stoi między aparatem a kliszą, bokiem do obydwu struktur. Badanie jest bezbolesne, nie wymaga wcześniejszego przygotowania i trwa kilka minut. W celu lepszego uwidocznienia zmian wykonać można tomografię komputerową klatki piersiowej, również bezbolesną i nie wymagającą przygotowania, ale trwającą nieco dłużej. Obydwie metody pozwalają uwidocznić drobne, rozsiane ogniska przerzutowe.

Przerzuty do kości diagnozowane są za pomocą scyntygrafii, nie jest ona jednak specyficzna, gdyż nie pozwala odróżnić nowotworu od nasilonej osteoporozy. W celu potwierdzenia przerzutu wykonać można dodatkowo tomografię komputerową i badanie rezonansu magnetycznego.

W przypadku podejrzenia przerzutów do mózgu wykonać należy tomografię komputerową głowy, ewentualnie badanie rezonansu magnetycznego (MRI). Ostatnie z wymienionych trwa stosunkowo długo, lecz pozwala postawić rozpoznanie z dużą dokładnością.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - leczenie

Krioterapia

Znanych jest kilka metod leczenia raka skóry. Jedna z nich to krioterapia. Zabieg polega na szybkim schłodzeniu zmiany do temperatury -50°C za pomocą ciekłego azotu, a następnie powolnym ogrzaniu. Czynności te powinny być powtórzone kilka razy aż do uzyskania martwicy skóry. Czas pojedynczego zabiegu określony jest przez rozmiar zmiany oraz stopień naciekania w głąb tkanek, jednak skuteczniejsze jest zastosowanie kilku krótkich cykli zamrażanie-ogrzewanie niż jednego długiego. Bezpośrednio po terapii możliwe jest wystąpienie objawów podrażnienia jak rumień lub zmiany pęcherzowe. Zwykle gojenie trwa od kilku do kilkunastu tygodni, zmiany zazwyczaj długo pozostają bolesne. Metoda obecnie stosowana jest niemal wyłącznie do leczenia raka podstawnokomórkowego.

Laseroterapia

Kolejną metodą stosowaną w leczeniu raka skóry jest laseroterapia. Polega na skierowaniu wiązki światła na zmianę.Dzięki obecności w skórze melaniny światło jest pochłaniane i wybiórczo niszczy komórki. Metoda stosowana jest w leczeniu raka podstawnokomórkowego, po stwierdzeniu obecności melaniny w komórkach nowotworowych. Odbywa się w warunkach ambulatoryjnych. Aby uzyskać najlepszy efekt zmiany powinny być niewielkich rozmiarów, o znikomym stopniu naciekania (cechy te decydują również o czasie trwania pojedynczego zabiegu, niekiedy wymagane jest jego powtórzenie).

Terapia fotodynamiczna

Innym sposobem leczenia raka podstawnokomórkowego o niewielkim stopniu zaawansowania jest tzw. terapia fotodynamiczna. Polega na poddaniu zmiany działaniu światła czerwonego, po wcześniejszym zaaplikowaniu miejscowym środka światłouczulającego. Pod wpływem promieniowania przekształca się on w swoją formę aktywną, wnika do komórek nowotworowych i w połączeniu z obecnymi tam cząsteczkami tlenu, uszkadza je. Zabieg powinien być powtórzony kilka razy, w odstępie tygodniowym. Po terapii w miejscu zmiany rozwija się odczyn zapalny z obrzękiem i bólem, wyjątkowo rzadko owrzodzenia i przebarwienia. Gojenie trwa około 3 tygodnie.

Łyżeczkowanie

Ostatnią metodą stosowaną praktycznie wyłącznie w leczeniu raka podstawnokomórkowego jest łyżeczkowanie z wypalaniem. Zabieg łyżeczkowania i przypalania powtarza się zwykle 3 razy, zmiana goi się około 3 tygodnie, często zabiegowi towarzyszy ból. Aby zapobiec infekcji w okolicach zmiany należy stosować miejscowo antybiotyki w maściach.

Usunięcie chirurgiczne

Najlepszą metodą, stosowaną zarówno w przypadku raka podstawnokomórkowego, jak i kolczystokomórkowego, jest chirurgiczne usunięcie zmiany, które (w przeciwieństwie do opisanych wyżej) pozwala ocenić margines zdrowych tkanek, a tym samym wpływa na rokowanie. Zadowalające wyniki uzyskuje się w przypadku zmian małych (o średnicy do 2 cm) i zlokalizowanych w miejscach, gdzie interwencja chirurgiczna nie zaburzy prawidłowego funkcjonowania danego obszaru, np. w obrębie kończyny, tułowia, skóry policzka, czoła.

Resekcja nie powinna być przeprowadzana w miejscach, gdzie istnieje wysokie ryzyko znacznych defektów kosmetycznych wymagających zabiegów rekonstrukcyjnych (jak okolice oczu, nosa, ust), wtedy należy się zastanowić nad alternatywną formą terapii. Jedną z możliwości jest usunięcie chirurgiczne z wykorzystaniem metody zamrażania. Polega ona na wycinaniu niewielkich fragmentów zmiany, zamrażaniu ich i ocenie mikroskopowej przez histopatologa. Metod ta zapewnia minimalną ilość nawrotów. Można ją stosować nie tylko w przypadku zmian zlokalizowanych w miejscach newralgicznych, ale też w nowotworach nawracających i nieostro odgraniczonych.

Radioterapia jest metodą stosowaną w pierwszej kolejności w przypadkach, gdy nie jest możliwe chirurgiczne usunięcie zmiany. Z najważniejszych wskazań wymienić można:

• brak możliwości przeprowadzenia zabiegu ze względu na lokalizację zmiany (punkty newralgiczne jak okolice oczu, nosa, małżowiny uszne, usta);
• stan ogólny pacjenta nie zezwala na przeprowadzenie zabiegu;
• pacjent nie wyraża zgody na zabieg;
• metoda uzupełniająca po usunięciu chirurgicznym.

Skuteczność terapii ocenia się na ok. 80-85%. Niektórzy chorzy zgłaszają objawy niepożądane w postaci:

• zarumienienia napromieniowanej okolicy,
• obrzęku,
• blizn zanikowych,
• włóknienia tkanek,
• zaniku owłosienia,
• nadmiernej pigmentacji,
• suchości śluzówek,
• zahamowania wydzielania łez (zniszczenie aparatu łzowego).

Metoda stosowana jest równie chętnie w raku podstawnokomórkowym, jak i kolczystokomórkowym.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - leczenie przerzutów

Terapia w przypadku przerzutów

W przypadku wykrycia przerzutów do odległych narządów niekiedy można spróbować chirurgicznego usunięcia guzów (zwykle gdy są pojedyncze i niewielkich rozmiarów). Jednak zazwyczaj terapia opiera się głównie na łagodzeniu objawów. Stosować można następujące leki:

• silnie działające środki przeciwbólowe, jak morfina i jej pochodne (np. Morphinum w zastrzykach podskórnych lub domięśniowych);
• metoklopramid jako lek przeciwwymiotny (np. Metoclopramidum doustnie);
• kwas walproinowy w zapobieganiu napadom padaczkowym (np. DEPAKINE - CHRONO 300 lub 500 doustnie).

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - profilaktyka

Jak widać leczenie raka skóry jest niezwykle złożone, jednak nigdy nie stosuje się jednocześnie wszystkich metod. Zawsze należy dokładnie omówić ze specjalistą schemat działania w odniesieniu do konkretnego przypadku i konkretnego pacjenta. Oczywiście najbardziej skuteczne jest leczenie zmian o najmniejszym stopniu zaawansowania. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i wczesne wykrywanie raka skóry, zarówno zmiany pierwotnej, jak i nawrotów.

Wyróżniamy dwa typy profilaktyki w raku skóry: pierwotną (zapobiega wystąpieniu raka pierwszy raz w życiu) i wtórną (zapobiega nawrotom).

Profilaktyka pierwotna obejmuje:

• tzw. bezpieczne opalanie – unikanie długotrwałego przebywania na słońcu i poparzenia, zwłaszcza w godzinach od 10:00 do 15:00; pojedyncza sesja powinna trwać krótko;
• stosowanie kremów z wysokimi filtrami przeciwko promieniowaniu UVA i UB;
• regularna kontrola zmian chorobowych predysponujących do rozwoju raka – rogowacenia starczego, skóry pergaminowatej (xeroderma pigmentosum), leukoplaki, blizn po oparzeniach;
• regularna kontrola pacjentów przewlekle narażonych na działanie silnych, szkodliwych substancji chemicznych: arsen, środki owadobójcze i grzybobójcze, pochodne ropy naftowej.

Do profilaktyki wtórnej zaliczamy następujące działania:

• regularne kontrole okolic, w których zlokalizowana była usunięta zmiana oraz pozostałych partii skóry i poszukiwanie jakichkolwiek oznak nawrotu choroby;
• bezpieczne korzystanie ze słońca i stosowanie kremów z filtrami ochronnymi;
• usuwanie zmian predysponujących do rozwoju raka;
• unikanie bezpośredniego kontaktu skóry ze szkodliwymi środkami chemicznymi.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - rokowanie

W przypadku zmian o niewielkich rozmiarach laseroterapia, krioterapia, terapia fotodynamiczna lub usunięcie chirurgiczne zapewniają niemal 100% wyleczeń, nawroty nie występują, poza niewielkimi defektami kosmetycznymi, zmiana zwykle nie pozostawia po sobie śladu. Pacjent wobec tego może prowadzić dalej normalne życie. Konieczne są też regularne kontrole dermatologiczne, które umożliwią wykrycie ewentualnych wznów i ich eliminację we wczesnym stadium.

Jeśli natomiast resekcji podlegała zmiana większa niż 2-3 cm (która dodatkowo intensywnie nacieka otaczające tkanki i niszczy niżej położone mięśnie i kości) ubytki skóry mogą być rozległe, powodując wyraźne defekty kosmetyczne i funkcjonalne danego obszaru. Może to znacznie utrudnić życie pacjenta. Istnieją metody rekonstrukcji usuniętych obszarów, które pozwalają zmniejszyć ubytki tkanki do minimum.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - zapobieganie nawrotom i domowe metody leczenia

Należy pamiętać, że zawsze najlepszym sposobem na uniknięcie ponownego zachorowania są regularne kontrole dermatologiczne i o ile to możliwe - eliminacja czynników ryzyka.

Leczenie domowe obejmuje jedynie przyjmowanie leków łagodzących objawy ze strony narządów objętych przerzutami, gdyż zarówno:

• laseroterapia,
• krioterapia,
• terapia fotodynamiczna,
• chirurgiczne usuwanie zmiany,
• radioterapia

przeprowadzane są bądź w trybie ambulatoryjnym, bądź wymagają hospitalizacji chorego.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - którą metodę leczenia wybrać?

Niekiedy nie jest możliwe wykonanie niektórych z wyżej wymienionych badań. Pacjent z wszczepionymi w przeszłości metalowymi elementami (np. z przyczyn ortopedycznych) powinien być wykluczony z badania metodą rezonansu magnetycznego. Osoby cierpiące na klaustrofobię również powinny się zastanowić nad MRI oraz nad tomografią komputerową, gdyż będą musiały pozostać w pozycji leżącej w ograniczonej, niewielkiej przestrzeni dość długi czas. Kobiety w ciąży powinny być poinformowane o szkodliwym działaniu promieniowania na rozwijający się płód, co wykluczyć może przeprowadzenie badania RTG klatki piersiowej oraz tomografii komputerowej.

Lekarz i pacjent powinni wspólnie zastanowić się nad wyborem odpowiedniej metody leczenia. Pomocne mogą być odpowiedzi na następujące pytania:

• Czy nowotwór wystąpił u pacjenta po raz pierwszy, czy może jest to zmiana wielokrotnie nawracająca?
• Czy jest zmianą pojedynczą, czy mnogą?
• Jakich jest rozmiarów?
• Gdzie jest zlokalizowany?
• W jakim wieku jest pacjent?
• Jaki jest stan ogólny pacjenta?
• Jakie przewlekłe choroby zgłasza pacjent?

Jeśli nowotwór wystąpił po raz pierwszy, jest zmianą pojedynczą, niezbyt rozległą, nie jest zlokalizowany w miejscach newralgicznych jak:

• okolica oczu,
• nos,
• usta,
• małżowin usznych,

a stan pacjenta zezwala na zabieg operacyjny wskazane jest chirurgiczne usunięcie zmiany z zachowaniem bezpiecznego marginesu zdrowych tkanek.

Gdy zmiana jest znacznych rozmiarów, jest pojedyncza lub mnoga, zlokalizowana w miejscach newralgicznych, a ponadto pacjent nie jest odpowiednim kandydatem do zabiegu chirurgicznego wskazana jest radioterapia.

Laseroterapia, krioterapia, łyżeczkowanie z wypalaniem, terapia fotodynamiczna są w powszechnym stosowaniu w przypadku zmian mnogich, niewielkich, rozpoznanych po raz pierwszy oraz gdy stan ogólny pacjenta nie zezwala na przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Jednak ich wadą, w porównaniu z resekcją chirurgiczną, jest brak możliwości oceny stopnia naciekania tkanek głęboko położonych. Ponadto po usunięciu zmiany niemożliwe jest określenie marginesu zdrowych tkanek, co ma duże znaczenie rokownicze.

Analiza wyżej wymienionych „za” i „przeciw” każdej metody terapeutycznej pozwala wybrać tę najbardziej odpowiednią dla pacjenta.

Rak podstawnokomórkowy i kolczystokomórkowy - stopień zaawansowania

Charakterystyka stopnia zaawansowania raka skóry opiera się na na ocenie trzech cech typowych dla nowotworu: jego rozmiaru, obecności utkania nowotworowego w obrębie regionalnych węzłów chłonnych oraz przerzutów w narządach odległych. W skrócie określane są one jako TNM, z języka angielskiego odpowiednio tumor – guz, nodes – węzły chłonne, metastases – przerzuty.

W przypadku raka skóry badanie histopatologiczne kwalifikuje guza w obręb jednego z przedziałów, opisują one cechę T:

• T1 – średnica zmiany jest mniejsza niż 2 cm;
• T2 – średnica zmiany jest równa lub większa niż 2 cm, ale mniejsza niż 5 cm;
• T3 – średnica zmiany przekracza 5 cm;
• T4 – zmiana jest na tyle duża, że niszczy struktury położone pod skórą, w tym mięśnie i kości.

Ocena obecności komórek nowotworowych w obrębie węzłów chłonnych (dotyczy to głównie raka kolczystokomórkowego) opiera się na stwierdzeniu utkania przynajmniej w jednym węźle. Symbole są następujące:

• N0 – nie stwierdza się utkania nowotworowego w obrębie węzłów chłonnych;
• N1 – stwierdza się obecność komórek nowotworowych w obrębie co najmniej jednego, regionalnego węzła chłonnego.

Ostatnia cecha (obecność przerzutów odległych, dotyczy głównie raka kolczystokomórkowego) oceniana jest analogicznie:

• M0 – nie stwierdza się przerzutów do narządów odległych;
• M1 – potwierdzono obecność przerzutów odległych.

W związku z powyższym możliwe są następujące kombinacje cech, które umożliwiają wstępne rokowanie u pacjenta:

• T1, N0, M0 – rokowanie bardzo dobre – ok. 95% tzw. 5–letniego przeżycia (jest to umownie przyjęty okres ewentualnych wznów, które prowadzą do śmierci; przeżycie 5 lat od usunięcia nowotworu bez wznów oznacza praktycznie całkowite wyleczenie);
• T2, N0, M0 – rokowanie dobre – ok. 88% 5–letniego przeżycia;
• T3, N0, M0 – ok. 65% 5–letniego przeżycia;
• T4, N0, M0 – rokowanie złe – ok. 32% 5–letniego przeżycia;

(powyższe przykłady odnoszą się do nowotworów, w których nie stwierdzono przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych, zatem rokowanie jest proporcjonalne do rozmiaru zmiany)

• T1–4, N1, M0 – poniżej 32% 5–letniego przeżycia (w przypadku stwierdzenia obecności utkania nowotworowego w przynajmniej jednym regionalnym węźle chłonnym rokowanie drastycznie się pogarsza bez względu na rozmiar zmiany);
• T1–4, N0–1, M1 – poniżej 32% 5–letniego przeżycia (w przypadku stwierdzenia odległych przerzutów rokowanie drastycznie pogarsza się bez względu na rozmiar zmiany oraz brak lub obecność utkania nowotworowego w regionalnych węzłach chłonnych).